چرا خورشید زرد نیست؟

به ما از بچگی یاد داده‌اند که برای کشیدن خورشید سراغ مدادشمعی زرد برویم، و اگر می‌خواهیم طلوع یا غروب را به تصویر بکشیم، مقداری هم نارنجی یا قرمز با آن قاطی کنیم؛ اما حقیقت امر این است که خورشید منظومه شمسی ما نه زرد است، نه نارنجی، و نه قرمز. ترکیبی از همه این رنگ‌ها است، و بلکه هم بیشتر.

نور خورشید طیفی پیوسته از رنگ‌ها را در خود دارد. اگر منشوری در برابر نور خورشید نگه دارید، متوجه می‌شوید که نور به قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی، و بنفش تقسیم می‌شود.

این رنگ‌ها همگی جزئی از طیف مرئی محسوب می‌شوند، مانند رنگ‌های رنگین‌کمان. در حقیقت، رنگین‌کمان چیزی نیست جز نتیجه گذر نور خورشید از قطره‌های آب حاضر در جو که نقش منشورهای بسیار کوچک را ایفا می‌کنند.

خورشید چندرنگ شاید به دل خوش بیاید، اما این برداشت ۱۰۰ درصد درست نیست. دلیلش این است که وقتی تمامی رنگ‌های موجود در نور خورشید با یکدیگر مخلوط می‌شوند، ما یک رنگ بیشتر نمی‌بینیم. و برای کشف این رنگ باید دنبال سرنخی در آسمان بگردیم.

نوری که از ابرهای نرم معلق در آسمان به طرف ما بازتاب پیدا می‌کند نه زرد است و نه هیچ رنگ دیگری. سفید است چون رنگی که از خورشید تابیده می‌شود سفید است.

چرا زرد به نظر می‌رسد؟

رنگ‌های موجود در طیف خورشید طول موج‌های متفاوتی دارند.

در یک طرف طیف قرمز قرار دارد که بلندترین طول موج را دارد. بعد از آن به مرور از طول موج کاسته می‌شود، از قرمز به نارجی، به زرد، به سبز، به آبی، نیلی، و بنفش که کوتاه‌ترین طول موج طیف را دارد.

فوتون‌های متعلق به رنگ‌هایی که طول موج کوتاه‌تری دارند هنگام عبور از جو زمین بیشتر پراکنده و متلاطم می‌شوند.

در فضا چیزی که بر سر راه نور مانع ایجاد کند و فوتون‌ها را از حالت طبیعی خود خارج کند وجود ندارد، برای همین خورشید مانند توپی سفیدرنگ دیده می‌شود که همان "نور واقعی" ستاره ما است.

اما وقتی نور خورشید از جو زمین عبور می‌کند، فوتون‌هایی که طول موج کوتاه‌تری دارند به خاطر برخورد با مولکول‌های هوا مختل می‌شوند، و آن دسته از رنگ‌هایی که طول موج بلندتری دارند راحتتر به چشم ما می‌رسند.

آنخل مولینا، گرداننده وبسایتی به نام یادداشت‌های یک ستاره‌شناس، می‌گوید "جو زمین سد راه بخش پرانرژیتر طیف نور می‌شود، همان بخشی که از محدوده آبی و فرابنفش تشکیل شده است."

"به همین خاطر خورشید از روی زمین مانند لامپ‌هایی دیده می‌شود که نور گرم دارند. جو زمین رنگ‌های سردتر را حذف می‌کند و به همین خاطر نور خورشید ته‌رنگ زرد به خود می‌گیرد."

اما چرا زرد؟ چرا نارنجی یا قرمز که طول موج بلندتری دارند نه؟

گونزالو تانکردی، استاد ستاره‌شناسی در دانشگاه جمهوری در اروگوئه، به بی‌بی‌سی گفت در پی حذف طول موج‌های کوتاه‌تر سبز تا بنفش، نور خورشید در میانه طیف رنگ به ثبات می‌رسد، یعنی محدوده رنگ زرد.

خورشید سبزرنگ؟

شاید در وبسایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی با مطالبی روبه‌رو شده باشید که ادعا می‌کنند خورشید در واقعیت سبزرنگ است.

آقای تانکردی می‌گوید این ادعا دلیل مشخصی دارد - اگر نمودار رنگی طیف نور خورشید را رسم کنید، مانند کوهی خواهد بود که قله آن در محدود رنگ سبز است.

چشم آدم توان تمیز دادن رنگ‌های موجود در نور خورشید را ندارد، اما برخی دستگاه‌های آزمایشگاهی می‌توانند رنگ‌های موجود در نور خورشید را جدا کنند. این دستگاه‌ها نشان می‌دهند که نور سبز از همه نورها شدیدتر است.

آقای تانکردی می‌گوید "اما وقتی طول موج‌های کوتاه‌تر، مانند آبی، از این نمودار حذف شوند، قله کوه به محدوده زرد جابه‌جا می‌شود. این پدیده به خوبی توضیح می‌دهد که چرا خورشید از روی زمین زردرنگ به نظر می‌رسد."

پس رنگ قرمز غروب چه؟

وقتی خورشید در حال بالا آمدن و پایین رفتن است، کمترین فاصله را با افق دارد و به همین خاطر نور آن باید از بیشترین تعداد مولکول‌های هوا رد شود.

به همین خاطر رنگ‌های سردتر طیف بیشتر از هر زمان دیگری دستخوش تغییر می‌شوند و رنگ‌های قرمز و نارنجی که طول موج بلندتری دارند در عمل بر باقی رنگ‌ها چیره می‌شوند.

نام این پدیده پراکندگی رایلی است که به افتخار ویلیام رایلی، فیزیکدان قرن نوزدهمی بریتانیایی، نام‌گذاری شده است.

حرکت خورشید در آسمان باعث تغییر زاویه آن با زمین می‌شود، و به همین خاطر رنگ آن در زمان‌های مختلف روز عوض می‌شود، از جمله غروب‌های زیبای قرمزرنگ.

به امید این که این مقاله چیز جالبی درباره ستاره جذاب ما به شما آموخته باشد، از شما خواهش می‌کنیم که هرگز مستقیما به خورشید نگاه نکنید - حتی با تلسکوپ یا دوربین - چون ممکن است آسیبی جبران‌ناپذیر به چشم شما وارد شود و حتی منجر به نابینایی شود.

منبع: تابناک جوان

68