بوی تهران رفت، بوی جاده فرودگاه نمی‌رود!/ استقبال از گردشگران خارجی با بوی تعفن!
ورودی تهران برای گردشگران خارجی که عمدتا از فرودگاه امام خمینی وارد ایران می شوند، خاطره ناخوشایندی دارد؛ بوی تعفن ۴۰ کیلومتری!
۱۲ دی‌ماه ۱۳۹۷ بود که ساکنان چند منطقه در تهران از انتشار بوی بد در محل سکونت خود گلایه کردند و به محض انتشار این خبر مردم و مسئولان شروع به گمانه‌زنی کردند تا این منشا این بوی نامطبوع را مشخص کنند. گمانه‌زنی‌ها از فاضلاب ساختمان پلاسکو تا مرکز دفن زباله آرادکوه و سپس انتشار گاز «مرکاپتان» نوسان داشت و در نهایت هم استاندار تهران اعلام کرد که منشا بوی نامطبوع تهران گاز «مرکاپتان» بوده است. بوی تمام تهران تمام شد اما هنوز بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه امام(ره) تمام نشده است؛ معضلی چندساله که نشان می‌دهد بی‌توجهی به مدیریت پسماند در کلان‌شهری مانند تهران می‌تواند عواقب نه‌چندان خوشایندی داشته باشد.
اواخر دهه ۸۰ شهردار سابق تهران خبر از ساخت زباله‌سوزهای پیشرفته در کهریزک داد اما این زباله‌سوزها هیچ‌وقت به کار نیفتادند. این در حالی بود که شهردار مدعی بود قرار است از این زباله‌ها انرژی تولید کند و خلاصه اینکه انرژی مورد نیاز شهر تهران از طریق سوختن همین زباله‌ها تامین شود، اما این وعده و وعیدها هیچ‌وقت جامه عمل نپوشید و تهران ماند و همان روش‌های غیر‌استاندارد دفن زباله که حالا دیگر باعث شده تا بوی نامطبوع آن در کل شهر بپیچد و در برخی نقاط از جمله مسیر فرودگاه امام(ره) ماندگار شود؛ جایی که اولین محل ورود مهمانان خارجی به کشور است؛ از توریست و بازرگان گرفته تا سیاستمدارانی که گاهی به ایران سفر می‌کنند. اولین چیزی که به استقبال این مهمانان خارجی می‌رود، بوی نامطبوعی است که در فضای فرودگاه امام(ره) و مسیر طولانی این فرودگاه تا شهر تهران به مشام می‌رسد.
چند وقت پیش این بوی نامطبوع تا وسط شهر تهران هم رسید و برخی محله‌ها آن را حس کردند و مسئولان بر سر اینکه منشا بو کجاست با هم اختلاف‌نظر داشتند و می‌خواستند هر طور شده این بوی نامطبوع را به منشا غیر‌واقعی ربط بدهند، اما هر چه بود مردم تهران با پدیده تازه‌ای مواجه شدند؛ پدیده‌ای که گویا قرار است بعد از آلودگی هوا و خیلی دیگر از معضلات خرد و کلانی که پایتخت ایران را درگیر خود کرده به معضلی تازه برای تهرانی‌ها تبدیل شود.
تشکیل کمیته فرعی برای بررسی بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام(ره)
استاندار تهران روز گذشته در نشست خبری کارگروه کاهش آلودگی هوای استان تهران از تشکیل کمیته فرعی با حضور صاحبان سرمایه و محققان محیط زیست کشور برای بررسی کانون‌های ایجاد بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه امام(ره) تا ۱۰ روز آینده خبر داد.
انوشیروان محسنی بندپی در این‌باره گفت: اگر صاحبان صنایع همکاری کنند، می‌توانیم شرایطی را فراهم کنیم تا تابستان سال آینده بوی نامطبوع در مسیر این فرودگاه رفع شود. این در حالی است که خوشبختانه برای رفع این مشکل کمبود اعتبار نداریم. دغدغه ما در حال حاضر این است که با رفع آلایندگی کانون‌های تولید بو، بوی نامطبوع این مسیر تا چه اندازه کاهش پیدا می‌کند. همچنین مشاورانی که صاحبان این کانون‌ها انتخاب کرده‌اند با چه اقدامات و روش‌هایی می‌خواهند بوی نامطبوع مسیر این فرودگاه بین‌المللی را کاهش دهند.
