غلامعلی رجایی: ظریف در کشور نمونه دوم ندارد/ پزشکیان برای نگه داشتن او باید با حاکمیت رایزنی کند

آقای ظریف بامداد امروز با انتشار مطلبی در فضای مجازی اعلام کرد که پس از جلسه با رئیس قوه قضائیه تصمیم به استعفا گرفته است. تحلیل شما از استعفای آقای ظریف چیست؟

این اتفاقی بود که پیش‌بینی می‌شد؛ چون محمل قانونی دارد. البته قانون تنها در مورد ایشان نیست و این طوری که من شنیده‌ام، شامل افراد دیگر هم می‌شود. ولی قاعدتا باید تصمیم بگیرند. مگر اینکه آقای پزشکیان حکم ولایی بگیرد و فکر می‌کنم به اینجا کشیده نشود. البته آقای پزشکیان باید به هر شکل آقای ظریف را در دولت نگه دارد؛ اگر معاون نباشد، به عنوان مشاور. چون آقای ظریف از نیروهایی است که در کشور نمونه دوم ندارد. یعنی به هر حال تجارب ایشان در دیپلماسی بین‌المللی منحصر به فرد است و نیازی نیست حتما ایشان پست رسمی داشته باشد که الآن هم منع قانونی پیدا کرده است.

من فکر می‌کنم که مجلس باید به سمت حل این مسأله برود. مثل قضیه‌ای که برای بازنشسته‌ها گذاشتند و شهرداری تهران از وجود فردی مثل افشانی محروم شد که نیروی شایسته‌ای برای شهرداری تهران بود. به نظر من باید مجلس از کار سلیقه‌ای دست بردارد. خودتان به همتی رأی دادید؛ حالا این مشت‌های گره کرده و تجمع پشت صندلی رئیس مجلس چه معنایی دارد؟ اگر در یک کشور خارجی کسی ببند، می‌گوید مگر کسی غیر از این مجلس به همتی رأی داد؟!

من کاری ندارم به اینکه آیا همتی فرصت داشت که اصلاح کند؟ و آیا همه قضیه دست همتی یا فرد بعد از همتی است؟ البته پاسخش روشن است که اگر همتی هم در این قضیه سهمی داشته باشد، سهم زیادی نیست؛ چون آقای همتی کارش را بلد بود. منظورم این است که مجلس بداند در این ابربحران‌هایی که کشور دچار شده باید به سمت حل مسأله برود؛ تا ایجاد مسأله جدید برای پزشکیان. پزشکیانی که به خاطر طرح مسأله وفاق با اکثریت پایداری‌چی مجلس، هواداران خودش را دلخور کرده است. به نظر من مجلس باید واقع‌بین باشد و سهمی را که پزشکیان برای همکاری با آنها قائل شده محترم بشمارد و او هم همکاری کند.

البته باید دید که عقلای مجلس در این زمینه چه کار می‌کنند برای اینکه برداشتن موانع از پیش پای دولت را پیش‌بینی کنند، طرح بدهند و مشکلات برطرف شود. به نظر من برای نگه داشتن ظریف هم پزشکیان باید با حاکمیت رایزنی کند یا اینکه لایحه‌ای به مجلس ببرند و اصلاح کنند. اگر مجلس عزمش را جزم کرده، در جای دیگری از ظریف استفاده کند؛ ولی بداند که این مجلس، مجلسی نیست که با آن شعار وفاق بدهد.

یعنی معتقدید که جوّسازی‌های سیاسی تأثیری در استعفای آقای ظریف نداشته و صرفا بحث قانون مطرح بوده است؟

به نظر من همین بوده؛ چون از مواردی است که ظریف به موضع پزشکیان نگاه می‌کرد. مطلع هستم که در جلسه سران قوا هم مطرح شده، ولی آنها طوری نبود که به استعفا کشیده شود. چون آقای ظریف می‌داند به خاطر نقشی که در برکشیدن پزشکیان دارد، باید چنین تاوان‌هایی را هم بدهد. یادتان هست که در شعارهای افراطیون بحث اعدامش را مطرح کردند و در سوابق ایشان چنگ زدند؛ کارهای غیر اخلاقی که حتی در کشورهای غیر مسلمان هم این تهمت‌ها را نمی‌بیند به یک آدم خدوم که رهبری بارها تأییدش کرده است.

ولی متأسفانه در حق ایشان ظلم شد و دفاعی هم در دولت نشد. یعنی دولت باید دفاع بیشتر و بهتری می‌کرد. به هر حال قانونی است که باید به شکلی مشکل آن را حل کنند.

با توجه به نقشی که همه واقف هستند آقای ظریف در دولت داشت، به نظر شما عدم حضور ایشان در کنار آقای پزشکیان چه تأثیری می‌تواند بر روند کارهای دولت داشته باشد؟

آقای ظریف در دولت پزشکیان نقش چشم‌گیری نداشت. چون در شورای راهبری مسئولینی معرفی شدند که بعضا به آنها توجه شد و بعضا هم توجه نشد. مثلا بعضی وزیران کابینه انتخاب شورای راهبری نیستند. به نظر من آقای پزشکیان باید در حوزه دیپلماسی بین‌المللی از آقای ظریف استفاده می‌کرد و در حدی که من مطلع هستم، خیلی استفاده نشد. مثلا در خصوص سفر مسکو من به آقای ظریف گفتم شما باید یک پای سفرهای خارجی باشید؛ گفت من پای هیچ سفری نیستم. یعنی دولت هم دچار چنین کج‌سلیقگی‌ای شده است.

