ساکنان عجیب «زباله‌دان» اقیانوس آرام
جانوران ساحلی که تصور میشد با اقیانوس‌های باز بیگانه باشند، حالا میان انبوه خروشانی از زباله‌های پلاستیکی که به «زباله‌دان بزرگ اقیانوس آرام» معروف است زندگی می‌کنند.
لینزی هارام، بوم‌شناس دریایی نخستین بار با مقاله‌اش درباره ظهور گونه‌های ساحلی روی قایق‌های پلاستیکی شناور سرگردان در اقیانوسِ باز توجه همه را به این موضوع مهم جلب کرد. او در مقاله‌ای که نویسنده مشترک آن بود هشدار داد این اتفاق می‌تواند مسیر تازه‌ای باشد که به واسطه‌ی آن، جانوران ساحلی به عنوان گونه‌هایی مهاجم به زیستگاه‌های نامعلوم جدید حمله کنند.
یک نمونه این اتفاق که تا پیش از این به ندرت مستند شده بود، جانوران بی‌مهره‌ای هستند که زیستگاه اصلی آن‌ها سواحل دریاها است اما حالا بر روی زباله‌های پلاستیکی سرگردان در اقیانوس آرام شمالی سوار شده‌اند. این زباله‌ها عمدتا در زمین‌لرزه و سونامی سال ۲۰۱۱ ژاپن روانه اقیانوس شدند. وقتی در سال ۲۰۱۷ تعداد زیادی از این زباله‌ها به سواحل آمریکای شمالی و هاوایی رسیدند، بررسی‌ها نشان داد که صد‌ها گونه بی‌مهره به مدت شش سال به آن‌ها چسبیده‌اند.
اما میزان سوار شدن گونه‌های ساحلی روی جزیره‌های تشکیل شده از زباله‌های پلاستیکی تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است. کدام نوع گونه‌ها در زباله پناه می‌گیرند و کدام جوامع جدید فراتر از حد عادی در حال شکل‌گیری در دریا‌های آزاد هستند؟ هارام برای پاسخ دادن به این پرسش‌ها از زباله‌دان بزرگ اقیانوس آرام نمونه‌برداری کرد. این نمونه‌برداری شامل توده‌ای از شناور‌های پلاستیکی، سطل‌ها، بطری‌ها، طناب و تور‌های ماهیگیری میشد که همچنان در اقیانوس آرام شمالی، هزاران کیلومتر دورتر از هر خط ساحلی، جمع شدند.
مطالعات اخیر نشان داده است که بیشتر این زباله‌های پلاستیکی را پنج کشور فعال در صنعت ماهیگیری تولید کرده‌اند، اما مجموعه‌ی رو به رشد مسافران باورنکردنی که درون این لکه زباله سکنی گزیدند، در بیشتر موارد نادیده گرفته شده است. حالا آخرین مطالعه‌ی هارام نشان داده است که تجمع این گونه‌های ساحلی که روی زباله‌های پلاستیکی زندگی می‌کنند رایج‌تر و متنوع‌تر از چیزی است که قبلاً دانشمندان حدس زده بودند.
گونه‌های بی‌مهره‌ی ساحلی از قبیل سخت‌پوستان، شقایق‌های دریایی و خزه‌سانان در ۷۰ درصد از ۱۰۵ اقلام پلاستیکی که هارام و همکارانش بررسی کردند، یافت شدند. شمار و غنای طبقه‌بندی گونه‌های ساحلیِ آن اقلام هم بسیار بیشتر از تنوع گونه‌های دریایی بود که معمولاً در اقیانوس آزاد وجود دارد.
به نظر می‌رسد دلیل بقاء گونه‌های ساحلی در اقیانوس آزاد به عنوان بخش مهمی از یک جامعه‌ی نئوپلاستی این باشد که توسط دریای وسیع و در حال گسترشی از زباله‌های پلاستیکی تغذیه می‌شوند. این بی‌مهرگان ساحلی نه تنها زنده مانده‌اند بلکه ظاهراً در سکونتگاه شناور و بدیع‌شان در حال رشد و تکثیر هم هستند. مرجان‌های سرخس‌مانند با ساختار‌های تولیدمثلی میان زباله‌ها یافت شدند همراه با دوزیستان حامل تخم و شقایق‌های دریایی با اندازه‌های مختلف.
نمونه هایی از ضایعات پلاستیکی از لکه بزرگ زباله در اقیانوس آرام بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹
به‌جای اینکه این توده‌های پلاستیکی برای گونه‌های ساکن ساحل مهمان‌نواز نباشند، برعکس، به نظر می‌رسد مخلوقات ساحلی عمرشان در این شرایط آنقدر طولانی است که تولید مثل هم می‌کنند و احتمالاً بر سر فضا و منابع با برخی گونه‌های بومی اقیانوس رقابت می‌کنند. عجیب است که این بی‌مُهرگان ساحلی چگونه در چنین محیطی که بسیار با محیط اصلی زندگیشان، متفاوت است زنده مانده‌اند. آن‌ها غذا را در بخشی از اقیانوس پیدا می‌کنند که به قدری پرت است که دانشمندان آن را «برهوت غذایی» می‌نامند.
چیزی که ما می‌دانیم این است که پلاستیک دهه‌ها دوام می‌آورد، اگر نگوییم قرن‌ها! میزان آلودگی ناشی از ضایعات پلاستیکی که سالانه روانه‌ی اقیانوس‌ها می‌شود تنها در حال زیاد شدن است مگر این که سیاست‌های جدیدی از قبیل یک معاهده‌ی جهانی جلوی این روند آلودگی رو به افزایش را بگیرد.
پلاستیک همین حالا به روش‌های نگران‌کننده‌ای در حال دگرگون کردن اکوسیستم‌های دریایی است و اگر بی‌مهرگان ساحلی خطر کنند و روی ضایعات شناور زنده بمانند، شروع به تغییر بنیادی اجتماعات اقیانوسی می‌کنند. البته، طبیعت همیشه در اوقات پرتلاطم و سخت برای بقاء راهی یافته است. تحقیقات بیشتر درباره‌ی اجتماعاتی که روی ضایعات پلاستیکی شناور سفر می‌کنند دست‌کم در درک تغییرات جاری به ما کمک می‌کند.
هارام و همکارانش انتظار دارند گونه‌های ساحلی بیشتری را در مطالعات بعدی‌شان کشف کنند و امیدوارند که بفهمند آیا تفاوتی میان سیستم‌های چرخاب در نیمکره شمالی و جنوبی وجود دارد. به گفته‌ی هارام نتایج مطالعات آن‌ها نشان داده است که محیط اقیانوس و این زیستگاه پلاستیکی شناور به وضوح از گونه‌های ساحلی مهمان‌نوازی می‌کند.
این مطالعه در مجله «بوم‌شناسی و تکامل طبیعت» منتشر شده است.
