جمعه سیاه یا بلک فرایدی چیست؟

آخرین جمعه ماه نوامبر ، بلک فرایدی (Black Friday) نام‌گذاری شده است. روز جمعه سیاه یک روز تعطیل نیست، ولی در این روز مردم به آغاز خرید برای جشن کریسمس و سال نو می‌پردازند. خرید در این روز برای مردم آمریکا یک سنت قدیمی است و از اهمیت بالایی برای آنها برخوردار است.

تاریخچه بلک فرایدی

معمولا صفت سیاه در فرهنگ‌های مختلف، بر یک رویداد بدشگون دلالت دارد. اما جمعه سیاه در تاریخ کشور آمریکا، به رسوایی بازار طلا در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره می‌کند.

وقتی که جنگ داخلی آمریکا پایان یافت، دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا آغاز شد. در آن زمان دو تن از زمین خواران به نام‌های جِی گولد (Jay Gould) و جیمز فیسک (James Fisk) توانستند به واسطه خریدهای عمده، در مدتی کوتاه انحصار موقت طلا را به دست آورند.

این دو از این طریق سود کلانی را نیز به دست آوردند. چون دولت وقت نتوانست به‌موقع متوجه این سوءاستفاده شود، برای اینکه قیمت از دست رفته ثابت شود، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد.

این کار در پایان به ویرانی زندگی بسیاری از افراد انجامید. از آن زمان به دلیل وقوع این اتفاق در آن روز، از آن به عنوان بلک فرایدی (یا همان جمعه سیاه) یاد می‌شود.

روایت دیگری نیز برای علت نامگذاری این روز وجود دارد. پلیس فیلادلفیا پنسیلوانیا و راچستر نیویورک، در سال ۱۹۶۱ به خاطر شلوغی و ترافیک بیش از حد خیابان‌ها در این روز، آن را بلک فرایدی نام‌گذاری کردند. البته در آن زمان کارشناسان این واژه را مناسب ندانستند و از مردم خواستند تا به جای استفاده از جمعه سیاه از عبارات دیگر استفاده کنند چراکه کلمه سیاه، نشان دهنده رویدادی بدشگون است.

آنها عبارات جمعه بزرگ یا شنبه بزرگ را به جای استفاده از جمعه سیاه یا بلک فرایدی به رسانه‌ها و مردم پیشنهاد دادند، اما این عبارات معادل سازی شده نیز عمر چندانی نداشتند.

دوباره در سال ۱۹۷۵ میلادی در روزنامه نیویورک تایمز، عبارت بلک فرایدی استفاده شد که در اینجا منظور از عبارت جمعه سیاه، شلوغ‌ترین روز خرید و سنگین‌ترین ترافیک جاده‌ها بود که به دلیل خرید مردم ایجاد شده بود.

البته بسیاری از مردم آن زمان نمی‌دانستند منظور از این عبارت چیست، اما عده‌ای دیگر از افراد که پیش از این عبارت بلک فرایدی را شنیده بودند، می‌دانستند که منظور از این نام، فرصتی طلایی برای خرید است.

بررسی علمی بلک فرایدی

جمعه سیاه یکی از شلوغترین روزها برای فروشندگان است و به این دلیل از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. استقبال از این سنت در آمریکای شمالی بیشتر از سایر نقاط دیده می‌شود، اما اکنون این سنت به کشورهای دیگر نیز سرایت کرده است.

خرید در این روز به اندازه‌ای با اهمیت است که فروشگاه‌ها قبل از ساعت ۴ صبح فعالیت خود را آغاز می‌کنند. تمامی مردم نیز برای خرید در این روز راهی فروشگاه‌ها شده و صف‌هایی طویل تشکیل می‌دهند.

تخفیف در روز بلک فرایدی هم شامل وسایل الکترونیکی است و هم غیر الکترونیکی. از نظر روانشناسی و علم بازاریابی تکنیک‌هایی که فروشنده‌ها در این روز به کار می‌برند باعث می شود آنها فروش فوق العاده‌ای را تجربه کنند.

