ته‌سیگار؛ قاتل خاموش

ته‌سیگار" شیء ظاهرا کوچکی است که به راحتی در هر جایی رهایش می‌کنیم یا به زیر پا انداخته و له می‌سازیم و فکر می‌کنیم که کار تمام شده است؛ در حالی که ماجرا تازه شروع شده .از کوچه‌ها و جوی‌ها بگیر تا داخل مخزن سد لتیان، همانند ساندویچ ته‌سیگار دیده می‌شود.

ته‌سیگار یک ماده مصنوعی و غیر قابل تجزیه است. تصفیه‌خانه‌ها نمی‌توانند مواد آلی سنگین را تصفیه کنند و احتمال دارد داخل آب مصرفی مردم از این آلاینده‌ها وجود داشته باشد. تک تک شهرهای ایران با مشکل انداختن ته‌سیگار در خیابان‌ها یا جوی‌ها مواجه هستند و این مساله میزان نگرانی مردم را برای آب مصرفی و تصفیه شده‌شان افزایش می‌دهد.

مهندس احمد مشیری مدیر کنترل کیفیت و آزمایشگاه‌های آب و فاضلاب تهران در پاسخ به این سوال که آیا تصفیه‌خانه‌های ایران می‌توانند نیکوتین این ته‌سیگارها را که به سدها می‌رسند تصفیه کنند یا خیر، گفت: "این بحث بسیار خوبی است. هر چیزی به عنوان آلاینده مثل ته‌سیگار، نیکوتین و مواد رنگی پفک برای سلامت آب خطرناک هستند. آب تهران از کوهپایه‌های البرز که آب برف و باران است گرفته می‌شود و کارشناسان هم معتقدند که جزو بهترین آب‌های دنیا به حساب می‌آید. اما این را باید گفت که ورود هر آلاینده به چرخه تصفیه خطرناک است و احتمال دارد که به خوبی تصفیه نشود. ما بر اساس آخرین تست‌هایی که انجام داده‌ایم به این نتیجه رسیده‌ایم که مواد آلی داخل آب فعلا مشکلی ندارد اما اگر میزان آلاینده‌هایی مثل ته‌سیگار زیاد باشد، سلامت آب را به خطر می‌اندازد. خود مردم باید سعی کنند که با دور کردن این آلاینده‌ها از طبیعت برای سلامت جنگل‌ها و آب‌ها به ما کمک کنند. نمی‌توان چهار هزار ماده سمی داخل ته‌سیگار را نادیده گرفت. البته آزمایشگاه‌های ما که تحت نظر WHO هستند چیزی از ورود نیکوتین به آب تهران را گزارش نکرده‌اند اما مجددا تکرار می‌کنم که حجم بالای آلاینده‌هایی مثل ته‌سیگار که حاوی نیکوتین است، احتمال ورود نیکوتین به آب را زیاد می‌کند."

در فیلتر باقیمانده از سیگارهای دودشده، مواد سمی و فلزات سنگین خطرناک دیگری چون نیکوتین، سرب، مس و کروم هم وجود دارد که در یک بسته متشکل از ۱۲ هزار الیاف پلاستیکی در هم تنیده مانند استات سلولز و تجزیه‌ناپذیر جاسازی شده‌اند. موادی که سالانه سبب مرگ میلیون‌ها پرنده و آبزیان ساکن در تالاب‌ها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاهای آزاد می‌شوند. چرخه شومی که البته در زنجیره غذایی در نهایت به انسان هم باز می‌گردد.

متاسفانه فیلترهای سیگار تخریب‌پذیر نیستند و شامل شماری از مواد بسیار سمی هستند. این فیلترها از سلولز استات تشکیل شده‌اند به این معنا که اشعه ماورای بنفش این ماده را به قطعات کوچک‌تر تجزیه می‌کند. با این حال مواد آلاینده موجود در این قطعات به طور کامل از بین نمی‌روند. در نتیجه این مواد در خاک‌ها، آب‌ها و سواحلی که در آن زندگی می‌کنیم، وجود دارند و ظاهر مناظر ما را زشت و غیر جذاب کرده‌اند .

