چه کسی برای اولین بار در ایران شناسنامه دریافت کرد؟

به دلیل اهمیت شناسایی هویت افراد و اموری چون اخذ مالیات تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرار گرفت در نتیجه در سوم دی ماه ۱۲۷۹ این سازمان در تهران فعالیت خود را آغاز کرد، به تدریج که میزان جمعیت و فرزند آوری افزایش پیدا کرد برای توسعه شهر‌ها صدور شناسنامه برای همه افراد در نظر گرفته شد.

برقراری سجل احوال آغاز مرحله جدیدی در سرشماری و مسائل مربوط به جمعیت ایران به شمار می‌رود. سجل یا همان شناسنامه را ورقه‌ی هویت می‌خواندند دفترچه‌ای که رویداد‌های چهارگانه زندگی (موالید، ازدواج، طلاق و متوفیات) در آن ثبت می‌شد و گرفتن شناسنامه از سال ۱۳۰۶ خورشیدی طبق قانون مصوب بهمن ماه اجباری شد و در اولین قانون ثبت احوال مشتمل بر ۳۵ ماده در خرداد سال ۱۳۰۴ هجری شمسی در مجلس شورای ملی وقت تصویب شد،که براساس این قانون مقرر شد کلیه اتباع ایرانی در داخل و خارج از کشور باید دارای شناسنامه باشند و نخستین سند هویتی ایرانیان خارج از کشور در اسفند ماه ۱۳۰۸ در شهر بمبئی به نام «عبدالحسین سپنتا» صادر شد.

با گذشت زمان در تاریخ ۱۳۰۴ اولین قانون ثبت احوال در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و بنابر قانون قرار شد تا تمام ایرانی‌ها در داخل و خارج از کشور دارای شناسنامه شوند؛ تا قبل از اینکه شناسنامه‌ای صادر شود، والدین نام فرزندان خود را در پشت کتب مقدس به تاریخ قمری یادداشت می‌کردند تا اینکه سازمان ثبت احوال تاسیس و برای هر فردی شناسنامه صادر شد.

گزینش نام خانوادگی نیز، معمولا از چند روش پیروی می‌کرد که یکی از آن‌ها پیشه نیاکان در یک قوم است. محل اسکان قوم و نام یا شهرت بزرگ خاندان (پدر، پدربزرگ، جد)، از دیگر شیوه‌های متداول انتخاب نام خانوادگی بوده است. گاهی هم یک نام خانوادگی بر اساس شغل یا حرفه (همچون صراف، جواهریان، پزشکزاد) یا یک ویژگی بدنی یا فیزیکی (خوش‌چهره، قهرمان) بازمی‌گشت.

در نهایت و با تصویب قانون مدنی کشور در سال ۱۳۱۳ ثبت نام خانوادگی نیز، اجباری شد. بر اساس قانون، سرپرست خانواده باید برای خانواده خود نام‌خانوادگی انتخاب می‌کرد و نام خانوادگی انتخاب شده از سوی وی به سایر افراد خانواده‌اش هم اطلاق می‌شد؛ و از آن زمان تاکنون بیش از چهار نسل از ایرانیان به این نام‌های خانوادگی خوانده می‌شوند.

جالب است بدانید که نام اولیه سازمان ثبت احوال به اداره احصائیه و سجل احوال معروف بود و پس از اینکه قسمت آمار از ثبت احوال منفک و تحت عنوان اداره کل آمار عمومی ادامه فعالیت داد تشکیلات جدید ثبت احوال نیز پس از این جدایی به اداره کل ثبت احوال تغییر نام یافت.

همچنین سرشماری شهر تهران برای اولین بار در زمان ناصرالدین شاه در تاریخ ۱۲۶۲ شمسی انجام شده؛ جمعیت آن وقت در تهران ۱۰۴ هزار و ۴۹۰ نفر بوده است که از آن‌ها ۴۴ هزار و ۷۷۲ نفر مردان و ۴۴ هزار، ۳۷ نفر زنان و ۱۳ هزار و ۷۸۱ نفر کودکان بودند، که علاوه بر این‌ها هزار و ۱۳۶ نفر کلیمی، ۵۷۵ نفر ارمنی و ۱۸۱ نفر زرشتی بودند که در جمع ۱۰۶ نفر و ۴۸۲ نفر در شهر تهران زندگی می کردند.

طبق آمار‌های موجود از میان این جمعیت ۲۵۴ مرد و ۳۸ زن مبتلا به اعتیاد و مواد مخدر و ۸۰۰ مرد و ۴۸۴ زن نیز تعداد فقرای حاضر در المساکین و مقایسه اشخاص تریاکی نسبت به تعداد کل مساکین ۳۱/۷ درصد مردان و ۷/۸ درصد خانم‌ها بودند.

اکنون سازمان ثبت احوال کشور به دلیل دراختیار داشتن اسناد هویت و تابعیت فردی و آمار‌های حیاتی یکی از ارکان مهم حکومت تلقی می‌شود و سالانه تعداد زیادی از اسناد هویتی توسط این سازمان برای هموطنان صادر می‌شود، این درحالی است که اگر کسی ۲۰۰ سال پیش به دنیا می‌آمد تنها او را با یک نام صدا می‌زدند و هیچ اسناد هویتی از او به جا نمانده بود و هر فرد به تنها یک لقب داشت که همه او را به آن نام صدا می‌زدند.