به واسطه فروش فوری که در روز جمعه سیاه ایجاد می‌شود، خریداران حس می‌کنند که باید به سرعت خرید خود را انجام دهند در غیر اینصورت چیزی را از دست داده‌اند. البته این سبک از بازاریابی در بسیاری از شعارهای تبلیغاتی نیز دیده می‌شود که به خریداران می‌گویند، تنها ۵ روز برای شرکت در مسابقه فرصت دارند یا تنها تعداد محدودی از یک جنس باقی مانده و فرصت کمی برای خرید آن دارند.

این سبک از بازاریابی، یک نوع هیجان در خریدار ایجاد کرده و وی را تشویق به خرید محصول می‌کند. این ویژگی در روز Black Friday به خوبی قابل رویت است. در این روز خریداران تنها از صبح تا قبل از شب، فرصت دارند تا خریدهای خود را انجام دهند در غیر اینصورت متضرر می‌شوند!

تخفیف های شگفت انگیز و کاهش قیمت در بزرگترین حراج سال

خرید در روز بلک فرایدی شامل تخفیف بر روی تمام اجناس است و تمامی کالاها شامل تخفیف هستند؛ تخفیفی که مشتریان را تشویق می‌کند تا با هزینه کمتر به رفع نیازهای خود در شروع سال نو بپردازند. اما در این سال‌ها رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بود که مفهوم Doorbuster نیز به وجود آمد.

اما منظور از Doorbuster چیست و اصلا این واژه به چه معناست؟ کلمه Door به معنای "در" است و کلمه Buster به معنی "انفجار یا شکستن چیزی". فروشندگان کالاهایی با تخفیف بسیار ویژه را Doorbuster نامیدند، زیرا این کالاها باعث شدند تا مردم پشت درهای فروشگاه‌ها صف بکشند. در بسیاری از مواقع تجمع افراد باعث شکسته شدن درها نیز می‌شود.

ساعت شروع بزرگترین حراجی سال

با کمال تعجب شروع این حراجی زمان مشخصی ندارد! چون رقابت بین فروشگاه‌ها شدید است هر کسی قصد دارد تا ساعت شروع را جلو بکشد. در سال‌های گذشته، مغازه‌ها راس ساعت ۱۲ بامداد، درب فروشگاه‌های خود را باز می‌کردند و به نوع بازماندن مغازه‌ها در کل ساعات شب، روال عادی روز جمعه سیاه است.

در سال ۲۰۱۰، یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای ساعت ۱۰ شب روز عید شکرگزاری، حراجی بلک فرایدی را آغاز کرد. بسیاری فروشگاه‌ها به عرضه نمونه محصولات رایگان، مانند مداد شمعی و کتاب‌های نقاشی پرداختند تا بتوانند از این طریق مشتری جذب کنند.

حراج پنج شنبه در جمعه سیاه!

همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم جمعه سیاه، روز بعد از روز شکرگزاری در آمریکا بود که مردم خریدهای خود را برای عید کریسمس انجام می‌دادند، اما رقابت بین فروشگاه‌ها به حدی رسید که آنها حراج را از روز پنج شنبه، یعنی روز شکرگزاری آغاز کردند. آن هم به بهانه این که خریداران در ترافیک جمعه سیاه نمانند!

در سال ۲۰۰۹ فروشگاه (Kmart)، حراجی خود را از ساعت ۷ صبح پنجشنبه آغاز کرد. در ادامه فروشگاه‌های دیگری نیز از این تغییر پیروی کردند و در ساعات ۸ و ۹ صبح پنجشنبه، به حراج اجناس خود پرداختند.

Cyber Monday یا Black Friday ؟

حراج‌های بلک فرایدی به حدی بود که مردم مجبور بودند برای خرید وسایل مورد نظر خود ساعت‌ها در صف‌های طولانی منتظر بمانند. حتی خیلی وقت‌ها مردم قبل از باز شدن فروشگاه‌ها در مقابل درب آنها صف می‌کشیدند.

اما در این میان رفته‌رفته خریدهای اینترنتی جا باز کردند و البته فروشگاه‌های آنلاین نیز در بزرگترین حراجی سال حضور یافتند. چون بسیاری از مردم فرصت ایستادن در صف‌های طولانی را نداشتند و ترجیح می‌دادند که در کنار خانواده خود باشند، به سمت خریدهای اینترنتی بلک فرایدی روی آوردند.

