بزرگترین یورش به روسیه بعد از جنگ جهانی دوم؛ اوکراین چگونه مسکو را غافلگیر کرد؟

در اولین ساعات سه‌شنبه ۶ اوت، وزارت دفاع روسیه یک «خبر خوب» را منتشر کرد؛ اینکه بیش از ۲۵۰۰ نفر از اعضای هنگی که یک شهر را در شرق اوکراین تصرف کردند از سوی دولت «قهرمان» خوانده می‌شوند و جوایزی را دریافت خواهند کرد.

صبح همان روز، اوکراین بزرگترین تهاجم به روسیه از زمان جنگ جهانی دوم را آغاز کرد و در پی آن، وزارت دفاع روسیه ویدئویی را منتشر کرد که ژنرال والری گراسیموف، رئیس ستاد کل ارتش روسیه و معاون اول وزیر دفاع این کشور را در حال بازدید از یک منطقه جنگی دیگر، آن هم در اوکراین نشان می‌داد.

وزارت دفاع روسیه همزمان با انتشار این ویدئو اعلام کرد که ژنرال والری گراسیموف در جریان این حمله قرار گرفته و برای فرماندهان «وظایفی را برای اقدامات بعدی» تعیین کرده است.

در این فیلم، نه زمان دقیق سفر والری گراسیموف به مناطق اشغال‌شده در اوکراین مشخص است و نه نشانی از آگاهی مقامات از آنچه همزمان در غرب روسیه در منطقه کورسک در جریان است دیده می‌شود؛ طی دو روز اول این تهاجم نیز تلاش‌های دولت عمدتا بر این موضوع متمرکز بود که همه چیز تحت کنترل است.

اما گزارش‌هایی که بعدا در رسانه‌های بین‌المللی از جمله رویترز از دو روز اول این حملات منتشر شد، همچنین بیانیه‌های عمومی مقامات محلی روسیه، پیام‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و تجزیه و تحلیل تصاویر منتشر شده از غرب روسیه، حاکی از گسترش ترس و وحشت در مناطق غربی روسیه بود.

حملات اوکراین باعث «تخریب کامل» پل کلیدی در منطقه کورسک روسیه شد؛ مسکو: ظاهرا راکت آمریکایی شلیک شده

یک شکست اطلاعاتی کامل

این ایده که اوکراین ممکن است بتواند شیوه بازی را عوض کند و به قلمرو همسایه بزرگترش حمله کند، برای اکثر ناظران قبل از وقوع این تهاجم «غیرقابل تصور» به نظر می‌رسید.

شوک ناشی از این عملیات نیز سوالاتی را در مورد کارایی فعالیت‌های نظارتی روسیه همچنین وضعیت استحکامات مرزی این کشور و نیروهای حافظ آنها ایجاد کرد.

یوهان میشل، کارشناس نظامی فرانسوی و پژوهشگر مؤسسه IESD می‌گوید: «در جریان این حمله، روس‌ها دچار یک شکست اطلاعاتی کامل شدند.»

به گفته او، پس از عقب‌نشینی نیروهای اوکراین از مناطق شرقی که یکی از استراتژیک‌ترین بخش‌های خط مقدم محسوب می‌شد، مسکو احتمالاً تصور نمی‌کرد که کی‌یف چنین قمار پرخطری را انجام دهد؛ قماری که هنوز روشن نیست چه نتیجه‌ای خواهد داشت.

به همین دلیل به نظر یوهان میشل «برای روس‌ها بسیار سخت بود که تصور کنند اتفاقی به این بزرگی روی دهد».

هدف اصلی اوکراین از حمله به کورسک، منحرف کردن نیروهای روسیه از خطوط مقدم در شرق منطقه دونتسک بود؛ اگرچه در روزهای اخیر درگیری‌ها در دونتسک شدیدتر شده و خطرات بیشتری متوجه نیروهای اوکراینی است.

