کولیت عصبی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
سندرم روده تحریک پذیر حالتی است که در آن حرکات غیر ارادی روده‌ها کم یا زیاد شده و نظم طبیعی خود را از دست می‌دهد.
سندرم روده تحریک پذیر حالتی است که در آن حرکات غیر ارادی روده‌ها کم یا زیاد شده و نظم طبیعی خود را از دست می‌دهد.کولیت عصبی که اصطلاح علمی آن سندروم روده تحریک پذیر می‌باشد از جمله بیماری‌های شایعی است که افراد با آن سر و کار دارند.
سندرم روده تحریک پذیر حالتی است که در آن حرکات غیر ارادی روده‌ها کم یا زیاد شده و نظم طبیعی خود را از دست می‌دهد. این حالت با استرس روحی شدیدتر می‌شود و سبب بروز دل‌درد و علائم گوارشی دیگر می‌شود. نام‌های دیگر این سندرم عبارتند از: کولیت عصبی، کولیت فانکشنال، کولیت موکوسی و آی بی اس IBS می‌باشد. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مردم جامعه دچار این سندرم می‌باشند.
علت سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟
در این سندرم ماهیچه‌های صاف روده‌ها گاهی به‌طور غیرطبیعی انقباض‌های طولانی و شدیدتر از معمول پیدا می‌کنند. گاهی این انقباضات نابهنگام می‌باشند. علت اختلال انقباض ماهیچه‌ها مشخص نیست. با استرس روحی این اختلال شدیدتر می‌شود. هیچ‌گونه ژن در این رابطه کشف نشده است. بیش از ده درصد مردم جامعه گرفتار این سندرم می‌باشند و زنان ۳ تا ۵ برابر مردان دچار این سندرم می‌شوند.
بیماران معمولاً جوان یا میان‌سال هستند و علائم آن‌ها معمولاً سال‌ها ادامه می‌یابد بدون اینکه عارضه خطرناکی متوجه بیمار شود. اگرچه علائم سندرم روده تحریک‌پذیر معمولاً به‌طور متناوب سال‌ها ادامه پیدا می‌کند و برای بیمار رنجآور است، اما می‌تواند با انجام بعضی کار‌ها وضعیت راحتتری داشته باشد و باید اطمینان پیدا کند که این ناراحتی حتی یک روز از عمر او را کوتاه نخواهد کرد.
کشیدن سیگار، خوردن بعضی غذا‌ها بخصوص بعضی میوهها و سبزی‌ها، نوشیدن الکل یا نوشیدن کافئین دار یا احساس فشار روحی و اضطراب می‌توانند کار دستگاه گوارش را تغییر دهند و به اختلالات حرکتی روده منجر شده که آن‌ها باعث سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شود. این به آن معنا نیست که شما بیماری‌هایی مانند سرطان، التهاب راست‌روده یا زخم دارید بلکه به این معنا است که سیستم گوارشی شما آن‌طور که بایست کار نمی‌کند.
هرچند که با اطمینان نمیتوان علتی برای این سندرم معین کرد، ولی میتوان گفت: مشکل در اعصاب یا عضلات سیستم گوارشی باشد. حدود ۸۰ درصد بیماران مبتلابه سندرم روده تحریک‌پذیر، اختلالات خفیف روحی دارند و هنگام استرس‌های روحی علائم روده‌ای شدید می‌شود.
علائم روده تحریک‌پذیر چیست؟
تغییرات اجابت مزاج به‌صورت اسهال غیر خونی و یا یبوست متناوب است.دل‌درد که با استرس بیشتر می‌شود. این دل‌درد معمولاً آن‌قدر شدید نیست که مانع انجام کار‌های روزمره بیمار شود. محل آن در همه شکم بخصوص در اطراف ناف است. وقتی دل‌درد شدیدتر است معمولاً اختلال اجابت مزاج به‌صورت تکرر دفعات دفع و باریک بودن مدفوع و شل شدن آن و دفع موکوس (مواد خلط مانند) نیز وجود دارد. با اجابت مزاج دل‌درد موقتاً قدری کمتر می‌شود و گاهی بیمار بعد از غذا خوردن مجبور به رفتن برای دفع مدفوع می‌شود.
قاروقور کردن شکم
احساس نفخ و پری در شکم و دفع گاز بیشتر از حد معمول.