این فروشگاه‌های آنلاین، در روز دوشنبه بعد از روز شکرگزاری (پایان تعطیلات چهار روزه عید)، پیشنهادهای آنلاین جذاب خود را ارائه می‌دادند. کسانی که نتوانسته بودند در بلک فرایدی حضور یابند، شانسی دوباره پیدا می‌کردند تا در این روز که با نام دوشنبه آنلاین یا سایبر ماندی (Cyber Monday) شناخته می‌شود، به خرید بپردازند. در بعضی مواقع این حراجی آنلاین، یک هفته کامل طول می‌کشید.

آنلاین یا آفلاین؟

به وجود آمدن فروشگاه‌های آنلاین باعث شد تا شیوه جدیدی از حراجی‌ها در تاریخ ثبت شود. سود به دست آمده از فروش آنلاین نیز همه‌ساله بیشتر از سال قبل می‌شود. اما در کل به نظر می‌رسد که خرید آنلاین، بسته به شرایط موجود بهتر از خرید آفلاین یا خرید به صورت فیزیکی باشد.

مزیت‌های خرید آنلاین

خرید آنلاین از فروشگاه‌ها، برتری‌هایی دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

در خرید آنلاین لازم نیست مردم از چندین ساعت قبل در صف قرار گیرند، شب خود را خراب نمی‌کنند و عید خود را نیز کنار خانواده خواهند بود. خرید آنلاین گرسنگی، خستگی، له شدن زیر دست و پای دیگران را ندارد و لازم نیست سرمای سوزناک را تحمل کرد. هیچ خطری در خرید آنلاین جان خریداران را تهدید نمی‌کند. خبری از اسلحه کشی و چاقو زدن نیست! به کاربران آنلاین آسیب فیزیکی وارد نمی‌شود و دست کسی هم به اسپری فلفل نمی‌رسد. هیچ ترافیکی وجود ندارد و خیابان‌ها هم شلوغ نمی شوند. مردم و نیروهای پلیس و اورژانس، شبی عادی خواهند داشت. وقتی هم که افراد موفق شوند تا کالای مورد نظر خود را بخرند دیگر نگران نیستید که سارقین آنها را بدزدند.

اولین مرگ در روز جمعه سیاه!

در سال ۲۰۰۸، در منطقه (Valley Stream) نیویورک، حدود ۲۰۰۰ نفر منتظر بودند تا بلک فرایدی شروع شود. کم کم ساعت به ۵ صبح نزدیک ‌شد و مردم نتوانستند پشت درها دوام بیاوردند. در ادامه با هل دادن درهای پاساژ شکست.

سیل خریداران به طرف فروشگاه سرازیر شد و در این بین یکی از کارکنان ۳۴ ساله، زیر پای خریداران افتاد. سایر کارکنان به هیچ روشی نتوانستند جلوی سیل مردم را بگیرند و خریداران نیز صبر نمی‌کردند و در نهایت کارمند فروشگاه جان خود را زیردست و پای مردم از دست داد!

در هنگام رسیدن نیروهای پلیس نیز، سیل خریداران ادامه داشت و خریداران پلیس را هم هل می‌دادند. کشته شدن این کارمند جوان اولین مرگ ثبت‌شده در روز جمعه سیاه بود. در همان سال، طی تیراندازی در یک فروشگاه، دو نفر نیز مورد اصابت گلوله قرار گرفتند.

برگزاری بلک فرایدی در بعضی از کشورها

حراجی بلک فرایدی، این روزها در تمام دنیا همه گیر شده است. این روز معمولا در تمام کشورها به رسمیت شناخته شده و برگزار می‌شود. خریداران همواره به این روز به عنوان فرصتی طلایی برای خرید نگاه می‌کنند. نوع و تاریخ برگزاری این حراجی در هر یک از کشورهای دنیا با توجه به فرهنگ آن‌ها متفاوت است.

در ادامه به بررسی بزرگترین حراجی دنیا در کشورهای زیر می‌پردازیم:

آمریکا بریتانیا روسیه فرانسه کانادا

در انتها نیز برگزاری جمعه سیاه در ایران را بررسی می‌کنیم.