استاندار تهران با اشاره به اینکه براساس گزارش‌های محیط‌زیست ۲۸ کانون ایجاد بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه امام(ره) شناسایی شده است، گفت: این کانون‌ها عبارتند از: صنایع آلاینده مانند گاوداری‌ها، دامداری‌ها، کشتارگاه‌ها و فاضلاب شهرستان‌های اسلامشهر، رباط‌کریم، واوان و پسماندهای آرادکوه.
بندپی گفت: برای پرداخت تسهیلات به صنایعی که برای بهسازی و رفع آلایندگی اقداماتی انجام داده‌اند، مشکلی وجود ندارد و تا ۱۰ روز آینده کمیته فرعی متشکل از صاحبان صنایع و محققان محیط‌زیست کشور تشکیل می‌شود تا مطالعات بیشتری درباره این کانون‌ها و چگونگی رفع مشکل محیط‌زیستی این کانون‌های آلاینده را انجام دهیم. این در حالی است که حدود ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای راه‌اندازی تصفیه‌خانه فاضلاب شهرستان‌های اسلامشهر، رباط‌کریم، واوان و بهارستان در نظر گرفته شده و تاکنون بخشی از این سیستم تصفیه‌خانه راه‌اندازی شده است.
جهاد کشاورزی تخصصی در مدیریت پسماند ندارد
اما رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان تهران نیز در نشست خبری کارگروه کاهش آلودگی هوای استان تهران درباره بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام(ره) گفت: به صورت دقیق نمی‌توانیم بگوییم اقدامات انجام‌شده در زمینه کاهش بوی نامطبوع مسیر این فرودگاه چه اندازه تاثیرگذار است، ضمن اینکه در جهاد کشاورزی تخصصی به نام مدیریت پسماند نداریم.
ذوالفقاری گفت: برای رسیدگی به وضعیت این بوی نامطبوع، مطالعات و پژوهش‌هایی به مدت یک‌ونیم تا دو سال انجام شد. ۲۰۰ مورد تاثیرگذار در ایجاد بوی نامطبوع پروژه‌های مربوط به کشاورزی است. ما ۵ پروژه شرکت کشت و صنعت لبن با ۴ هزار دستگاه، مجتمع دام‌گستر با ۲۰ هزار دستگاه و سه کشتارگاه دیگر را شناسایی کردیم و قرار بود تسهیلاتی در مورد مدیریت پسماند و مدیریت تولیدی ارائه شود.
همچنین برای رسیدگی به منشا بوی نامطبوع جمعا حدود ۸۵ میلیارد تومان نیاز است. از پنج طرح، چهار مورد آن پیشنهاد ما بود و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آماده عقد قرارداد با بانک کشاورزی برای کاهش سود تسهیلات است. همچنین سازمان جهاد کشاورزی موظف است تا نسبت به نظر کارگروه آلودگی هوا برای رفع بوی نامطبوع محدوده فرودگاه امام خمینی(ره) اقدام کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان تهران گفت: ما درخواست داریم تا تسهیلات مربوط به این طرح از ۱۸ درصد به ۱۰ درصد کاهش یابد و یک‌سال دوره مشارکت، یک‌سال دوره تنفس و ۵ سال بازپرداخت آن باشد. با توجه به امکانات موجود در جهاد کشاورزی در ارتباط با اینکه مقابله با منشا بوی نامطبوع به چه میزان تاثیرگذار است، نمی‌توانیم به‌صورت دقیق و تخصصی درباره از بین رفتن بوی نامطبوعی حرفی بزنیم.
چرا آرادكوه مطرح شد؟
زمانی که بوی نامطبوع در مسیر فرودگاه امام (ره) ماندگار شد، اولین گزینه‌ای که از سوی مسؤولان به آن اشاره شد، مجتمع دفع زباله آرادکوه بود. مدیر‌عامل سازمان مدیریت پسماند تهران دلیل این که را انگشت اتهام به سوی این مجتمع نشانه رفته است، به سابقه این مجتمع ربط داد و در این باره گفت: مجتمع پردازش و بازیافت زباله «آرادکوه» کهریزک در ابتدای جاده قدیم تهران ـ قم و در جنوب کهریزک با مساحتی نزدیک به ۱۴۰۰ هکتار از سال ۱۳۳۵ پذیرای پسماند شهر تهران است.
