چگونه گوهر و همسرش توانستند در دل تهران عملیات ترور چرچیل، استالین و روزولت را خنثی کنند؟

به گزارش خبر فوری ، گوهر وارتانیان مامور اطلاعاتی مشهور و افسانه‌ای سرویس اطلاعات شوروی سابق که مانع ترور رهبران شوروی، انگلیس و آمریکا توسط آلمان‎ نازی در ایران شده بود دوشنبه در ۹۳ سالگی از دنیا رفت.

گوهر به همراه شوهرش گئورگ وارتانیان حدود ۴۳ سال با نام‌های مستعار «آنیتا» و «هانری» در سازمان اطلاعات شوروی کار می‌کردند و در سال ۱۹۴۳ میلادی عملیات سرویس ویژه آلمان نازی تحت عنوان «پرش بلند» برای ترور چرچیل، استالین و روزولت رهبران بریتانیا، شوروی و آمریکا در زمان برگزاری کنفرانس تهران را ناکام گذاشتند.

خبر درگذشت او در صفحه فیس‌بوک سفارت ارمنستان در روسیه با این تیتر منتشر شد که "عزیمت وی ضرر جبران ناپذیری برای همه ما است!"

جاسوس مشهور شوروی و همسرش را بیشتر بشناسید

اما این زن جاسوس که بود؟ وارتانیان ۲۵ ژانویه سال ۱۹۲۶ به دنیا آمد و در اوایل دهه ۱۹۳۰ به همراه خانواده راهی ایران شد. وی در سن ۱۶ سالگی به گروه ضد فاشیسم شوروی پیوست و با همسر آینده خود یعنی گئورگ وارتانیان که سرهنگ اتحاد جماهیر شوروی بود آشنا شد. گوهر وارتانیان همسر گئورگ وارتانیان جاسوس مشهور شوروی در ایران است. گئورگ به دستور سازمان جاسوسی شوروی (ک.گ.ب) در اوایل سال 1930 راهی ایران شد و تا اواسط دهه 50 میلادی با ظاهر یک تاجر ثروتمند، جاسوسی می‌کرد.

در آن زمان شوروی متفق انگلیس بود، اما با وجود این تعدادی از فارغ‌التحصیلان این مدرسه برای فعالیت علیه شوروی به قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی فرستاده شدند. یکی از اقدامات مشخص گئورگ در آن زمان شناسایی این افراد و اطلاع‌رسانی به مسکو بود.

البته گئورگ وارتانیان در کنار فرا گرفتن اصول کاری خود، آموزش‌های فراوانی را به دیگر افراد می‌داد. یکی از شاگردان او دختری ارمنی به نام گوهر بود که از 13سالگی او را می‌شناخت.

این آشنایی باعث شد گئورگ او را به استخدام سازمان جاسوسی شوروی در آورد و در نهایت سال 1946 با یکدیگر ازدواج كنند.

این زوج جاسوس تا سال 1951 به فعالیت خود در تهران ادامه دادند و سپس برای کسب مدارک دانشگاهی راهی ارمنستان شدند.

گئورگ و همسرش گوهر در سال 1955 به شوروی بازگشتند. آنها مدتی بعد شوروی را ترک کرده و به جاسوسی برای شوروی در دیگر کشورها پرداختند که هنوز بسیاری از آنها به صورت محرمانه و طبقه‌بندی شده باقی‌مانده است.

این زوج در سال 1986 به شوروی بازگشته و تا سال 1992 از جمله استادان موسسه آموزشی زیر نظر سازمان اطلاعات و امنیت روسیه بودند.

گوهر وارتانیان و همسرش گئورگ در دوران فعالیت خود در سازمان اطلاعات و امنیت شوروی و بعدها روسیه نشان ستاره طلایی قهرمان اتحاد جماهیر شوروی، نشان لنین و تعداد زیادی از نشان‌های افتخار ملی این کشور را کسب کردند.

ماجرای عشقی گوهر و گئورک

گئورگ وارتانیان در یک مصاحبه مطبوعاتی نحوه آشنایی خود با همسرش را اینگونه تشریح کرد: "برادر او جزء گروه ۷ نفره من بود (همان گروه هفت نفره که در بالا ذکر کردیم). وقتی ما با هم آشنا شدیم، گوهر ۱۳ سال داشت. او در همان زمان به من با نگاه خاص می نگرید و در سن ۱۶ سالگی اش من او را جذب کار کردم چون در او کیفیت مورد نیاز را دیدم."

وی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه یک جاسوس زن چه خصوصیاتی باید داشته باشد، گفته است: "دقیقاً مثل مرد، باید شجاع و وطن پرست باشد. من چنین افرادی را انتخاب می کردم. کم کم دوستی ما به عشق تبدیل شد و در سال ۱۹۴۶ در تهران ازدواج کردیم. در ماه ژوئن امسال ۶۵مین سالگرد ازدواجمان خواهد بود."

وارتانیان در ادامه از رازی پرده برداری کرده مبنی بر اینکه چندین بار، تحت عناوین مختلف با همسرش ازدواج کرده است. وی در ادامه خاطرنشان کرده است که از این کار خسته نشده چرا که مراسم ازدواج همیشه برایش جذاب بوده است.

وی در ادامه از عملیات سال ۱۹۴۳ صحبت و خاطرنشان کرده است که با توجه به اینکه وی در آن سال تنها ۱۹ سال داشته، هیچ کس فکر نمی کرده که موفق به انجام چنین حرکت تاریخ سازی شده باشد.