۱. آمریکا

این کشور اصلی‌ترین برگزارکننده حراج بلک فرایدی است. تقریبا تمام فروشگاه‌های آفلاین و آنلاین آمریکا در این روز کالاهای خود را حراج می‌کنند. فروشگاه‌هایی که در آمریکا کالاهای خود را به حراج می‌گذارند معمولا سه دسته هستند:

فروشگاه‌های خرده‌فروش و نمایندگی‌های برندها فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ فروشگاه‌های آنلاین

تقریبا تمامی این فروشگاه‌ها در حراج شرکت می‌کنند.

۲. بریتانیا

بلک فرایدی در بریتانیا مفهومی متفاوت دارد. در بریتانیا از سوی پلیس و سرویس سلامت همگانی، آخرین جمعه پیش از کریسمس ، بلک فرایدی نام گذاری شده است. در این روز نیروهای دولتی نیز خود را برای شرایط مختلف آماده می‌کنند که از جمله می‌توان به برپایی مراکز سیار اورژانس در مناطق پر رفت‌وآمد شهری اشاره نمود.

در سال ۲۰۱۳، در ابتدا شرکت آسدا (Asda) به فکر برگزاری بلک فرایدی در بریتانیا افتاد و در ادامه فروشگاه‌های آنلاین هم به این موج پیوستند. در این روز مشکلات مختلفی در فروشگاه‌ها اتفاق می‌افتاد که لازم بود نیروهای پلیس، اتفاقات را کنترل کنند. در سال ۲۰۱۵ میزان خرید محصولات از فروشگاه‌های حقیقی و آنلاین، مرز ۲ میلیون پوند را رد کرد. این مساله باعث شد تا بزرگترین حراجی دنیا در بریتانیا لقب پرمنفعت‌ترین روز خرید را از آن خود کند.

۳. روسیه

روسیه از جمله کشورهایی است که در چند سال اخیر به این حراجی بزرگ خوشامد گفته است. این کشور به دلیل تقویمی که دارد همواره یک روز پس از کشورهای دیگر به برگزاری حراج جمعه سیاه می‌پردازد. البته مردم روسیه تا ۵ سال گذشته علاقه چندانی نداشتند تا در این روز به خرید بپردازند، اما این حراج در روسیه هم مانند سایر کشورهای دنیا کم‌کم رونق گرفت و وارد فرهنگ آن‌ها شد.

در سال‌های ۲۰۱۰ میلادی بود که بسیاری از مغازه‌دارها مخصوصا فروشگاه‌های لوازم الکترونیکی، در جمعه آخر ماه نوامبر با تخفیف ویژه و تحت عنوانتخفیف پایان سال کالاهای خود را به فروش می‌رساندند.

البته خرید بلک فرایدی در کشور روسیه در ابتدا با فرهنگی غلط رواج پیدا کرد. فروشگاه‌های روسیه برروی تمام محصولات خود برچسب حراجی می‌زدند، اما در واقع هیچ ‌یک از کالاهای خود را با تخفیف عرضه نمی‌کردند و حتی برخی فروشندگان کالاهای خود را با قیمتی بالاتر از روزهای عادی هم به فروش می‌رساندند!

اکنون در روسیه برندها و فروشگاه‌های متعددی در حال فعالیت هستند اما نخستین فروشگاهی که فرهنگ حراج جمعه سیاه را در این کشور به درستی پیاده کرد، فروشگاه آنلاین Promokodabra بود. این فروشگاه کار خود را ابتدا در اتریش آغاز کرده و سپس مدل کسب‌وکار خود را در روسیه نیز پیاده کرد و هم‌اکنون در ۱۲ کشور فعالیت دارد.

۴. فرانسه

فرانسه که پایتخت مد جهان است، تنها از سال ۲۰۱۴ توانست با پدیده بلک فرایدی آشنا شود! تاجران و مغازه داران، به مرور این سنت را در فرانسه جا انداختند. شرکت‌های اپل و آمازون هم در همین سال با تخفیف‌های ۸۵ درصدی مردم را به فروشگاه‌های خود کشاندند.

