کشفی که زیست‌شناسان را شگفت‌زده کرد
دانشمندان گمان می‌کردند که مورچه‌ها را کامل می‌شناسند؛ تا اینکه چشمشان به شفیره‌ها افتاد.
بیش‌از یک قرن است که کلونی‌های مورچه‌ها موضوعِ تحقیقاتِ بی‌پایان و شگفت‌انگیزی بوده است. همکاریِ فوق‌العادۀ مورچه‌ها با هم به عنوان یک واحد باعث شده که برخی دانشمندان از آن‌ها به عنوان یک «ابرسازواره» یاد کنند.
بااین‌وجود، علی‌رغم تمرکزِ زیادی که روی فعالیت‌های عجیب مورچه‌ها بوده است، محققان به‌ندرت روی دورانِ شفیرگی آن‌ها، که طی آن از لارو به مورچه بالغ تبدیل می‌شوند، مطالعه کرده‌اند.
دنیل کرونائر از دانشگاه راکفلر در نیویورک که روی مورچه‌ها مطالعه می‌کند، می‌گوید: «شفیره‌ها حرکتی نمی‌کنند، چیزی نمی‌خورند و در میانِ تمام جنب‌وجوشی که در کلونی وجود دارد، آن‌ها کاری که مشهود باشد انجام نمی‌دهند.»
حالا کرونائر و همکارانش در مقاله تازه‌ای که در نشریه نیچر منتشر شده است، گزارش دادند شفیره‌های مورچه‌ها که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، خدمتِ حیاتی‌ای به کلونی می‌کنند: بدنِ درحالِ رشدِ آن‌ها ماده‌ای شبیه به شیر تولید می‌کند که برای تغذیۀ مابقی اعضای کلونی مهم است؛ و این اتفاق فقط در یک گونه از مورچه‌ها مشاهده نشده است، بلکه حداقل در یک گونه از هر ۵ زیرشاخه بزرگِ مورچه‌ها مشاهده شده است.
کرونائر می‌گوید این کشفِ بزرگ نشان می‌دهد که ترشح مادۀ شیر-مانند ممکن است در بیش‌تر گونه‌ها رایج باشد و ممکن است در نتیجه فرگشتِ مورچه‌ها ایجاد شده باشد. سوزان فویتزکی، از دانشگاه مِینز در آلمان که بخشی از این مطالعه نبوده است، می‌گوید: «من شگفت‌زده شدم، زیرا با اینکه ده‌ها سال است روی مورچه‌ها مطالعه می‌کنم چنین چیزی را قبلاً ندیده بودم.»
این مایعِ جالب توسطِ یک دانشجوی فوق‌دکترا به نام اورلی اسنیر، که هیچ‌وقت تا آن زمان با مورچه‌ها سروکار نداشت کشف شد. او با چشمانی تیزبین متوجه رفتاری شد که پیشینۀ تحقیقات علمی دربارۀ آن توضیحی نداشتند. اسنیر برخلافِ تحقیقاتِ قبلی که مورچه‌ها را در کلونی و در کنار یکدیگر مطالعه می‌کنند، تصمیم گرفت که شفیره‌ها را در مکانی ایزوله مطالعه کند.
زنده نگه داشتنِ آن‌ها کار سختی بود و مدتی زمان برد تا او دما و رطوبتِ مناسب برای مورچه‌ها را شناسایی کرد. بعد چیزی عجیب مشاهده کرد؛ اینکه شفیره‌ها مقدار زیادی از یک مایع را از خودشان خارج می‌کردند. این مایع به قدری بود که برخی شفیره‌ها در آن غرق می‌شدند. اسنیر دو پرسش داشت: آیا این پدیده‌ای است که درنتیجۀ جدا کردنِ شفیره‌ها از کلونی رخ داده یا شفیره‌ها همیشه این مایع را از خود تولید می‌کردند و از چشمِ دانشمندان دور مانده است؟
برای فهم این موضوع اسنیر رنگ آبی خوراکی به شفیره‌ها تزریق کرد و شفیره‌های رنگی را دوباره به کلونی بازگرداند. او متوجه شد که مورچه‌های بالغ مایعی که از شفیره‌ها خارج شده بود را بلعیده بودند، زیرا رنگِ آن‌ها نیز تغییر کرده بود. آن‌ها هم‌چنین لارو‌های تازه را اغلب روی شفیره‌ها می‌ریختند تا از این مایع تغذیه کنند، زیرا رنگِ لار‌وها نیز به آبی تغییر کرده بود.
یک نوع چسب اجتماعی
این یافته‌ها جامعۀ مورچه‌شناسان در سراسر جهان را شگفت‌زده و هیجان‌زده کرده است. لارن کِلِر از دانشگاه لوزان در سوئیس می‌گوید: «این مطالعه بسیار دقیق و خوب طراحی شده است.» بِرت هولدابر از دانشگاه آریزونا نیز می‌گوید او همیشه به این موضوع فکر می‌کرد که چه چیزی مورچه‌های بالغ را به شفیره‌ها جذب می‌کند.
تجزیۀ شیمیایی این مایع نشان داد که علاوه بر مواد زائدی که حاصل ِ دگردیسی است، این مایع حاوی همه اسید‌های آمینه ضروری و هم‌چنین چندین نوع کربوهیدارت و برخی ویتامین‌هاست. شفیره‌ها در سایر گونه‌های حشرات این مواد را دوباره جذب و بازیافت می‌کنند تا از مواد مغذی آن استفاده کنند.
کرونائر و اسنیر می‌گویند، به‌اشتراک‌گذاریِ مواد مغذی در مراحلِ مختلف زندگی در میانِ مورچه‌ها احتمالاً ریشه در سبکِ زندگیِ به‌شدت اجتماعی این حشرات دارد که میلیون‌ها سال پیش فرگشت را تجربه کرده‌اند. این باعث می‌شود که مورچه‌ها در مراحل مختلف زندگی به هم وابسته باشند. کرونائر می‌گوید: «این مایع نوعی چسبِ اجتماعی است که آن‌ها را به هم متصل نگه می‌دارد.»
