برازنده رئیس جمهور ایران نیست که مثل یک شهروند در چایخانه صحبت کند/ لااقل در شأن یک پزشک سخن بگوید/ ضروری است بر پایه اصول و هنجار‌های بین المللی و منافع ملی از حق خود دفاع کنیم/ صحبتی که رهبری درباره مذاکرات ارائه کردند، مبتنی بر شرایط مذاکره است

اخیرا ویدئویی از بخشی از سخنان اخیر مسعود پزشکیان پربازدید شده است. او در این ویدئو می‌گوید: «کاری که ترامپ با زلنسکی کرد، واقعا آدم شرمش می‌آید. قابل قبول نیست که بگویند ما به شما دستور می‌دهیم اگر اینجوری نکنید، ما اله می‌کنیم. من نمی‌آیم با تو مذاکره کنم، هر غلطی دلت می‌خواهد بکن.»

 این اظهارات رئیس جمهور، در شرایطی منتشر شده است که موضوع مذاکره با آمریکا با میانجی‌گری روسیه، کشور‌های عربی و حتی مذاکره مستقیم در صورت تعهد ایالات متحده به شرایط عزتمندانه، برابر و مطابق با فرامین رهبری مورد توجه قرار دارد. با این وجود، با توجه به شرایط موجود پرسش‌هایی مطرح است. «مهدی ذاکریان»، استاد حقوق و روابط بین‌الملل و تحلیل‌گر امور سیاسی، در گفت‌و‌گویی به بررسی این موضوع پرداخته است:

این روز‌ها صحبت‌ها در خصوص عدم مذاکره با ایالات متحده داغ است. در کنار سخنان رهبری، اخیرا رئیس جمهور نیز اظهاراتی در خصوص عدم مذاکره با ترامپ مطرح کرده است. دیدگاه شما در این باره چیست؟

مهدی ذاکریان: صحبتی که رهبری درباره مذاکرات ارائه کردند، مبتنی بر شرایط مذاکره است. ضمن اینکه ایشان در بحران‌ها با ایهام نظر می‌دهند که ممکن است برداشت‌های گوناگون از آن شود. اما صحبت‌هایی که آقای پزشکیان مطرح می‌کند، تا حدودی با وعده‌های انتخاباتی که ایشان داده معارض است. عملکرد ایشان و دستگاه دیپلماسی او نه تنها تا کنون دستاوردی نداشته، بلکه نه گشایشی در روابط خارجی داشت و نه چشم‌اندازی در این باره وجود دارد. ایشان باید به مردم هم پاسخگو باشند و در اینجا است که ما شرایط مناسبی را (در مجموع) نمی‌بینیم. وقتی سیاست خارجی مبتنی بر دانش روابط بین الملل، هنجار‌های حقوق بین الملل و تصمیمات حرفه‌ای نباشد، طبیعی است که کشور‌ها با موانع و مشکلاتی رو به رو می‌شوند. اکنون نیز می‌بینیم مشکلاتی داریم که حتی نتوانسته‌ایم با اروپا حل کنیم. مسئله این است که نه فقط با اروپا، بلکه حتی در منطقه هم نتوانسته‌ایم نتیجه بگیریم. بدتر اینکه در منطقه حتی به رقبای ایران باخته‌ایم؛ لذا طبیعی است که طرح و برنامه‌ای در برابر آمریکا ولو به عنوان یک واحد سیاسی نا معقول با رهبری ترامپ نداشته باشند و بگویند هر غلطی دلت می‌خواهد بکن؟! این در حالی است که پرونده امنیتی ایران را در شورای امنیت در جلسه غیرعلنی در دستور کار قرار داده‌اند.