زباله‌های وارد شده به این مرکز، پس از وزن‌شدن یا برای طرح‌های پردازش پسماند و تولید کمپوست به واحدهای بازیافت و پردازش مجتمع آرادکوه هدایت یا به تراشه‌های مرکز دفن منتقل و دفن می‌شوند. روزانه به طور متوسط هشت هزار تن انواع پسماندهای مختلف مناطق ۲۲گانه شهر تهران، شهرک و شهرهای اطراف، مراکز بهداشتی و درمانی، لجن و ... جهت امحا و دفع به این مرکز ارسال می‌شود. در حال حاضر تاسیسات مختلفی در خصوص دفع و بازیافت پسماندهای شهر تهران در این مجتمع مشغول به فعالیت هستند که از آن جمله می‌توان به واحدهای پردازش، سایت هوادهی تولید کمپوست، واحدهای پالایش کمپوست، سامانه ریجکت‌سوز و واحد تصفیه‌خانه شیرابه اشاره کرد. اما سال‌هاست كه مسئولان شهرداری به دنبال حل مشكلات زیست‌محیطی این مركز هستند اما با وجود برنامه‌ها و وعده‌های مختلف، اقدام قابل‌توجهی صورت نمی‌گیرد.
همین موضوع نیز سبب شده در شعاع چندین كیلومتری از مركز دفع زباله، عمدتا مشكلات زیست‌محیطی و بوی بد ناشی از زباله‌ها وجود داشته باشد و گاهی تا فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) نیز پیش رود! البته در كنار این مركز، ۲۷ واحد آلاینده دیگر که سبب ایجاد بوی نامطبوع در اطراف فرودگاه امام خمینی (ره) می‌شوند نیز شناسایی شده و برخی از آنها را کشتارگاه‌ها، بخشی دامداری‌ها و بخشی دیگر از پسماندهای جامد شهر تهران و نیز نهرهای فاضلاب خام در اطراف فرودگاه امام خمینی (ره) و در حواشی اتوبان قم تشكیل می دهند. سازمان محیط زیست نیز اخطارهای قانونی به واحدهای آلاینده داده تا شاید با ساماندهی آنها حداقل مشكل بوی بد از مسیر ورودی مهمانان خارجی به تهران برطرف شود!
عامل اصلی بوی نامطبوع: کشتارگاه‌های دام و کارخانه‌های لبنیات
محمدهادی حیدرزاده، رئیس پیشین محیط زیست استان تهران نیز در این باره به سازندگی می‌گوید: «بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام (ره) بسته به یک عامل نیست. در این باره ۲۸ عامل شناسایی شده که هر کدام به لحاظ میزان تاثیری که در ایجاد این بوی نامطبوع دارند به چند گروه تقسیم شده‌اند. اما یکی از عوامل عمده انتشار این بوی نامطبوع کشتارگاه‌هایی هستند که در مسیر این فرودگاه قرار دارند. سیستم تصفیه‌خانه این کشتارگاه‌ها شب از رده خارج می‌شود و به این ترتیب خونابه‌های این کشتارگاه‌ها وارد بیابان می‌شوند و مانداب به وجود می‌آورند و یکی از عوامل اصلی این بو مانداب‌ها هستند.
اما عامل بعدی کارخانه‌های تولید لبنیات هستند، آنها هم تصفیه‌خانه‌هایشان درست کار نمی‌کنند و پساب‌های این کارخانه‌ها به بیرون از کارخانه هدایت می‌شوند. از سوی دیگر بحث تصفیه‌خانه شهرک واوان است، با این که این تصفیه‌خانه به تازگی افتتاح شده اما به درستی کار نمی‌کند، در واقع ظرفیت این تصفیه‌خانه پایین‌تر از میزان ورودی‌اش است و خود باعث بروز مشکلاتی در این منطقه شده است.» او در ادامه به عوامل دیگر اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از گروه‌های دیگر که نقش بسیاری در آلوده‌سازی هوای این منطقه و انتشار بوی نامطبوع دارد، زباله‌سوزی به صورت غیر‌رسمی در بیابان‌های اطراف فرودگاه امام (ره) است.
به این ترتیب که افراد عادی شب‌هنگام در این بیابان‌ها اقدام به سوزاندن لاستیک ماشین می‌کنند و صبح برای جمع کردن سیم‌ها و ضایعات این لاستیک‌ها بازمی‌گردند. در نهایت هم بحث آرادکوه و مرکز دفن زباله کهریزک است که در انتشار این بو تاثیر دارند، به هر حال هر کدام این عوامل در ساعتی از روز میزان تاثیرشان در انتشار بوی نامطبوع بیشتر می‌شود.»