اگر سیگارها، اصولا بدون فیلتر ساخته شوند، هر چند ممکن است اثرات آنی و مضر آنها بر فرد استعمال‌کننده در کوتاه‌مدت بیشتر باشد اما عواقب و خسارت‌های بلندمدت آن بر محیط زیست کمتر خواهد بود و زباله کمتری هم تولید خواهد شد.

یکی از پروژه‌های بزرگ تحقیقاتی جهان در مورد ته‌سیگار، به بررسی آسیب های مختلف ناشی از ته سیگار از جنبه‌های گوناگونی نظیر میزان سم موجود، مصرف تصادفی و نیز اثرات آن بر بدن انسان پرداخته است. نتایجی که تاکنون از مطالعات مختلف این پروژه به دست آمده نشانگر این است که بشر باید هر چه سریع تر به سمت کاهش تولید، استفاده و دفع این بخش از سیگار گام بردارد.

یک آزمایش ساده نشان می‌دهد اگر ته سیگار را به مدت ۹۶ ساعت در یک لیتر آب قرار دهیم، مواد سمی موجود در آن برای کشتن هر نوع ماهی آب شیرین یا آب شور کافی است. بسیاری از کودکان سراسر دنیا با ته سیگار بازی می‌کنند و حتی برخی حیوانات آن را به اشتباه می‌خورند. در نتیجه ته‌سیگار رها شده در محیط‌زیست می تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به سلامت جانداران وارد کند.

شرکت‌های تولید سیگار از پیامدهای رها شدن ته سیگار استفاده شده در طبیعت آگاهی دارند، اما از یافتن راه حلی برای آن شانه خالی می‌کنند و این وظیفه را بر دوش افراد سیگاری یا حتی تشکیلات مردمی پاک‌سازی محیط زیست می‌اندازند. حتی برخی شرکت‌های دخانیاتی، کمک هزینه‌هایی به این سازمان‌های مردم نهاد حامی محیط‌زیست برای پاک‌سازی طبیعت می‌پردازند. البته دلیل دیگر شرکت‌های تولید سیگار از پشتیبانی مالی چنین نهادهایی، ارائه تصویری از خود به عنوان شرکتی حامی محیط زیست است، حال آن که این گونه حمایت ها در عمل نمی‌تواند راه حل موثر و پایداری برای مساله پیش رو باشد.

در این میان، برخی شرکت‌های تولید سیگار نیز پیشنهاد به کارگیری ته سیگارهای تجزیه شدنی به جای انواع تجزیه ناشدنی کنونی را داده‌اند، اما این هم نمی‌تواند راه حل خوبی برای معضل جهانی ته سیگار باشد. ته سیگارهای تجزیه شدنی همانند انواع تجزیه ناشدنی، به راحتی مواد سمی و سرطان‌زای موجود در خود را در محیط زیست رها می‌کنند و به همین دلیل راه حل چندان مناسبی به نظر نمی‌رسد.

برخی کارشناسان تاکنون راه‌حل‌های مختلفی برای کاهش اثرات نامطلوب این مساله ارائه کرده‌اند که می‌تواند امیدهایی برای رهایی از این محصول ساخته دست بشر دهد. کارخانه‌های سیگارسازی، وجود فیلتر در سیگار را دلیل جذب قابل توجه مواد سمی و کاهش اثرات نامطلوب مصرف دخانیات بر فرد سیگاری می‌دانند. با این حال انجمن جراحان عمومی و موسسه ملی سرطان ایالات متحده اعلام کرده اند فیلتر سیگار عملا هیچ فایده‌ای برای سلامت سیگاری‌ها ندارد. حتی آمارها نشان می‌دهد، مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات در ۵۰ سال اخیر که فیلتر به سیگارها افزوده شده بشدت افزایش یافته است.

فیلتر سیگار به گونه‌ای طراحی شده است که فقط دود توتون را که به ریه های فرد سیگاری فرستاده می شود اندکی کاهش می‌دهد، اما الزاما به سلامت بیشتر فرد نمی‌انجامد. در نتیجه فیلتر سیگار بیشتر حربه‌ای تبلیغاتی برای جذب مشتری است. به نظر می‌رسد اصلی‌ترین کارکرد فیلتر در سیگار، دادن تصویری غلط به فرد سیگاری است که این بخش از سیگار، جلوی آسیب دود توتون به سلامت او را می‌گیرد؛ حال آن که واقعیت چیز دیگری است. همچنین کاهش دود وارد شده به دهان شاید حتی موجب تشویق بیشتر کودکان به مصرف سیگار شود.

