آغاز عصر جنگ پهپادها در خاورمیانه/ چرا حمله ایران به اسرائیل، تاریخ نظامی را وارد دوره تازه ای کرد؟

به گزارش خبر فوری، حمله پهپادی ایران به اسرائیل باعث جلب توجه بسیاری از رسانه های غربی به اهمیت و تاثیر این پرنده ها بر جنگ های آینده شده است.

در این گزارش قصد داریم مروری بر تاریخچه استفاده از پهپادها به عنوان یک ابزار جنگی و اهمیت آنها در جنگ های آینده داشته باشیم.

مروری بر تاریخ پهپادهای جنگی

شاید بسیاری از شما سریال افسانه جومونگ را دیده باشید. در یکی از قسمت های این سریال، ارتش بویو از بادبادک ها به عنوان یک ابزار جنگی استفاده کرد. ارتش بویو به هر بادبادک مواد آتش زا متصل کرد و بعد از اینکه بادبادک ها بر فراز لشکر دشمن قرار گرفت، با تیرهای آتشین، آنها را مشتعل کرد. بدین ترتیب، بارانی از آتش بر سر دشمن فرود آمد.

نخستین پهپادها دقیقا به این صورت در جنگ ها به کار گرفته شدند. این روش در امپراتوری چین باستان نیز به کار گرفته می شد و می توان آن را نوعی پهپاد بدوی دانست.

در قرن 19 و با اختراع بالن، این وسیله نیز به عنوان نوعی پهپاد اولیه به کار گرفته شد. در سال ۱۸۴۹ ارتش اتریش، یک بالن پر از بمب و بدون سرنشین را برای حمله به ونیز فرستاد.

در قرن 20 و با شروع جنگ جهانی اول، تکنولوژی به کمک ارتش های درگیر آمد. نخستین پهپادهای امروزی یعنی هواپیماهای بدون سرنشین میان جنگ اول و دوم جهانی ساخته شدند. این هواپیماها بیشتر نوعی ریزپرنده یا بالن بودند که برای جاسوسی به مراکز نظامی اعزام می شدند.

پهپادهای پیشرفته جنگی در انتهای دهه 50 و 60 و با اوج گیری جنگ سرد در آمریکا و شوروی ساخته شدند. ارتش ایالات متحده در جنگ ویتنام، به صورت جدی هواپیماهای بدون سرنشین خود را وارد جنگ کرد. در سال ۱۹۶۴ پهپادهای رایان و لاکهید دی به ویتنام شمالی اعزام شدند.

بعد از این جنگ بود که شوروی، فرانسه، اسرائیل، انگلیس و ... شروع به ساخت پهپادهای مختلف کردند. با این حال، در ابتدای هزاره جدید بود که صنعت ساخت پهپاد وارد مرحله جدیدی شد. در حالیکه هزاران پهپاد جاسوسی بر فراز آسمان شهرهای مختلف پرواز می کردند، کشورهایی که به دنبال ایجاد ارتش قدرتمند ملی خود بودند، شروع به ساخت پهپادهای بومی خود کردند.

بسیاری از پهپادهای آمریکایی توسط ارتش ها و نهادهای امنیتی کشورهای مختلف به دام افتادند. دانشمندان نظامی روی این پهپادها مطالعه کردند و توانستند پهپادهای بومی خود را توسعه دهند. ترکیه، کره شمالی و ایران از جمله کشورهایی هستند که سرمایه گذاری بسیار زیادی روی صنعت ساخت پهپاد کردند.

پهپادهای نظامی ایران/ پیوند پرنده های بدون سرنشین و سپاه و ارتش چگونه رقم خورد؟

بعد از انقلاب اسلامی در سال 1357، ایران با تحریم های نظامی و اقتصادی مختلفی مواجه شد. این تحریم ها خرید یا تعمیر جنگنده های غالبا آمریکایی ارتش را سخت کرد. به همین دلیل، سپاه پاسداران استراتژی نظامی جدیدی را دنبال کرد. سپاه همزمان با توسعه صنعت موشک سازی ایران، صنعت پهپادسازی خود را هم گسترش داد.

