آیا «گفتار» انسان ریشه در «سوت زدن» دارد؟

چوپان‌های روستای کوچک «آس» در پیرنه واقع در جنوب‌غربی فرانسه، قرن‌هاست که در فصل تابستان گاو و گوسفندان خود را به مراتع کوهستانی می‌برند و هنگام برقراری ارتباط با دیگر چوپانان یا اهالی روستا که با فاصله‌ای زیاد از آن‌ها قرار دارند، برای سهولت کار از «سوت زدن» استفاده می‌کنند.

آن‌ها با این کار می‎‌توانند اطلاعات لازم را حتی تا فاصله ۱۰ کیلومتری به دیگران منتقل کنند.

مشابه این ابتکار در کشور‌هایی دیگر از جمله در میان ساکنان مناطق کوهستانی ترکیه نیز دیده شده است.

مردمی که از زبان «سوت» برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند، برای هر عبارت از آوایی ویژه استفاده می‌کنند و به این ترتیب می‌توانند جملات ساده‌ای مانند «ساعت چند است»، «بیا غذا بخور»، «گوسفندان را به خانه بیار» را میان خود رد و بدل کنند.

به گفته ژولین مه‌یر، زبان شناس و متخصص بیواکوستیک از دانشگاه گرونوبل فرانسه، اگرچه استفاده از این شیوۀ ارتباط قدمت زیادی دارد، اما دانشگاهیان در اواسط قرن بیست بود که به وجود آن پی بردند؛ یعنی زمانی که این سنت برقراری ارتباط به تدریج در فرانسه و دیگر کشور‌ها در حال ناپدید شدن بود.

تا کنون حدود ۸۰ زبان «سوت» در سراسر جهان شناسایی و تقریباً نیمی از آن‌ها ثبت یا مطالعه شده است و ژولین مه‌یر معتقد است که به احتمال زیاد زبان‌های «سوت» دیگری نیز وجود دارند که هنوز ثبت نشده‌اند یا قبل از به ثبت رسیدن، با ورود افراد خارجی به آن منطقه منقرض شده‌اند.

به گفته او زبان «سوت» در همه قاره‌ها وجود داشته است؛ به ویژه در مکان‌هایی که سبک سنتی زندگی روستایی حاکم بوده و همزمان به دلیل فاصله طولانی میان افراد (از جمله در کوه‌های مرتفع و جنگل‌های انبوه) امکان برقراری ارتباط رو در رو میان ساکنان بسیار سخت بوده است.

به نظر او کسانی که به موضوع تکامل زبان علاقه‌مند هستند، باید به زبان‌های «سوت» توجه بیشتری داشته باشند؛ چراکه ممکن است این زبان به ما در درک چگونگی برقراری ارتباط میان اجداد اولیه‌مان، پیش از تکامل کامل آن‌ها به انسان کنونی کمک کند.

مطالعات دربارۀ منشاء زبان انسان قدمتی طولانی دارد. یکی از نظریه‌های برجسته در این باره از سوی چارلز داروین مطرح شده که معتقد است «گفتار» انسان ریشه در موسیقی دارد.

اما نظریه‌های دیگری نیز وجود دارد؛ از جمله اینکه ارتباط قبل از آنکه با صدا انجام شود، با «اشاره» انجام می‌شده است.

رویکرد سومی نیز مطرح است که معتقد است «گفتار» احتمالا ناشی از تکامل همزمان چند شیوۀ ارتباط «صدایی» و «ژست و اشاره» بوده است و در این راستا احتمالا «صدا» در تعاملات اجتماعی بیشتر نقش هماهنگ کننده و «اشاره» بیشتر نقش ارجاعی برای اشاره به ویژگی‌های محیطی را داشته است.

طرفداران نظریه «ریشه داشتن گفتار در موسیقی» معتقدند که با تکامل مغز انسان و توانایی او در کنترل تار‌های صوتی، صدا‌هایی که زمانی تولید آن‌ها کاری غیرارادی محسوب می‌شده، به تدریج به آوا‌هایی معنادار تبدیل شده‌اند که می‌توان تولید آن‌ها را کنترل و حتی آوا‌ها را با یکدیگر ترکیب کرد و با این کار به آن‌ها معنا بخشید.

ژولین مه‌یر بر تاثیر «سوت» بر گفتار در همین مرحله تاکید دارد و می‌گوید «ممکن است قبل از توانایی کنترل انسان بر تار‌های صوتی، توانایی او بر کنترل صوت بوجود آمده باشد.»

به ویژه آن که مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۸ میلادی توسط میشل بلیک از موسسه تحقیقاتی بلورویو در تورنتو (کانادا) انجام شد، نشان داد که مردم با «سوت زدن»، راحت‌تر از «آواز خواندن» می‌توانند ملودی‌های ساده را تقلید کنند.

در میان نخستی‌های غیرانسان از جمله میمون‌ها نیز کنترل ارادی بر لب و زبان دیده می‌شود، اما این گروه توانایی کنترل تار‌های صوتی خود را ندارند.

اگر نظریه ژولین مه‌یر درست باشد، آنگاه تنوع فعلی زبان‌های «سوت» می‌تواند چگونگی تکامل زبان انسان از زبان‌های اول را تا حدودی روشن کند.

با این وجود او هشدار می‌دهد که همه زبان‌های سوت انسان در معرض خطر قرار دارند و بیشتر آن‌ها تا دو نسل دیگر ناپدید می‌شوند. اگرچه تلاش‌هایی برای احیای برخی از آن‌ها در حال انجام است، اما امید چندانی برای گسترده کردن دامنه استفاده از آن‌ها وجود ندارد.

منبع: یورونیوز

68