آقای پزشکیان هم نشان داده این جامعیت را ندارد که از نیروها در جای خودشان به نحو بهتری استفاده کند. خود آقای ظریف به من گفت 30 بار مسکو رفته؛ چنین فردی نباید در سفری که به مسکو انجام شد، تهران بماند.

یکی دیگر از مواردی که در نظر داشتیم تحلیل شما را  بشنویم، ماجرای ترامپ و زلنسکی است. تحلیل شما از این دیدار چیست؟

من فکر می‌کنم در تاریخ دیپلماسی آمریکا کمتر اتفاق این گونه افتاده و حداقل ما بی اطلاع هستیم؛ کشوری که تحت حمایت است، به کاخ سفید دعوت شود و بعد این همه آدم او را مورد سؤال و عتاب قرار بدهند و عملا جلسه بازپرسی بود؛ و او یک تنه از پس همه آنها بر آمد. یعنی اگر ما برای آمریکا یک ویژگی قائل باشیم، این است که مثلا شورای محلی یک ایالت می‌تواند ترامپ را به دادگاه بکشاند. کلیپی دیدم که یک نفر به ترامپ گفت تو را به دادگاه می‌کشانم و ترامپ هم گفت در دادگاه همدیگر را می‌بینیم. این دموکراسی آمریکا است بازی هم نیست. اما این ظرفیت به چالش جدی کشیده شد؛ یعنی این قضیه قماری بود که به نظر من ترامپ آن را باخت.

زلنسکی از طرف بایدن حمایت می‌شد، ولی حالا حکومت به جمهوری‌خواهان رسیده و رفتارشان با او عوض شده است. منهای اینکه ترامپ به این نتیجه نرسید که قرارداد برداشت از منابع را امضاء کند، استفاده از کارت دموکراسی را باخت. نکته دوم اینکه هرچند جدایی از آمریکا برای اروپا مشکل است، اما به نظر من دچار یک تکانه جدی شد؛ و من احتمال می‌دهم حتی در کشورهای منطقه حمایت‌های آمریکا مورد سؤال قرار بگیرد. حتی عربستانی که اینقدر خودش رامثبت نشان می‌دهد، قاعدتا وقتی می‌بیند فرجام و سرانجام حمایت از اوکراین به کجا کشیده شده و در چه حد سخیفی پایین آمده، حساب کار خودشان را می‌کنند که ممکن است چنین سرنوشتی را در رابطه با همکاری خودشان داشته باشند.

تصورم این است که خیلی سطحی با زلنسکی برخورد شد و زلنسکی به تنهایی نمی‌توانست تصمیم بگیرد. قاعدتا باید به کشورش بر می‌گشت و خواسته‌های کاخ سفید را مطرح می‌کرد. آمریکایی‌ها می‌توانستند خیلی ملایم‌تر با زلنسکی کار را پیش ببرند ولی خوی آمریکایی را نشان دادند.

من پیش‌بینی می‌کنم بحث‌هایی که در خصوص گرینلند و پاناما و بحث‌های دیگر مطرح شده، آمریکا را دچار چالش می‌کند. بر خلاف اینکه بعضی‌ها می‌گویند آمریکا را به اوج می‌رساند، تصورم این است که آمریکا را از یاران خودش دور می‌کند. به نظر من یک نوعی خواب پادشاهی و سلطنت بلامنازع می‌بیند، هرچند می‌داند که از دوره 48 ماهه او دو ماه رد شده است.

اصولگرایان ایران هم از این دیدار به عنوان دلیلی برای مخالفت با مذاکره استفاده کردند. یعنی با استفاده از برخوردی که به زلنسکی صورت گرفتند، گفتند که عاقبت گفت‌وگو و رابطه با آمریکا همین است. نظر شما در این خصوص چیست؟

این از محدود بازی‌هایی است که آمریکا دارد در زمین روسیه و به نفع پوتین عمل می‌کند. اما این طوری نیست که زلنسکی تحقیر شده؛ بلکه زلنسکی تحقیر کرد و تحقیر شد؛ و متأسفانه صدا و سیمای ما و مهمانان دعوت شده دارند یک جریان تحریف شده را روایت می‌کنند که البته سابقه هم داشته است. اینها معمولا می‌خواهند ماهی خودشان را از آب بگیرند که من یک بار دیگر هم گفتم این ماهی که از آب می‌گیرند، مرده است. چون نوع حرف زدن زلنسکی در مقابل ترامپ، فیزیک بدن و دست‌هایش نشان می‌دهد که این آدم کوتاه نیامده است. اینکه آمریکا به اوکراین پشت کرده واقعیت دارد، اما اصل ماجرا را دارند مصادره مطلوب می‌کنند که خطا است.