او در پاسخ به این پرسش که راه‌حل کوتاه‌مدت برای حل این بحران وجود دارد یا خیر، می‌گوید: «اگر بخواهیم مشکل را ریشه‌ای حل کنیم احتیاج به بودجه زیاد و البته زمان قابل‌توجهی است تا بتوانیم این عوامل را از بین ببریم. اما در کوتاه‌مدت باید برخورد قضایی صورت بگیرد، این که کشتارگاه‌ها تعطیل شود و نیروی انتظامی با پوشش دادن بیابان‌های اطراف مانع از زباله‌سوزی شود. به هر حال ما نیاز به طرح جامعی داریم که اولویت‌بندی و این مشکل را به طور اساسی بر طرف کنیم.»
کم‌کاری عامل تمام مشکلات است
اما اسماعیل کهرم کارشناس محیط زیست درباره عوامل بوی نامطبوع در تهران به سازندگی می‌گوید: «تنها عامل این بوی نامطبوع نمی‌تواند دفن زباله باشد، هر چند که این خود یکی از عوامل موثر در انتشار بوی نامطبوع است، چرا که این کار به صورت استاندارد انجام نمی‌شود. در بسیاری از شهرهای دنیا سیستم دفن زباله هنوز وجود دارد، مثلا در نیویورک این کار را انجام می‌دهند، اما دفن زباله در این شهر بر اساس فرمول درست انجام می‌شود.
طبق این فرمول باید بعد از دفن زباله یک متر و ۲۵ سانتی‌متر خاک روی آن ریخته شود، به این ترتیب بعد از مدتی اکسیژن به داخل این خاک نفوذ می‌کند و باعث می‌شود زباله‌ها پوسیده شوند و از بین بروند، یعنی اگر بعد از ۱۰ سال شما همان محل را برای دفن مجدد زباله بکنید، فقط کمی پلاستیک و کاغذ در آن باقی مانده است. اما در ایران این کار توسط پیمانکارانی انجام می‌شود که به اصول کار اهمیتی نمی‌دهند، مثلا شهرداری به آنها می‌گوید باید بیش از یک متر خاک روی زباله‌ها بریزند ولی در بهترین حالت آنها ۲۰ تا ۳۰ سانت خاک را روی زباله می‌ریزند و همین امر باعث می‌شود که بعد از مدت کوتاهی بوی نامطبوع آن در فضای اطراف محل‌های دفن زباله بپیچد.»
او گفت: «از سوی دیگر ما در ایران کوره مخصوص سوخت زباله نداریم، اگر می‌توانستیم از چنین تکنولوژی‌ای استفاده کنیم در تامین انرژی هم بسیار موثر است. مثل اتفاقی که در شهر زوریخ می‌افتد، وسط این شهر دودکشی است که مربوط به مرکز سوخت زباله این شهر است و از سوخت زباله‌های این شهر ۵۰۰ هزار نفری انرژی مورد نیاز ۵۰۰ خانه برای روشن کردن وسایل گرمایشی آن تامین می‌شود.»
اما کهرم در مورد عوامل دیگر این بوی نامطبوع می‌گوید: در حال حاضر بیشترین عامل بوی نامطبوع مسیر فرودگاه امام (ره) بر اساس گفته‌های مسؤولان شهری مربوط به دامداری‌ها و کارخانجات تولید لبنیات است، در این زمینه هم حتما کم‌کاری صورت گرفته چرا که اگر چاه‌های فاضلاب این کارخانه‌ها اصولی بود قطعا نباید این اتفاق می‌افتاد. برای چنین کارخانه‌هایی باید چاه‌های فاضلاب با عمق بیش از ۱۵۰ متر کنده شود، اما متاسفانه در اکثر مواقع دیده شده که این چاه‌ها عمقی بالغ بر ۳۰ یا ۴۰ متر دارند و در این شرایط قطعا بعد از مدتی کوتاه این چاه‌ها پر و سرریز می‌شوند و پساب‌های ناشی از تولید محصولات کارخانه به زمین‌های اطراف کارخانه سرازیر می‌شوند و چنین بوی نامطبوعی را تولید می‌کنند.
ضمن این که این پساب‌ها علاوه بر بوی بد بسیار هم خطرناک هستند و اکثر آنها حاوی مواد بیولوژیکی هستند. به هر حال اگر نظارت درستی بر حفر این چاه‌ها صورت می‌گرفت و سازمان‌ها و نهادها در این رابطه کم‌کاری نمی‌کردند، الان مجبور نبودند با چنین مشکلی دست و پنجه نرم کنند.
ضمن این که انتشار چنین بوی بدی در حوالی فرودگاهی که محل ورود اتباع خارجی به کشور است و برای ساخت این فرودگاه هزینه‌های زیادی صرف شده تا چهره‌ای قابل قبول داشته باشد، می‌تواند بازخورد بدی برای ایران داشته باشد.
منبع: سازندگی
1981