دلهره و دل‌شوره و اضطراب و احساس بی‌اشت‌هایی بدون اینکه بیمار کاهش وزن پیدا کند.
خوب بودن حال عمومی بیمار بااینکه سال‌ها از ناراحتی گوارشی شکایت می‌کند.
عوارض سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟
سندرم روده تحریک‌پذیر بااینکه سال‌های سال بیمار را اذیت می‌کند، ولی عارضه خطرناکی ندارد. این سندرم شخص را مستعد سرطان روده نمی‌کند و هیچ‌گاه به کولیت اولسراتیو تبدیل نمی‌شود. تنگی روده هم هرگز ایجاد نمی‌شود. گاهی به علت یبوست شدید و طولانی بیمار دچار بواسیر یا شقاق می‌شود. شایان‌ذکر است که بیماران مبتلابه سندرم تحریک‌پذیر مصونیت خاصی نسبت به بیماری‌های دیگر گوارشی ندارد و از این نظر مانند افراد سالم جامعه‌اند.
پزشک چگونه سندرم روده تحریک‌پذیر را تشخیص می‌دهد؟
بیشترین قسمت تشخیص با شرح‌حال و معاینه بیمار صورت می‌گیرد. آزمایش‌های مختلف خون و مدفوع در این سندرم نرمال هستند. آزمایش خاصی وجود ندارد که وجود این سندرم را ثابت کند.
بیشتر افراد نیاز به آندوسکوپی ندارند، ولی در افراد بالاتر از ۴۰ سال باید سرطان روده بزرگ رد شود لذا انجام کولونوسکوپی یا عکس روده بزرگ ضروری است. در افراد کمتر از ۴۰ سال، کولونوسکوپی و عکس‌برداری از روده‌ها جهت تأیید یا رد بیماری‌های دیگر مثلاً کولیت اولسراتیو یا کرون انجام می‌گیرد. چون بیماری کمبود لاکتوز هم علائمی مانند علائم این بیماری ایجاد می‌کند لذا به همه بیماران توصیه می‌شود ۳ هفته از مصرف شیر و غذا‌های محتوی لاکتوز خودداری کنند و سپس این مواد غذایی را بخورند تا چنانچه کمبود لاکتوز وجود داشته باشد تشخیص داده شود.
این سندرم قابل معالجه است، ولی تصور اینکه این سندرم با یک دوره درمان کاملاً بهبود یابد و برای همیشه عود نکند، درست نیست این سندرم سال‌ها می‌ماند و با استرس‌ها علائم عود خواهند کرد چنانچه بیمار همکاری لازم را با پزشک معالج داشته باشد. می‌تواند یک زندگی معمولی لذت‌بخش و مؤثر، مانند افراد دیگر جامعه، داشته باشد؛ و در حقیقت هدف درمان هر بیماری دیگر نیز همین است.
بیمار باید به گفته‌های غیر کارشناسانه افراد غیرمسئول و خرافات توجه نکند و رژیم غذای غیرعلمی نگیرد و خودسرانه دارو مصرف نکند. درمان این بیماری چند قسمت اصلی دارد.
الف- مسائل روحی:
شخص مبتلابه سندرم روده تحریک‌پذیر بایستی کمتر در معرض عوامل استرس‌زا قرار گیرد مثلاً شغل پر از استرس نداشته باشد، خود بیمار نسبت به عوامل استرس واکنش ملایمی نشان دهند. بایستی تأکید کرد علت اصلی این سندرم روحی نیست بلکه مسائل روحی علائم را تشدید می‌کنند.
ب- رژیم غذایی:
همه بیماران بخصوص آنهائیکه یبوست علامت اصلی آن‌هاست رژیم غذایی سرشار از الیاف (فیبر) استفاده کنند. این بدان معنی است که سالاد و میوه مصرف کنند. نان سبوس‌دار مانند نان سنگک یا نان خانگی یا نان جو بهتر است نان تهیه‌شده از آرد بدون سبوس است گرچه عده‌ای از بیماران با شروع مصرف این رژیم غذایی دچار تشدید علائم می‌شوند، ولی این افراد هم بدانند که با ادامه این رژیم پس از چند هفته علائم فروکش کرده و بهتر خواهد شد و هرگز به علت بدتر شدن موقتی علائم این رژیم را کنار نگذارند.
