ماجرای بحث‌برانگیزترین مومیایی جهان
اسکلت مومیایی‌شده‌ی آتاکاما همچنان موجب بحث و حیرت است. این اسکلت ۱۵ سانتی‌متری که سال ۲۰۰۳ در بیابان آتاکامایِ شیلی کشف شد، جمجمه‌ای دارد که به شکل غیرعادی کشیده است، حفره‌های چشمش بسیار بزرگ است و بجای ۲۴ دنده، ۲۰ دنده دارد.
نام مستعار این اسکلت «آتا» است. زمانی که تصاویر این اسکلت در اینترنت پخش شد، بسیاری از مردم نتیجه گرفتند این اسکلت یک موجود بیگانه‌ی فرازمینی است. سال ۲۰۱۳ یک مستند به نام سیریوس (Sirius) ادعا کرد این اسکلت متعلق به یک موجود ۱۰۰۰ ساله است که گواهی از تماس میان موجودات بیگانه و تمدن‌های باستانی بود.
با این حال، سال ۲۰۱۸، تحلیل ژنتیکی استخوان‌های آتا این شایعات را باطل کرد، چون مشخص شد این اسکلت یک جنین نارس انسان است از تبار آمریکای جنوبی است. سن دقیق آن را نمی‌توان تعیین کرد، اما بر اساس مطالعات محققان، قدمت این جسد کوچک نهایتا به دهۀ 1970 میلادی برمی‌گردد.
مهمتر از همه اینکه دی‌ان‌ای این اسکلت حاوی ۷ ژن مرتبط با ناهنجاری استخوان و صورت، همجوشی نابهنگام مفصل و کوتولگی بود. جهش‌های مرتبط با کوتولگی و اختلال نادر پیری استخوان گواه ظاهر غیرعادی اسکلت است. با این حال، این مطالعه بسیار بحث‌برانگیز بوده است. تیم دیگری از دانشمندان در یک تحلیل ژنتیکی در تکذیب نتیجه‌گیری‌های تیم قبلی ادعا کرد ژنتیک نقش زیادی در ظاهر آتا ندارد و این جمجمه‌ی کشیده نتیجه‌ی یک پیچیدگی در دوران بارداری یا تولد یا نتیجه‌ی فرایند مومیایی است.
شان هالکرو استادیار و زیست‌باستان‌شناس دانشگاه اوتاگو می‌گوید: متاسفانه، هیچ مبنای علمی برای انجام تحلیل ژنومیک آتا وجود ندارد، چون این اسکلت نرمال است، جهش‌های ژنتیک شناسایی‌شده احتمالاً هم‌زمان هستند و هیچ یک از جهش‌های ژنتیکی رابطه قوی با آسیب‌شناسی اسکلتی ندارند که تصور می‌شود در این سن کم بر اسکلت اثر گذاشته باشد.
اسکلت آتاکاما چگونه کشف شد؟
داستان کشف اسکلت آتاکاما مبهم است، به همین دلیل مطالعه‌ی این مومیایی یک کار بحث‌برانگیز است. داستان از این قرار است که این اسکلت توسط یک جستجوگر گنج به نام اسکار مونیوز سال ۲۰۰۳ نزدیک یک کلیسای متروک در شهر متروکی به نام لا نوریا کشف شد. اسکار ادعا می‌کند آن را در حالی پیدا کرده که درون یک پارچه‌ی سفید پیچیده شده و داخل یک کیسه چرمی بوده است.
به نقل از نیویورک تایمز، سال‌ها بعد، آتا سر از یک کلکسیون خصوصی در بارسلونا درآورد. انجمن ملی آثار تاریخی شیلی اعلام کرد این اسکلت به صورت غیرقانونی سال ۲۰۰۳ از خاک در آورده شده و به خارج از کشور قاچاق شده است. به دلیل پشت‌پرده‌ی مشکوک آتا، بسیاری از دانشمندان این پرسش را مطرح کردند که آیا مطالعات ژنتیک اسکلت به لحاظ اخلاقی درست است، به ویژه با توجه به در اختیار گرفتن غیرقانونی آتا!
مومیایی‌های چینچورو
یک جنین انسان مومیایی‌شده معروف به آلیوشِنکا در سال ۱۹۹۶ در روسیه کشف شد که بسیار شبیه آتا است. با این حال، برای آمریکایی‌ها آتا منحصربفرد است. بیابان آتاکاما خواستگاه شماری از انسان‌های مومیایی‌شده است. این بیابان یکی از خشک‌ترین بیابان‌های دنیا در آمریکای جنوبی است. شرایط در این چشم‌انداز بیابانی به قدری سخت است که دانشمندان از این ناحیه برای شبیه‌سازی ماموریت‌های مریخ استفاده کرده‌اند.
بقایای مدفون انسان در این مکان به صورت طبیعی در اثر گرمای شدید و فقدان رطوبت مومیایی می‌شوند. با این حال، معروف است که فرهنگ باستانی چینچورو، سنت مومیایی کردن اجساد را در بیابان آتاکاما برای محترم شمردن درگذشتگانشان انجام می‌دادند. اجساد از طریق فرایند‌های پیچیده‌ی مختلفی مومیایی می‌شدند. یک تکنیک شامل بیرون کشیدن مغز و اندام و سپس پر کردن بدن با فیبر و پر کردن جمجمه با کاه یا خاکستر قبل از دوختن آن با نی میشد. در نهایت، مومیایی با خمیر گل‌آلود غلیظی به شکل کیک درآورده میشد.
