انگل‌ها هم انگل دارند!

همه ما از آفات متنفریم به دلیل اینکه آنها انگل طبیعت هستند. آنها از انسان و از غذا یا خون انسان تغذیه می‌کنند. اما آنچه عجیب است این است که برخی انگل‌ها حتی از هم‌نوعان خود نیز نمی‌گذرند و از آنها نیز تغذیه می‌کنند. "هایپرپارازیت‌ها"(Hyperparasite) انگل‌هایی هستند که انگل دیگری را مورد حمله قرار می‌دهند.

هایپرپارازیت‌ها چه هستند؟

دقیقاً همانطور که در بالا ذکر شد، هایپرپارزیت یک انگل است که میزبان آن نیز انگل است. اگرچه ما به سختی متوجه وجود آنها می‌شویم اما آنها ممکن است در بسیاری از مکان‌ها وجود داشته باشند.

در حقیقت انگل‌ها نیز می‌توانند در معرض انگل قرار بگیرند که این موضوع منجر به "سوء استفاده بین گونه‌ای"(interspecies abuse) می‌شود. حشره‌هایی که این کار را انجام می‌دهند "انگل‌های حشره‌خوار"(entomophagous parasites) نامیده می‌شوند. انگل‌های حشره‌خوار، حشراتی هستند که انگل دیگر حشرات به شمار می‌آیند.

نمونه‌هایی از هایپرپارازیت‌ها

یکی از بارزترین نمونه‌های انگل توسط "اریک پولمن"(Erik Poelman) از "دانشگاه واخنینگن"(Wageningen University) در هلند مشاهده و مورد بررسی قرار گرفت و در آنجا وی رابطه هایپرپارازیت‌های یک کرم پیله‌ساز و دو زنبور را مشاهده کرد.

این عمل با کرم‌های پیله‌ساز پروانه "سفید کوچک"(Pieris Rapae) که با نام‌های "کلم کوچک سفید" یا پروانه سفید نیز شناخته می‌شود، شروع می‌شود. این عمل باعث می‌شود پروانه "سفید کوچک" مواد شیمیایی را در هوا منتشر کند که به دیگر حشرات علامت دهد به آن حمله شده است.

سپس این علامت توسط یک زنبور کوچک به نام "انگل پروانه سفید"(Cotesia glomerata) دریافت می‌شود و او نیز کرم پیله ساز را نیش می‌زند و بر روی آن تخم می‌گذارد.

پس از تخم‌گذاری، زنبورهای لارو میزبان خود را از درون می‌خورند و سرانجام از بدن او خارج می‌شوند تا پیله‌ها را بچرخانند و به زنبورهای بالغ تبدیل شوند. پروانه‌های سفید کوچک نیز پس از آن حفظ می‌شوند و زنبور که به دلیل عادت‌های مهلک بدنش تبدیل به انگل شده است می‌تواند نسل بعدی را شروع کند.

اما این فرایند در اینجا متوقف نمی‌شود زیرا زنبور هایپرازیتی به نام "hyperparasitoid Lysibia nana " وارد صحنه می‌شود و تخم‌های خودش را درون تخم‌های انگل پروانه سفید کوچک قرار می‌دهد. زنبور انگل پروانه سفید از زنبور هایپرازیتی "hyperparasitoid Lysibia nana " بزرگتر است و این موضوع آن را به عنوان یک مهد ایده آل برای گروه‌های کوچک‌تر مانند زنبور هایپرازیتی "hyperparasitoid Lysibia nana " تبدیل می‌کند.

نمونه دیگر هایپرپارازیت‌ها به سطح میکروسکوپی می‌روند. "ست بوردنشتاین"(Seth Bordenstein) میکروبیولوژیست در "دانشگاه وندربیلت" یک "سیستم پنج سطحی"(five-level system) را مطالعه کرد که طی آن این فرایند با یک پرنده تازه متولد شده آغاز می‌شود. حشراتی مانند "مگس‌های لاشه"(Calliphoridae) وجود دارند که این پرندگان را با قرار دادن لاروهای خون آلود در زیر این پرندگان آلوده می‌کنند. هنگامی که این پرندگان به اندازه کافی بزرگ شدند، این لاروهای مگس‌های لاشه رها می‌شوند و طعمه زنبورهای هایپرپارازیت می‌شوند.

نکته شگفت آور این است که این فرایند اینجا نیز متوقف نمی‌شود زیرا زنبورها در واقع یک باکتری انگلی به نام "Wolbachia" را حمل می‌کنند. این باکتری در اصلاح سیستم تناسلی میزبان خود تکامل یافته است اما حتی این انگل‌های باکتریایی از طریق ویروس‌های ریز که به عنوان "باکتریوفاژ"(bacteriophages ) شناخته می‌شوند انگل‌های خاص خود را دارند(فاژ یک فرم ترکیبی است که به معنای "چیزی است که بلعیده می شود").

باکتریوفاژها(باکتری‌خوارها) یا به اختصار فاژها، ویروس‌هایی هستند که به باکتری‌ها حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند. این ویروس‌ها برای باکتری‌ها اختصاصی هستند و نمی‌توانند به یوکاریوت‌ها حمله کنند. باکتروفاژها ویروس‌هایی هستند که باکتری‌ها را آلوده می‌کنند. انواع بسیار مختلفی از باکتریوفاژها وجود دارند که به گونه‌های خاصی از باکتری‌ها تمایل دارند و فقط میزبان باکتریایی خاصی را آلوده می‌کنند. فاژها مانند سایر ویروس‌ها دارای یک اسید نوکلئیک درونی(DNA یا RNA) هستند که این ژنوم توسط یک پوشش پروتئینی حفاظتی در خارج احاطه شده‌ است.

این باکتریوفاژها ماشین‌های سلولی Wolbachia را برای گسترش جمعیت خود می‌ربایند. برای جالب‌تر شدن موضوع، باید بگوییم باز هم این فعالیت در اینجا متوقف نمی‌شود زیرا هنوز "سازه‌های جابجاشدنی"(transposons) وجود دارند. سازه‌های جابجاشدنی یک ژن انگلی هستند که به ویروس تبدیل می‌شوند.

طبیعت و همه موجودات آن ابزارهای مختلفی برای بقا دارند و یکی از آنها نیز انگل است. در واقع هدف ما از ارائه این مطلب این بود که بدانید حتی انگل‌ها هم می‌توانند میزبان شوند.

منبع: ایسنا

24