جانوری شگفت‌انگیز با خونِ بی‌رنگ!

 وقتی قورباغه‌های کوچکِ شیشه‌ای در طی روز در خواب هستند، تقریباً ۹۰ درصد از کل گلبول‌های قرمز خون‌شان را از گردش خارج می‌کنند. یک مطالعه تازه نشان می‌دهد که این سلول‌های رنگی خودشان را در پاکت‌های مخفی در داخلِ کبدِ قورباغه که سلول‌ها را پشتِ سطحی آینه‌مانند پنهان می‌کند، می‌چپانند.

 زیست‌شناسان می‌دانستند که قورباغه‌های شیشه‌ای پوستِ شفاف دارند، اما پنهان کردنِ موقتیِ گلبول‌های قرمز پیچیدگی‌های جدیدی در زمینه استتارِ مهره‌داران به ارمغان آورد.

کارلوس تابوآدا، زیست‌شیمی‌دان، از دانشگاه دوک، که یکی از کاشفانِ گلبول‌های قرمزِ پنهان است، می‌گوید: «قلب پمپاژ رنگ قرمز که رنگِ طبیعیِ خون است را متوقف کرد و فقط مایعِ آبی‌رنگ پمپاژ کرد.»

جسا دلیا، کاشفِ همکار در این پژوهش که در موزه تاریخ طبیعی نیویورک مشغول است، می‌گوید، آنچه از نظر انسان‌ها ـ که مستعدِ رسوب و گرفتگیِ گردش خون هستند ـ شگفت‌انگیزتر تلقی می‌شود، این است که این قورباغه‌ها تقریباً همه گلبول‌های قرمزشان را برای ساعت‌ها و بدونِ آنکه گرفتگی و رسوب رخ دهد، در یک‌جا جمع می‌کنند. با بیدار شدنِ قورباغه‌ها تمام سلول‌ها دوباره باز می‌شوند و به گردش ادامه می‌دهند.

(دو قورباغه شیشه‌ای در کنار تخم‌هایشان روی یک برگ)

تابوآدا، دلیا و سایر همکاران در نشریه ساینس گزارش دادند که پنهان کردنِ این سلول‌های قرمز میزانِ شفافیتِ قورباغه‌های شیشه‌ای را دو تا سه‌برابر می‌کند. شفافیتِ مایل به سبز برای قورباغه‌هایی که به اندازه یک میان‌وعدۀ کوچک برای خیلی از شکارچیان هستند، و تمام روز را مانند سایه‌های کوچک در زیر برگ‌های مرتفع در جنگل‌های سایه‌دار می‌گذرانند، می‌تواند بسیار مهم باشد.

در این پژوهش، نشان‌دادنِ کار‌هایی که گلبول‌های قرمز در قورباغه‌های زنده انجام می‌دهند، تبدیل به یک معمای پیچیده شد. نمی‌شد از میکروسکوپ نوری برای دیدنِ داخلِ بافتِ آینه‌مانند کبد استفاده کرد. از طرفی هم هر چیزی که می‌توانست قورباغه‌ها را بیدار کند مشکل داشت؛ زیرا در‌این‌صورت گلبول‌های قرمز به سرعت به داخلِ بدنِ قورباغه برمی‌گشتند. حتی بیهوش کردنِ قورباغه هم کبد را فریب نمی‌داد که کارش را متوقف کند.

(جمع شدن گلبول‌های قرمز در یک نقطه از بدن قورباغه)

پاسخی که دانشمندان برای این پروژه پیدا کردند استفاده از تکنیکِ عکس‌برداریِ فوتوآکوستیک بود که بیش‌تر مهندسان از آن استفاده می‌کنند. این تکنیک به لطفِ ارتعاشاتِ ظریفی که به واسطه برخورد نور به مولکلو‌ل‌های مختلف ایجاد می‌شود و باعث می‌شود اندکی انرژی آزاد شود، فضای داخلیِ پنهان را آشکار می‌کند.

سارا فریدمن، زیست‌شناس در حوزۀ ماهی‌ها، می‌گوید با‌ اینکه اسمِ این قورباغه‌ها، قورباغه‌های شیشه‌ای است، اما شفافیت در مهره‌داران می‌تواند بسیار شدیدتر از این حرف‌ها باشد. او تصویری از یک حلزون‌ماهی را توئیت کرده که آنقدر بدنش شفاف است می‌توانید رنگ پوست و خطوط انگشتانِ دستِ خودش را از پشتِ ماهی که در آغوشش است، ببینید.

(تصویری از یک ماهی شیشه‌ای که سارا فریدمن در توییترش منتشر کرده)

فریدمن توضیح می‌دهد که این بهترین مثال از جانورانِ شفاف نیست. «مراحل لاروی ماهی تارپون و مارماهی، ماهی شیشه‌ای و نوعی گربه‌ماهی شیشه‌ای آسیایی تقریباً کاملاً شفاف است.»

او می‌گوید، اما این جانوران مزیت‌شان زیستن در آب است. شفافیت در جایی که بین محیط و بدنِ حیوان تفاوتِ فاحشی وجود ندارد، راحت‌تر است. با‌این‌حال بدنِ شفاف چه در خشکی چه در دریا پدیده جالبی است.