دقت کنید کدام غذا‌ها شما را اذیت می‌کند، از آن‌ها پرهیز کنید. برای مثال خوردن بعضی محصولات لبنی مانند شیر که می‌تواند ایجاد نفخ کند.
روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید، ولی از خوردن غذا‌های آبکی مانند آش یا آبگوشت به‌صورت پرحجم در یک وعده خودداری کنید.از مصرف زیاد حبوبات (نخود، لوبیا، عدس و لپه) و بقولات (آجیل و تخمه) پرهیز کنید. اگر مشکلتان یبوست است غذا‌های پر فیبر بخورید، ولی برای جلوگیری از ایجاد نفخ به‌دفعات و با حجم کم این غذا‌ها را استفاده نمایید. فیبر‌ها مدفوع را نرم کرده و باعث عبور آسان آن از روده بزرگ می‌شوند.
از الکل، کافئین و قهوه پرهیز کنید. مواد غذایی نفخ زا را از رژیم غذایی خود حذف کنید. غذا‌های حجیم و پرچرب را در یک وعده استفاده نکنید. غذا‌های چرب مانند کره، غذا‌های سرخ‌شده، زرده تخم‌مرغ و ... مصرف نشود افراد مبتلابه سندرم روده تحریک‌پذیر بهتر است همانند افراد دیگر جامعه غذا‌های معمولی مصرف نمایند و برای آن‌ها غذای ویژه‌ای در منزل تهیه نشود تا دیگران به‌عنوان علیل و مریض به آن‌ها نگاه نکنند.حتی الامکان از نوشیدن آب زیاد هنگام غذا خوردن پرهیز شود از تند خوری و مصرف باعجله غذا پرهیز شود.
فشار‌های روحی را کنترل کنید
فشار روحی و اضطراب یا افسردگی منجر به تشدید علائم روده تحریک‌پذیر میگردد. فراگیری اینکه چگونه فشار روحی را کنترل کنیم به بهبود وضعیت مزاجی کمک خواهد کرد. ابتدا علل فشار روحی را در زندگی‌تان مشخص کنید و راه‌های تازه برای کنار آمدن با آن را یاد بگیرید. ورزش مرتب راه مهمی برای رهایی از فشار روحی است. همچنین ورزش با بهتر کردن حرکات روده‌ای به درمان یبوست کمک می‌کند. در موارد نادری مراجعه به روان‌پزشک و استفاده از دارو‌های ضد اضطراب یا افسردگی ضرورت پیدا می‌کند.
ج-داروها:
پزشک معالج بر اساس علائم بیمار دارو‌های مختلفی ممکن است تجویز کند. اسفرزه به‌صورت پودر یا دانه در همه بیماران بخصوص آنهاییکه اسهال و یبوست متناوب دارند مفید است گاهی سبوس گندم تجویز می‌شود. دارو‌هایی مانند کلیدینیوم - سی و یا بلا دونا پ. ب. و یا دارو‌هایی مشابه آن‌ها موقتاً برای کنترل دل‌درد تجویز می‌شود.
گاهی دارو‌های ضدافسردگی به مقدار کم تجویز می‌شود. شایان‌ذکر است دارو‌های ضدافسردگی اعتیادآور نیستند. همه دارو‌های ذکر شده فقط با تجویز پزشک قابل‌مصرف هستند و مصرف خودسرانه آن‌ها می‌تواند خطراتی در برداشته باشد. در سندرم روده تحریک‌پذیر اسهال هیچ‌گاه خونی نیست. ولی گاهی به علت یبوست بیمار دچار بواسیر و یا شقاق می‌شود و در این دو حالت ممکن است خون قرمز روشن همراه با مدفوع شود. در چنین حالتی درمان اختصاصی بواسیر یا شقاق انجام می‌گیرد.
بیمار مبتلابه سندرم روده تحریک‌پذیر بایستی سعی کند روحیه‌ای شاداب داشته باشد و از اینکه علائم روده‌ای او مدت‌های طولانی تداوم داشته‌اند دچار یاس نشود، زیرا ناامیدی و اضطراب موجب تشدید علائم و ایجاد سیکل معیوب می‌نماید. سندرم روده تحریک‌پذیر درمان جراحی ندارد.
منبع: باشگاه خبرنگاران
15