شرکت‌های سیگارسازی برای تعیین میزان کارایی فیلتر از دستگاه هایی ویژه ای استفاده می‌کنند. این دستگاه همانند فرد سیگاری، هوا را به درون می‌مکد و در نتیجه دود توتون وارد آن می‌شود. نتیجه این آزمایش‌ها نشان می‌دهد فیلتر می‌تواند تا حدی از میزان نیکوتین و برخی مواد مضر موجود در دود بکاهد.

با این حال یک تفاوت اصلی میان انسان و ماشین وجود دارد و آن هم این که بسیاری از سیگاری ها به خاطر لذت از مصرف نیکوتین ممکن است پُک هایی عمیق تر به سیگار بزنند و به کلامی دیگر، دود آن را بیشتر به ریه های خود بفرستند. در نتیجه فیلتر در عمل هیچ نتیجه مثبتی به همراه ندارد.

به همین دلیل است که بسیاری از سازمان‌های پزشکی، کارکرد مثبت فیلتر برای سلامت را رد می‌کنند و حتی آن را زیانبار می‌دانند. اگر کارکرد اصلی فیلتر تنها برای بازاریابی و تشویق مردم به مصرف بیشتر دخانیات است، پس باید هر چه سریع تر جلوی استفاده از آن گرفته شود. ممنوعیت استفاده از فیلتر برای تولید سیگار نه تنها می تواند اثرات مثبتی بر سلامت انسان داشته باشد، بلکه اثرات آن بر محیط زیست را نیز از میان می برد.

بسیاری از کشورهای دنیا، قانونی برای ممنوعیت استعمال دخانیات در فضاهای بسته و سرپوشیده عمومی وضع کرده اند. با این که این قانون مزایای زیادی دارد، اما سیگاری ها را به سیگار کشیدن در فضای باز و طبیعت تشویق می کند که در نتیجه ته سیگارها همانجا رها می شود. یکی از سازمان های مردم نهاد حامی محیط زیست در انگلستان گزارش کرده که پس از اعلام ممنوعیت مصرف سیگار در این کشور، ۴۳ درصد بر میزان ته سیگار رها شده در محیط زیست افزوده شده است.

مشکل به همین جا ختم نمی شود. حتی سیگارهای الکترونیکی نیز که بتازگی ارائه شده و از نظر بعضی ها راه حل مصرف سیگار است نیز موجب آلودگی محیط زیست می شود. این دستگاه دارای جعبه های کوچک حاوی نیکوتین است که معمولا پس از مصرف به شکلی نامناسب در طبیعت رها می شود.

آلودگی هوا، از بین بردن جنگلها،‌ آتش سوزی و مرگ موجودات دریایی از جمله اثرات مخرب رهاسازی در طبیعت است.

نزدیک به ۷ درصد از آتش سوزهای جنگلی که مسئول مرگ ۱۴ نفر در هر سال است،‌ ناشی از دور انداختن ته سیگار است.

ته سیگارها ۱۲ ماه طول می‌کشد تا در آب تازه شکسته شوند ولی تا ۵ سال در آب دریا برای تجزیه شدن زمان می‌برند. همچنین ته سیگارها در شکم پرندگان جوان، لاک پشتهای دریایی و دیگر موجودات دریایی یافت شده است.

فاصله از بین رفتن محیط زیست یا سلامت یک ماهی، از آن زمانی شروع می شود که شما سیگار خود را به لب می گذارید و شروع به سیگار کشیدن می کنید و فیلتر سیگار خود را از شیشه ماشین به بیرون پرتاب می کنید، این همان لحظه یی است که این فیلتر وارد شکم یک ماهی یا پرنده می شود که آنها این فیلتر ها را به اشتباه به عنوان غذا می خورند. ما نیاز به یک نگاه صادقانه درباره خطرات مرتبط با ته سیگار برای محیط زیست داریم، آسیب هایی که از سمت خود مردم برای مردم و زمین خطرناک به شمار می‌آید.

24