در خصوص فعالیت‌های تیم سیاست خارجی ایران چطور؟ فکر می‌کنید تحرکات این تیم برای دستیابی به نتیجه کافی است؟

مهدی ذاکریان: برای مردم روشن شده است که مدیریت وزارت خارجه آقای پزشکیان، مدیریت گره‌گشا نیست. مدیریت آقای ظریف، منتهی به برجام و باز شدن گره‌های معیشتی و اقتصادی مردم شد. در بدترین شرایط که عوامل خودسر داخلی سفارت عربستان را به آتش کشیدند، امنیت ملی ایران مخدوش نشد و روابط دو جانبه و چند جانبه ایران می‌درخشید. به همین روی، پمپئو و ترامپ در هر طرح ضد ایرانی ناکام می‌ماندند. اما مدیریت وزارت خارجه آقای پزشکیان تا به امروز نتوانسته است مشکلات را حل کند. به باورم این دولت در فاصله زیاد با تلاش‌های دیپلماتیک مرحوم امیر عبداللهیان است که تا مرز توافق پیش رفت و روابط با چین و منطقه را ارتقا داد. او حتی توافق رفع تحریم را ممکن نمود که با کارشکنی رو به رو شد. وعده‌های گشایش روابط خارجی پزشکیان و رفت و آمد‌های او و دستگاه سیاست خارجی تا الان هیاهو برای هیچ است.

پس از صحبت‌های اخیر رئیس جمهور درباره مذاکرات، برخی معتقدند آقای پزشکیان نباید این‌طور در باره مذاکرات صحبت می‌کرد و برخی دیگر می‌گویند ترامپ قلدرمآبانه برخورد می‌کند و ما هم باید با او اینطور صحبت کنیم. نظر شما در این باره چیست؟

مهدی ذاکریان: دیدگاه دوم قطعا اشتباه است. دیدگاه اول که منتقد است، درست است. اساس حکمرانی این است که رئیس جمهور با ادبیات علمی، تخصصی و قابل پذیرش در جامعه بین المللی صحبت کند. بماند اینکه عوام از یک رئیس‌جمهور پزشک انتظار دارند لااقل در شأن یک پزشک سخن بگوید نه در جغرافیای یک چایخانه! سخنان اخیر آقای پزشکیان در تقابل با ترامپ و عدم تمایل ایران برای مذاکره با او، نشانی از فرهنگ، تمدن و ادبیات فرهیختگان ایرانی ندارد. همچنین نشانی از حرفه‌ای‌گری و تخصص‌گرایی در سیاست خارجی ندارد. ایده‌های آقای پزشکیانی که ما در انتخابات هم از ایشان حمایت کرده‌ایم، با شیوه‌های حکمرانی خوب، بیگانه است. آن زمانی که ما از ایشان حمایت کردیم به این دلیل بود که رقیب ایشان اصول حکمرانی ایدئولوژیک ارائه می‌نمود، اما نتایج آن شیوه حکمرانی حفظ ایدئولوژی نبود و زیان و ضرر برای کشور بود. درواقع آن شیوه‌ها تخصصی از نظر ایدئولوژیک بود، نه از منظر منافع ملی؛ لذا انتظار می‌رفت ایشان بر پایه منافع ملی واکنش نشان دهند. اما آقای پزشکیان نه ایدئولوژی، نه حکمرانی ایدئولوژیک و نه حکمرانی علمی و منافع ملی محور را نمی‌شناسد و طبیعی است که به حالت افرادی که در چایخانه‌ها صحبت می‌کنند، صحبت کرده و بگویند: «ترامپ هر کاری که می‌خواهد انجام دهد.». این نوع نظر دادن در شأن رئیس جمهور ایران نیست. یک رئیس جمهور حرفه‌ای، منافع ملی محور و هویت محور صحبت می‌کند. درواقع یک رئیس جمهور حرفه‌ای بر این موضوع تاکید می‌کند که سیاست خارجی ما مبتنی بر اصول و هنجار‌های ملل متحد است و ایالات متحده آمریکا و همه کشور‌ها موظفند از این قوانین تبعیت کنند و ترامپ باید پاسخگوی جامعه جهانی باشد و ما بر پایه اصول و هنجار‌های بین المللی ایستاده‌ایم و این ترامپ است که باید رویه خود را تغییر دهد.