پهپادها نسبت به جنگنده ها و موشک ها هزینه کمتری داشتند. به همین دلیل، ایران ترجیح داد هزینه زیادی روی این صنعت کند.

بخوانید: چرا به شاهد ۱۳۶، «کلاشینکف دنیای پهپاد‌ ها» می گویند؟

بهره گیری از پهپادها در جنگ سوریه، ایران را تشویق کرد که تمرکز بیشتری روی صنعت پهپاد داشته باشد. تا پیش از این، سپاه پاسداران روی پهپادها و موشک های بالستیک سرمایه گذاری کرده و ارتش ترجیح می داد روی تسلیحات کلاسیک نظامی مانند ناوها، جنگنده ها و تانک ها و نفربرها سرمایه گذاری کند.

افزایش اهمیت پهپادها و تغییر استراتژی نظامی ایران، ارتش را ترغیب کرد که مانند سپاه به ساخت و توسعه صنعت پهپادی خود بپردازد و هواپیماهای بدون سرنشین زیادی را آزمایش و تولید کند (اینجا بخوانید).

 از سال 1400 تا کنون، صنعت پهپادی ایران وارد فاز جدیدی شده است. در حالیکه اسرائیل به عنوان جدی ترین دشمن منطقه ای ایران، بارها احساس خطر خود از پرنده های ایرانی را اعلام کرده (اینجا بخوانید)، بسیاری از کشورهای متحد ایران به دنبال شراکت با ما و خرید پهپادهای ایران هستند. پهپادهای ایرانی نقش برجسته ای در جنگ اوکراین داشتند و روسیه بهره فراوانی از این پرنده ها جهت پیشبرد اهداف نظامی اش برد (اینجا بخوانید).

با این حال، بعد از حمله 26 فروردین 1403 به اسرائیل بود که عبارت «پهپادهای ایران» بیش از پیش در ادبیات رسانه ها و ژورنال های نظامی به کار رفت. ایران در عملیات «وعده صادق» بیش از 200 پهپاد به سمت اسرائیل پرتاب کرد. این حجم از پهپاد، برای نخستین بار در یک جنگ به کار می رفت و بسیاری از رسانه ها را شوکه کرد. استفاده عظیم از پهپادها در عملیات وعده صادق باعث شد که بسیاری این عملیات را نخستین عملیات جدی «پهپادی» در تاریخ بدانند (اینجا بخوانید).

پهپادها چه نقشی در جنگهای آینده دارند؟

بسیاری به پهپادها «جوجه اردک زشت» می گویند. علت این است که این پهپادها جلوه ظاهری خوبی ندارند اما به غایت کارآمدند. هزینه کم این تجهیزات باعث شده کشورهایی که در شرایط سخت اقتصادی هستند، برای جبران کمبود تجهیزات کلاسیک و قدیمی خود، هزاران پرنده بدون سرنشین بسازند. بدین ترتیب، آنها می توانند در عملیات های مهم، بدون هزینه جانی زیاد، وارد درگیری با ارتش های قدرتمند شوند. ایران با بهره گیری از پهپادها توانست هم در زمینه اطلاعاتی و هم در زمینه نظامی پیروزی های زیادی در سوریه و عراق و یمن و فلسطین به دست آورد.

مهم ترین مزیت پهپادها امکان استفاده از تعداد زیاد آنها است. ارتش ها می توانند در یک عملیات هجومی صدها و بلکه هزاران پهپاد را به پرواز درآورده و به سمت مقاصد نظامی بفرستند. رهگیری و اسقاط هزاران پهپاد کار بسیار سختی است و دشمن را به دردسر می اندازد. به همین دلیل، بسیاری عملیات «وعده صادق» را نقطه عطفی در تاریخ جنگ های منطقه می دانند. در این عملیات، اتکاء اصلی ایران بر پهپادهایش بود و این مساله مسبوق به سابقه نبود. اهمیت این مساله بلافاصله توسط اسرائیل درک شد و رژیم صهیونیستی نیز سعی کرد از طریق ریزپرنده های خود دست به عملیات تلافی جویانه بزند (درباره ریزپرنده ها اینجا بخوانید). به همین دلیل، بسیاری معتقدند جنگ آینده خاورمیانه «جنگ پهپادها» خواهد بود.