پستاندار ترسناکی که خود را زنبور جا می‌زند

وقتی جانوری خود را جانور بسیار خطرناک‌تر جلوه می‌دهد، زیست‌شناسان این پدیده را «تقلید بیتسی» (Batesian mimicry) می‌نامند و اکنون محققان این مورد را در گونه‌ای خفاش اروپایی که مانند زنبورگاوی وزوز می‌کند، ثبت کرده‌اند.

طبق گزارش این محققان که دو شنبه، ۹ مه (۱۹ اردیبهشت)، در نشریه «بیولوژی کنونی» (Current Biology) چاپ شده است، این نخستین نمونه از تقلید صدای یک پستاندار از جانوری خطرناک‌تر است.

وقتی که محققان به هنگام مطالعه خفاش‌های گوش‌موشی بزرگ (mouse-eared bats) این جانوران را وارسی کردند، متوجه چیز عجیبی شدند: این خفاش‌ها مانند زنبورعسل یا زنبورگاوی وزوز می‌کردند.

آن‌ها این نظریه را مطرح کردند که این خفاش‌ها برای دور کردن شکارچیان احتمالی، ادای حشرات را درمی‌آورند. آن‌ها برای آزمودن این نظریه، صدای حشره‌ای کمابیش ناخوشایند را، یعنی زنبورگاوی اروپایی که هم نیش می‌زند هم وزوز می‌کند، با امواج صدای وزوز این خفاش مقایسه کردند. این محققان همچنین صدای وزوز خفاش‌ها، زنبور‌های گاوی و زنبور‌های عسل، و نیز صدای عادی خفاش را به عنوان نمونه کنترلی، با بلندگو برای چند جغد انبار و جغد جنگلی (دو شکارچی بالقوه خفاش) پخش کردند تا واکنش این پرندگان را بررسی کنند. در بیانیه این محققان آمده است که بسیاری از جغد‌ها وقتی صدای عادی خفاش را می‌شنیدند، خود را به بلندگو نزدیک‌تر می‌کردند که می‌تواند به معنای آن باشد که احساس می‌کردند با غذایی بالقوه سر و کار دارند.

اما وقتی محققان صدای وزوز زنبورعسل، زنبورگاوی، و [وزوز]خفاش را پخش می‌کردند، بسیاری از جغد‌ها از بلندگو دور می‌شدند.

مقاله خاطرنشان می‌کند که واکنش متفاوت به صدای وزوز و صدای عادی خفاش در جغد‌های وحشی صید شده که می‌توانستند از تجربه مواجهه با خفاش و زنبورگاوی برخوردار باشند، در قیاس با جغد‌های به دنیا آمده در اسارت که نمی‌توانستند چنین تجربه‌ای را از سر گذرانده باشند، نمایان‌تر بود.

بررسی این گروه نشان داد که نمودار امواج صوتی وزوز خفاش و وزوز زنبورگاوی در گستره صدا‌هایی که جغد‌ها می‌توانند بشنوند، مشابه بود. طبق بیانیه این محققان، دقیقا مشخص نیست که چرا جغد‌ها از صدای وزوز دوری می‌کنند، شاید به دلیل آنکه می‌ترسند گزیده شوند، یا بر فرض سعی دارند در مجموع از حشرات خطرناک حذر کنند.

اما در این مقاله خاطرنشان شده است که این نتایج «اولین نمونه شواهدی دال بر تقلید پستانداران از حشرات» را «قویا تایید می‌کند».

آنان گفتند که این نتایج همچنین یکی از چند نمونه تقلید صدای حیوانی از حیوان دیگر است. شواهد موثقی از انواع دیگر «تقلید بیتسی» وجود دارد. مثلا برخی قورباغه‌ها و پروانه‌های غیرسمی چنان تکامل یافته‌اند که شکل و رنگ گونه‌های سمی‌تر را تقلید می‌کنند و برخی شب‌پره‌ها حتی طوری تکامل یافته‌اند که خود را به رنگ زنبورگاوی‌های خطرناک‌تر درمی‌آورند.