ماجرای «نفرین فرعون» چگونه بر سر زبان‌ها افتاد؟
وقتی مقبره توت‌عنخ‌آمون برای نخستین بار گشوده شد و خبر آن در دنیا پیچید، خیلی‌ها برای اینکه سهمی از بازار داغ اخبار مربوط به آن داشته باشند، دست به کار تولید شایعات و نظریات عجیب و غریب شدند؛ «نفرین فرعون» یکی از گسترده‌ترین شایعات از این جنس بود.
مقبره توت‌عنخ‌آمون علاوه بر اینکه یکی از مهم‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی قرن بیستم است، مثل محفظه‌ای از اسرار و شایعات و نظریه‌های توطئه نیز هست. به طور خاص، اصطلاح «نفرین فرعون» زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که لرد کارناروُن، حامی مالی اکتشاف مقبرۀ پادشاه توت، تنها چند ماه پس از ورود به آرامگاه او درگذشت.
با وجود این اتفاق شک‌برانگیز، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد بین ورود به مقبرۀ فرعون و مرگ فوری ارتباطی وجود دارد، چون برای مثال، هُوارد کارتر، پس از بیرون کشیدن فرعون از محل استراحت ابدی خود، ۱۷ سال دیگر زندگی کرد.
کارناروُن نیز سال‌ها پیش از مرگ نهایی‌اش در آستانه مرگ بود و پس از جراحت شدید در یک تصادف رانندگی در سال ۱۹۰۳، از عفونت‌های مکرر ریوی رنج می‌برد و بالاخره در ماه مه ۱۹۲۳ تسلیم مسمومیت خونی ناشی از گزش پشه ناقل شد.
با این حال، ممکن است کارناروُن بخاطر معاملات تجاری خود دچار این نفرین شده باشد. او برای تامین هزینه‌های این سفر معروف، حقوق انحصاری تمام اطلاعات مربوط به مقبره فرعون را به تایمز لندن فروخت و عملاً به این روزنامه، انحصار تمام حقایق مربوط به توت‌عنخ آمون و کشف او را داد.
با توجه به اینکه کل جهان اسیر این داستان در تایمز شده بود، سایر رسانه‌ها که از بدست آوردن خبر تازه ناامید شده بودند، به اخبار ساختگی متوسل شدند. پس از مرگ کارناروُن، روزنامه‌نگاران سرتاسر جهان یک روز پرکار و شلوغ داشتند، چون انواع داستان‌های گمانه‌زنی درباره چگونگی فوت او را چاپ می‌کردند.
به گفته دیوید سیلوِرمَن، متصدی نمایشگاه جهانی توت‌عنخ‌آمون، بسیاری از خبرنگاران آن زمان به عمد کتیبه‌های یافت‌شده روی مقبره را اشتباه تفسیر کردند تا به وجود نفرین دامن بزنند. برای مثال، یکی از رسانه‌ها ادعا کرد که در کتیبه‌ای نوشته شده بود: «همه کسانی را که از آستانه محوطه مقدس پادشاه سلطنتی که برای همیشه خواهد زیست، عبور کنند، خواهم کشت»، در حالی که هرگز هیچ پیامی با این مضمون یافت نشده بود.
یکی دیگر از رسانه‌ها، قسمتی از کتاب مردگان مصر را که روی قبر حک شده بود حذف کرد و به اشتباه آن را اینگونه ترجمه کرد: «کسانی که وارد این قبر مقدس شوند به سرعت بال‌های مرگ را ملاقات خواهند کرد.»
با وجود اینکه هیچ متن حاوی نفرینی نزدیک جسد پادشاه توت یافت نشده، گاهی اوقات هشدارهایی روی مقبره‌های دیگر مصر باستان نوشته می‌شد. یکی از مثال‌های بارز این هشدارها این است: «آن‌هایی که این قبر را می‌شکنند، به یک بیماری مبتلا می‌شوند که هیچ پزشکی نمی‌تواند آن را تشخیص دهد»، اگرچه مشخص نیست این تهدید روی قبر چه کسی نوشته شده است.
با این حال، به طور کلی، نفرین تنها روی مقبره‌های افراد غیرسلطنتی حک می‌شد، چون خانواده‌های سلطنتی مصر توسط یک سری طلسم‌ها به نام «متون اهرام» محافظت می‌شدند و بنابراین نیازی به دفاع اضافی در قالب جادوگران نداشتند.
با وجود فقدان کامل نفرین‌های واقعی فرعونی، برخی از افراد که مشتاق چنین داستانهایی بودند، بارها به دنبال دلایلی برای این باور بودند که ایجاد مزاحمت برای یک پادشاه باستانی ممکن است عواقب مرگباری داشته باشد. برای مثال یک‌بار یک مقاله ادعا کرد که مصری‌ها در زیر برخی مقبره‌ها، زباله‌های هسته‌ای دفن کردند که منجر به عوارض مرگباری برای باستان‌شناسان می‌شود!
گذشته از این حدس و گمان‌های مضحک، برخی مطالعات علمی نشان داده‌اند که ممکن است مقبره‌های باستانی حاوی قارچ، کپک یا میکروب‌های بالقوه مضری باشند که سلامت محققانی که آن‌ها را استنشاق می‌کنند به خطر می‌اندازد. با این حال، تا کنون هیچ نشانه‌ای حاکی از ابتلای هیچ مصرشناسی به چنین پاتوژنی گزارش نشده و اینها همه تیر خلاص به شایعۀ نفرین فرعون است.