آندری گورولیوف، افسر پیشین ارتش روسیه و نماینده کنونی پارلمان این کشور، دو روز پس از حمله اوکراین به کورسک در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که حدود یک ماه قبل در گزارشی به رهبران نظامی روسیه هشدار داده شده بود که نشانه‌هایی از برنامه اوکراین برای انجام این حمله وجود دارد، اما به این گزارش توجهی نشده بود.

تنها در بعد از ظهر روز دوم حمله یعنی ۷ اوت بود که ولادیمیر پوتین و ژنرال گراسیموف، برای اولین بار اقدام به اظهارنظر عمومی درباره وقایع کورسک کردند و رئیس جمهور روسیه نیز این حملات را «یک تحریک بزرگ دیگر» از سوی اوکراین خواند.

ژنرال گراسیموف نیز که تازه از سفر به مناطق اشغالی در شرق اوکراین بازگشته بود، خطاب به پوتین گفت که نیروهای روسیه مانع از پیشروی نیرویی متشکل از ۱۰۰۰ سرباز اوکراینی در اعماق منطقه کورسک شده‌اند.

به نظر یوهان میشل، روشن نیست که ژنرال گراسیموف در زمان بیان چنین سخنانی، از زیردستان خود اطلاعات نادرست دریافت کرده بود یا اینکه احساس می‌کرد که مجبور است مقابل دوربین‌ها خطاب به پوتین «خبرهای خوبی» را اعلام کند؛ بویژه آنکه مقامات روسیه پیش از این نیز در وقایع مشابه عمدتا «چیزی‌هایی را گفته بودند که فکر می‌کردند رئیس می‌خواهد در آن لحظه خاص بشنود یا ببیند».

آمادگی دقیق، برنامه‌ریزی، غافلگیری

تنها ۱۲ ساعت پس از آغاز این تهاجم بود که وزارت دفاع روسیه علناً اذعان کرد که اوکراین به مناطق مرزی حمله کرده است و در تمام این مدت نیز دفاع از این مناطق عمدتا به الکسی اسمیرنوف، سرپرست منطقه‌ای کورسک واگذار شده بود.

او که تنها چند ماه بود در این پست منصوب شده بود، قرار بود خلاءهای ارتباطی را پر کند و با چند سازمان دفاعی و امنیتی که مسئول حفاظت از مرز هستند هماهنگ شود.

الکسی اسمیرنوف نیز در اولین پیام خود در ۶ اوت، حوالی ساعات ۱.۵۱ و ۳.۱۱ بامداد هشدارهای موشکی صادر کرد و از ساکنان خواست که به مناطق امن بروند.

در ساعت ۳:۱۵ بامداد او گفت که پدافند هوایی روسیه، سه پهپاد اوکراینی را سرنگون کردند. او در ساعت ۶:۱۶ صبح نیز از سرنگونی ۱۱ پهپاد اوکراینی دیگر خبر داد.

اگرچه پیش از این نیز حملات موشکی و پهپادی در دو طرف مرز سابقه داشته، ولی این بار بیش از ۱۰ روز است که هشدارهای اسمیرنوف درباره این حملات ادامه دارد و به مردم توصیه می‌کند که شهرها و روستاها را ترک کنند.

در این مدت، مراکزی همچون انبارهای نفت، پست‌های برق و به گفته ارتش اوکراین، انباری برای ذخیره سلاح و تجهیزات نظامی، هدف حملات ارتش اوکراین قرار گرفتند.

دولت اوکراین تا کنون اطلاعات کمی درباره برنامه‌ریزی‌اش برای این تهاجم منتشر کرده است.

واحد چتربازان اوکراین جمعه گذشته اعلام کرد که نیروهای این واحد، از جمله اولین نیروهایی بودند که وارد خاک روسیه شدند و ساعات اولیه عملیات را زیر پوشش نیروهای هوانوردی و توپخانه، اقدام به مین‌زدایی، شکستن خطوط مرزی و تخریب خطوط دفاعی کردند.

نیروهای تهاجمی هوابرد نیز در یک پیام آنلاین اعلام کردند: «آمادگی دقیق، برنامه‌ریزی، غافلگیری، روحیه جنگندگی و سکوت اطلاعاتی در مرحله اولیه عملیات تعیین کننده شد.»