۵. کانادا

زمانی که ارزش دلار کانادایی از آمریکایی بیشتر بود، مردم کانادا برای خرید به آمریکا سفر می‌کردند. مردم کانادا نه تنها برای بزرگترین حراجی سال، بلکه برای خریدهای جزئی خود هم آمریکا را انتخاب می‌کردند. اما رفته رفته تفاوت ارزش این دو دلار کمتر شد و فروشگاه‌های کانادایی سعی کردند تا از مهاجرت مردم به آمریکا جلوگیری کنند.

البته این حراجی در کانادا بیشتر به سبک آنلاین رواج پیدا کرده است. این سنت در سال ۲۰۰۸ شروع شد و در ۲۰۱۲ به اوج خود رسید.

جمعه سیاه در ایران

بازارهای مختلف موجود در ایران نشان‌دهنده پتانسیل بالای این کشور برای جریاناتی مانند بلک فرایدی است. هر زمان که یک برند بزرگ، تخفیف‌های نجومی اعمال می‌کند، حتی در صورت کساد بودن بازار آن برند، مشاهده می‌شود که مردم به خوبی از تخفیف اعمال شده بهره می‌برند.

به عنوان مثال می‌توان به پیش فروش گوشی ال جی وی ۲۰ در فروشگاه اینترنتی دیجی کالا اشاره کرد؛ تعداد گوشی‌های ارائه شده در مدت چند ساعت به پایان رسیدند. طی دو سال گذشته، فروشگاه‌های آنلاین بزرگی چون دیجی کالا و بامیلو جمعه سیاه را به ایران آوردند. هدف آنها از این کار بهره‌مند کردن مشتریان از تخفیف‌های بزرگی است که برای این روز در نظر گرفته‌ شده است. اما…

بامیلو یا دیجی کالا ؟

در مقایسه فروشگاه‌های اینترنتی بامیلو و دیجی کالا باید گفت که بامیلو در این روز اندکی قدرتمندانه‌تر عمل کرده است. بامیلو از نام اختصاصی حراجمعه استفاده می‌کند و چند وقتی است که به استقبال جمعه سیاه رفته است.

البته نوع تجارت بامیلو، مارکت پلیس (Marketplace) است و آنها تمامی محصولات و کالاها را در انبار خود نگهداری نمی‌کنند، بیزنس مدلی که دیجی‌کالا به تازگی به آن روی آورده است. اما بامیلو در مدت ۲ سال گذشته توانسته است تا با کمک حامیان و تامین کنندگان، تخفیف‌های شگفت انگیزی اعمال کند و مشتریان را راضی نگه دارد.

به عنوان مثال اگر قیمت نسخه ۳۲ گیگابایتی آیفون ۷ اپل ۲.۸۷۵.۰۰۰ تومان باشد، در روز جمعه سیاه به تعداد محدودی و با تخفیف ویژه به قیمت ۲.۴۹۹.۰۰۰ تومان به فروش خواهد رسید. باید گفت که این محصول همراه با گارانتی و به صورت کاملا قانونی از وب‌سایت بامیلو عرضه می‌شود.

همچنین یکی دیگر از محصولات شگفت انگیز فروشگاه بامیلو در حراجمعه، اپل واچ یا همان ساعت هوشمند اپل، است. در پوسترهای تبلیغاتی این فروشگاه مشخص شده است که این ساعت ۱.۳۵۰.۰۰۰ تومانی را می‌توان با تخفیف ویژه، تنها با قیمت ۱.۰۹۹.۰۰۰ تومان خریداری کرد.

خرید در روز جمعه سیاه برای همه لذت بخش است چون می‌توانند کالاهای مورد نیاز خود را با تخفیف‌های باورنکردنی به دست آورند. انواع مختلف محصولات در این روز توسط فروشگاه‌های مختلف به مردم عرضه می‌شود.

اگر در روز جمعه سیاه برای خرید به این دو فروشگاه اینترنتی بزرگ سر بزنید، می‌توانید هزاران محصول مختلف را با تخفیف‌های باورنکردنی صاحب شوید. البته باید در نظر داشت که این محصولات به تعداد محدودی فروخته خواهند شد و برای خرید بهتر است جزء اولین نفرات باشید.

15