«دهلی عزیز» در هند منتشر شد/ شاعران چیره‌دست دهلی چه کسانی بودند؟

به گزارش خبر فوری به نقل از مهر، کتاب «دهلی عزیز؛ شهری بازمانده از عصر مغول و شاعران برجسته آن» نوشته سیف محمود در ۳۶۷ صفحه توسط انتشارات Speaking Tiger منتشر شد. سیف محمود نویسنده و شاعر ساکن دهلی است. او وکیل رسمی دیوان عالی هند نیز هست. سیف محمود مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری خود را در رشته حقوق گرفته است و کتاب «قانون مسلمانان» را نیز با کمک طاهر محمود به رشته تحریر درآورده است.

شیخ محمد ابراهیم زوق شاعر زبردست هندی است (وی احتمالا سه سال قبل از شورش معروف Ghadar در سال ۱۸۵۷ میلادی، یعنی شورش مردم هند علیه بریتانیا که تاروپود جامعه، فرهنگ و ادبیات شهر دهلی را تحت تاثیر قرارداد، فوت کرد) که شاهد به زانو درآمدن بهادر شاه ظفر آخرین پادشاه از امپراطوری مغول بود. بعد از شکست بهادر شاه، بسیاری از شاعران معاصر همچون شیخ محمد ابراهیم زوق را به جنوب (شهرحیدرآباد) که هنوز شعر و شاعری در آن حمایت می‌شد، تبعید کردند اما شاعر چیره دست هندی از این امر امتناع ورزید و در جواب کسانی که علت این امتناع را جویا شدند گفت که: از احترام و گرامیداشت شاعران در دکّن (حیدرآباد) آگاه هستم اما این، آن چیزی نیست که بخواهم دهلی را با آن معاوضه کنم. این وابستگی میان شهر دهلی و شاعران اردو زبانش، بستر اصلی کتاب دکتر سیف محمود را تشکیل می‌دهد.

نویسنده در این کتاب، بر موضوع «اوضاع و احوال شهر دهلی، طی دوران امپراطوری مغول» تمرکز کرده است و از شاعران بنام این شهر که در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی می‌زیستند، سخن می‌گوید هرچند که به اتفاقات قبل و بعد از از پادشاهی مغول نیز نگاه کوتاهی می‌اندازد.

دکتر سیف محمود در این کتاب به بررسی زندگی و آثار ادبی هشت شاعر برجسته اردو زبان شهر دهلی به نام‌های همچون میرزا، شیخ محمد ابراهیم زوق، مبین خان مبین و... می‌پردازد و از اتفاقات رخ داده در زمان این شاعران پرده بر می‌دارد.

نویسند هرکدام از این شاعران را جداگانه معرفی کرده است. ابتدا زندگینامه هر یک را بیان کرده (اطلاعاتی از قبیل محل مقبره کنونی و...) و در ادامه جنبه‌های شاخص و برجسته هر شاعر را متذکر می‌شود. برای مثال طنزهای انتقادی موجود در اشعار، الفاظ روزمره، پنهان کاری و رمزگونه و... را بیان می‌کند و در پایان اشعاری برگزیده از هر شاعر را همراه با ترجمه و تفسیر آن ارائه می‌دهد.

مطالعه کتاب «دهلی عزیز» به چند دلیل توصیه می‌شود. نخست اینکه به خوبی نوشته شده و قابل فهم است و توازن میان جنبه‌های سرگرم کننده و اطلاع رسانی مطالب حفظ شده است. سیف محمود در این کتاب با مهارتی ستودنی به موضوعی (شعر کهن) می‌پردازد که از جانب کسانی که به متون اردوآگاهی چندانی ندارند و یا زبان آنها تحت تاثیر زبان فارسی قرار گرفته است، صعب و مشکل قلمداد می‌شوند.لازم به ذکر است که محبوبیت شعر کهن امروزه در هند رو به افزایش است و در این خصوص تفاسیر و ترجمه‌های فصیح نویسنده از اشعار کهن، یادداشت‌های گاه به گاه و مفید وی در این خصوص و نیز تلاش‌های غیر قابل انکارش در برقراری ارتباط این اشعار با دنیای امروزی (برای مثال، استفاده از دوبیتی‌ها و غزلیات قدیمی در موسیقی فیلم‌ها و تبدیل و تغییر در اشعار قدیمی به منظور استفاده در ترانه‌های خواننده‌های امروزی) به فهم این موضوع کمک شایانی کرده است.

وی همچنین با ساده سازی این اشعار، نقش چشمگیری در روشن شدن شرایط زندگی نویسندگان این اشعار داشته است. نویسنده کتاب دهلی عزیز از منابع مختلفی از جمله حسب‌حال‌ها ، خاطره گویی‌های معاصر، یادداشت‌ها، مکاتبات و حتی از شعر استفاده می‌کند تا به شخصیت پردازنده و شرایط زندگی آنان که در پس پرده این اشعار قرار دارند، دست یابد، برای مثال شاعری به نام Sauda، شخص تند سخنی به شمار می‌رفته و مکررا به واسطه اشعار طنز آلود و کنایه آمیزش در مخمصه بوده است یا شاعری به نام میر، شوریده خودخواهی که از روی میل و رغبت و در عوض دریافت غذا و... شعر می‌گفت و یا غالب شخصی که معتاد به قمار بوده است و همین امر وی را به منازعه‌های پی در پی با قانون می‌کشاند.

نویسنده به عنوان یک وکیل، از اشعار وی لغاتی را استخراج می‌کند که در اصطلاحات قانونی و قضایی کاربرد دارند، برای مثال می‌توان به مدعا به معنای شاهد، طالب به معنای طلب، فوج دری به معنای دادگاه جنایی و گرفتاری به معنای بازداشت اشاره کرد.

سیف محمود با استفاده از این اشعار کهن، پرده از برخی اسرار و افسانه‌ها از جمله اصل و مبدا آثار مشهوری که به شاعرانی همچون ظفر یا «غالب» نسبت داده می‌شوند، بر می‌دارد. در این کتاب سخن از شهر دهلی است، شهری مملو از محافل مشاعره، جایی که در آن چه مردم مذهبی و چه بی قید و بندها غزلیات غالب را می‌خوانند. جایی که در آن زبانی (شعر) همگام با فرهنگ‌ها و سنت‌ها زاده شده و علی رغم تلاطم‌های سال ۱۸۵۷ و سالیان بعد از آن پرورش می‌یابد.

72