آب انبار وکیل؛ بنایی تاریخی به جا مانده از دوران زندیه

در زمان کریم خان زند ، آب انبار های متعددی در شیراز بنا شد از جمله آب انبار خانی ، آب انبار حافظیه و آب انبار هفت تن که برای تامین آب آشامیدنی ساکنین شیراز بنا گردید. 

یکی دیگر از آب انبارهای قدیمی شیراز ، آب انبار وکیل است . قدمت  آب انبار وکیل شیراز  به دوره زندیه می رسد. 

بنای آب انبار زیبا و خاص همراه با بادگیر و تزئیناتی شبیه آجرکاری برج کریمخانی است. 

ستون ها و دیوارهای بلند آب انبار وکیل هوش از سر بیننده می برد. 

این آب انبار بعد از لوله کشی شدن شهرها کاربری اش را از دست داد ولی به همت میزاث فرنگی تبدیل به خانه آثار هنری و موزه آب شد. 

دیدن عظمت این بنای 200 ساله در کنار دیگر بناهای مهم تاریخی شیراز ، خالی از لطف نیست. 

این آب انبار در حال حاضر تبدیل به موزه آب استان فارس شده است و در آن سیستم های تهیه آب در طول تاریخ استان فارس از جمله آب انبارها ، حمام ها ، قنات های قدیمی و سدهای این استان  به صورت ماکت به نمایش عمومی در آمده اند. 

این بنای با شکوه از سال 1395 شمسی تبدیل به موزه و گالری آب شده است .

عکس های آب انبار وکیل

آب انبار وکیل کجاست؟

بنای آب انبار در پشت ارگ کریمخانی و نزدیک به پست خانه قدیمی شیراز و در محل سابق نقارخانه واقع شده است. در قدیم مدرسه شاهپور نزدیک به این آب انبار قرار داشته که امروز دیگر اثری از آن باقی نمانده است. 

آدرس آب انبار وکیل : فارس – شیراز – خیابان لطفعلی خان زند – خیابن طالقانی -  ضلع غربی مسجد وکیل – جنب ورودی پارکینگ وکیل – آب انبار وکیل

تصاویر آب انبار وکیل

مسیرهای دسترسی به آب انبار وکیل

با خودروی شخصی باید به خیابان لطفعلی خان زند بروید و وارد خیابان طالقانی شوید و به مسیر ادامه دهید تا به پارکینگ وکیل برسید . ماشین را در پارکینگ بگذارید و پیاده به آب انبار وکیل که دقیقا کنار پارکینگ است بروید.

در 300 متری آب انبار وکیل شیراز ، ایستگاه مترو وجود دارد که برای رسیدن به آن باید سوار خط 1 مترو شوید و در ایستگاه وکیل پیاده شود و به سمت خیابان طالقانی بروید و به سمت راست حرکت را ادامه دهید تا به آب انبار وکیل برسید.

نزدیک ترین ایستگاه اتوبوس به آب انبار وکیل ، ایستگاه میدان شهدا یا شهرداری است. خطوط 1 و 2 و 78 اتوبوس شهری در این ایستگاه توقف دارند. 

نمایش آثار هنری در آب انبار وکیل

وجه تسمیه نامگذاری آب انبار وکیل

کریم خان زند اولین پادشان  سلسه زندیه به وکیل الرعایا معروف بود و لقب او بر اغلب آثار تاریخی ساخته شده در دوران حکومتش خودنمایی می کند از جمله بازار وکیل ، حمام وکیل ، مسجد وکیل ، آب انبار وکیل و غیره . 

از آنجا که این آب انبار هم در دوران حکومت کریم خان بنا شده است به نام آب انبار وکیل شناخته می شوند. 

موزه آب انبار وکیل

معرفی آب انبار وکیل

در گذشته ، آب انبارها جزو مهم ترین بناهای شهر محسوب می شدند و آب بارش های پاییز ، زمستان و بهار را برای فصول گرم و بی باران سال ، ذخیره می کردند. 

اقلیم شهر شیراز گرم و خشک است و از آنجا که در دوران زندیه ، شیراز تبدیل به پایتخت ایران شده بود نیاز بیشتری به ذخیره آب در آن احساس می شد. 

با وجودی که هر محله ای در شیراز آب انبار مخصوص به خود داشته ولی آب انبارهای عمومی هم در کنار مراکز تجمع از جمله کاروانسراها و راسته بازار ساخته شده اند.

آب انبار وکیل هم به همین منظور در راسته بازار وکیل شیراز بنا شده است.

آب انبار وکیل در کنار آب انبار حافظیه ، دیوانخانه و هفت تنان به دستور کریم خان زند ساخته شدند و در سال های 1138 – 1143 شمی وظیفه تامین آب سالم آشامیدنی مردم شهر را بر عهده داشتند.

در سال 1331 با لوله کشی شهر ، آب انبار ها به تدریج کاربری خود را از دست دادند.

در سال 1351 آب انبار وکیل به همراه 3 آب انبار کریمخانی دیگر در فهرست آثار ملی ایران ثبت شدند.

موزه گالری آب انبار وکیل

سبک معماری آب انبار وکیل

معماری بنای آب انبار شباهت زیادی به بناهای دوره صفوی دارد.

مخزن آب انبار وکیل  به شکل مستطیل با سبک معماری دوره قبل از زندیه ساخته شده و بادگیرهای بلندش برای ایجاد تهویه و خنک نگه داشتن آب  به سبک برج کریم خان آجرکاری شده است.

بادگیرها با نقوش لوزی و آجر کاری تزئین شده اند. 

برای ورود به مخزن بزرگ آب انبار باید از 27 پله سنگی پایین بروید و از دریچه ای که اخیرا برای ورود مردم تعبیه شده ، وارد آب انبار شوید.

کانال های آب رسانی از جنس سنگ و ساروج هستند و قنات رکن آباد مهم ترین منبع آبرسانی به این آب انبار بوده است.

در گذشته به دلیل حفظ بهداشت آب آشامیدنی کسی اجازه ورود به آب انبارها را نداشت ولی امروزه میتوانید از عمیق ترین نقطه این بنا ، عظمت و شکوه آن را نظاره گر باشید.

در ارتفاع 60 متری کانال هایی با طور 1 متر و عرض نیم متر ساخته شده اند که وظیفه هدایت آب چشمه ، قنات و آب باران را به درون آب انبار بر عهده داشته اند.

آب جمع شده در منبع گاهی اوقات با روش های ساده مثل نمک زدن ، گند زدایی می شده است. 

سبک معماری آب انبار وکیل

موزه گالری آب انبار وکیل

در سال 1395 با تصمیم سازمان میراث فرهنگی و با همکاری انجمن هنرهای تجسمی و سنتی استان فارس ،  از آب انبار وکیل به عنوان موزه گالری آب بهره برداری شد. 

هدف از ایجاد موزه آب ، آشنا کردن مردم با سیستم های تهویه و توزیع آب در گذشته استان فارس بوده است و  ماکت های زیبایی از سیستم های تهیه آب در دوران های مختلف در این موزه به چشم می خورد.

هدف از ایجاد گالری آب ، ساخت مکانی برای به نمایش گذاشتن آثار هنری کمتر شناخته شده است . 

از این آب انبار برای برگذاری برنامه های مختلف فرهنگی و هنری از جمله انواع نمایشگاه های هنری ، کنسرت و تئاتر استفاده می شود.