عملیات بزرگ؛ چگونه گوهر و همسرش جان سه رهبر بزرگ را نجات دادند؟

اما ماجرای عملیات مشهور تهران چیست؟ طی تمام این سال‌ها زوج وارتانیان در عملیات‌های سری مختلفی نقش داشتند، اما بی‌شک مهم‌ترین دستاورد آنها در سال 1943 رقم خورد.

طبق پیمان‌دوستی که بین ایران و شوروی در سال 1921 منعقد شده بود، نیروهای شوروی در آگوست 1941 وارد شمال ایران شدند تا عملیات نیروهای آلمانی را تحت کنترل خود داشته باشند.

در این میان، انگلیس نیز نیروهای خود را به جنوب فرستاده بود تا به جریان ارسال تجهیزات انگلیسی ـ آمریکایی به شوروی از طریق خلیج‌فارس نظارت کند.

گئورگ وارتانیان اوضاع آن روزهای تهران را این‌گونه توصیف مي‌کند: " شهر پر از پناهجویان ثروتمند اروپایی بود که از ترس جنگ به تهران آمده بودند. حدود 30هزار آلمانی در ایران بودند و عوامل جاسوسی نازی در میان آنها پنهان شده بودند. آنها توانستند با کمک یکی از عوامل قدرتمند و کارکشته خود به نام «فرانس مییر» در تهران پایگاهی ایجاد کنند."

گئورگ که در آن روزها نام مستعار امیر را برای خود انتخاب کرده بود، رهبری یک تیم جاسوسی هفت نفره با‌ نام «سواره نظام کوچک» را به عهده داشت. علت این نامگذاری این بود که اعضای گروه برای طی مسافت خود بیشتر از دوچرخه استفاده می‌کردند.

بین سال‌های 1940 تا 1941 این تیم هفت نفره حدود 400 عامل نفوذی نازی در ایران را شناسایی کرد که همگی‌شان توسط نیروهای نظامی شوروی دستگیر شدند.

با دستگیری این تعداد افراد، مییر مخفی شد و مدت زمان زیادی طول کشید که نیروهای شوروی توانستند او را دستگیر کنند.

مییر در زمان دستگیری با پوشش و ظاهری کاملا متفاوت در یکی از قبرستان‌های ارمنستان به کار قبرکنی مشغول بود.

سال 1943 اواسط جنگ جهانی دوم بود و نیروهای متفقین در حال نبرد با نازی‌های آلمانی بودند. جوزف استالین رهبر شوروی، تئودور روزولت رئیس‌جمهور ایالات متحده و وینستون چرچیل نخست‌وزیر انگلیس تصمیم گرفتند برای هماهنگی هر چه بیشتر راهکارهایشان در مبارزه با نازی‌ها، نشستی در پایتخت ایران برگزار کنند.

تاریخ تعیین شده از طرف آنها، 28 نوامبر بود. این نشست کاملا محرمانه بود، اما یکی از افسران جاسوسی آلمان به‌نام آبوهر چند ماه پیشتر از زمان و مکان آن اطلاع پیدا کرد و به رهبران برلین خبر داد.

هیتلر به یکی از افسران جاسوسی باسابقه خود به نام اوتو اسکورزنی دستور داد تا نقشه ترور این سه نفر را طرح‌ریزی کند.

نکته جالب در این نقشه تقابل اسکورزنی با گئورگ بود، چرا که آنها رقبای سرسخت خود در سازمان‌های جاسوسی کشورهای متبوعشان بودند.

اسکورزنی چند ماه پیش نیز توانسته بود موسولینی را از ایتالیا فراری دهد. گئورگ وارتانیان سال 2007 در مصاحبه خبرگزاری ریا نووستی چگونگی خنثی کردن عملیات «پرش بلند» را این‌گونه شرح داد:

برنامه عوامل نازی کنترل کردن رودخانه‌ای زیرزمینی بود که از نزدیکی قبرستان ارمنی‌ها می‌گذشت و به سمت سفارت انگلیس می‌رفت.

در زمان نشست سال 1943، سفارت انگلیس که چرچیل در آن اقامت داشت از طریق یک دالان کاملا محافظت شده با سفارت شوروی ارتباط داشت که استالین و روزولت هر دو در آنجا مستقر بودند.

تیم ما یک گروه شش نفره عوامل رادیویی نازی را در مسیر حرکت به شهر قم شناسایی کرد. آنها را تا تهران تعقیب کردیم و متوجه شدیم ویلایی را برای محل استقرار خود انتخاب کرده‌اند.

آنها با شتر مسافرت می‌کردند و همواره سلاح به همراه داشتند. آنها را تحت نظر داشتیم و متوجه شدیم از طریق رادیو با برلین در تماس هستند؛ در نتیجه پیام‌های رادیویی آنها را ضبط کردیم. از طریق این پیام‌‌ها متوجه شدیم قرار است گروه دومی برای انجام این ترور عازم تهران شود.

به احتمال فراوان رهبری گروه دوم به‌عهده اسکورزنی بود. تمامی اعضای گروه نخست دستگیر شدند. بسیار دوست داشتیم که خود اسکورزنی هم به تهران بیاید و او را نیز دستگیر کنیم، اما زمان نشست نزدیک بود و نمی‌توانستیم ریسک کنیم.

در نتیجه اعضای دستگیر شده گروه نخست را مجبور کردیم تا از طریق پیام‌های رادیویی، شکست عملیات «پرش بلند» را اعلام کنند. رهبران برلین نیز تصمیم گرفتند دیگر گروه دوم خود را اعزام نکنند.»

به این ترتیب طرح تروری که در صورت اجرا می‌توانست مسیر تاریخ را عوض کند، به دست این گروه هفت نفره جوان خنثی شد.

38