نقد فیلم سراسر شب فرزاد موتمن

ساخت فیلم سراسرشب در سال 96 به انجام رسید ولی در همان سال از سوی جشنواره فیلم فجر ملی پذیرفته نشد، و سال 97 نیز علیرغم پذیرفته شدن در جشنواره بین المللی فجر (فیف) در این جشنواره نیز به نمایش درنیامد. زمستان سال 97 فرزاد موتمن در گفت و گویی اظهار داشت مجبور به حذف بخشی از فیلم که به کتاب میعاد در لجن نصرت رحمانی اشاره دارد شده است. اما باز هم این اتفاقات نتوانست موجبات اکران این فیلم را در سال 98 رقم بزند. سرانجام در اوایل سال 99 این فیلم پس از چند اکران به صورت سینما ماشین، در آذر 99 به اکران آنلاین رسید.

دنیای ذهنی فرزاد موتمن
هرچند که نمایش آنلاین یک فیلم شاید گزینه رضایت بخشی برای هیچ کارگردانی نباشد اما پس از کش و قوس هایی که برای گرفتن مجوز اکران یک فیلم، سه سال بعد از ساخت آن، اتفاق افتاده بود و نیز گذر از دالان های پرپیچ و خم مافیای سینمادارانی که تنها علاقه به اکران فیلم های تجاری دارند، شاید پخش آنلاین، را نیز باید به عنوان تنها فرصت فیلمی که به گفته فرزاد موتمن تنها اثر سینمایی اوست، مغتنم شمرد.

این کارگردان که فیلم سینمایی محبوب، ماندگار و تحسین شده شب های روشن را در کارنامه خود دارد، با وجود آنکه فیلم سراسر شب را ادامه آن فیلم می داند در یکی از گفت و گوهای اخیرش عنوان داشته که فیلمنامه سراسرشب که نخستین تجربه نویسندگی اوست، به تمامی، دنیای ذهنی اش را نشان می دهد و این فیلم را تنها اثر سینمایی خود میداند.

درباره داستان فیلم سراسر شب
فیلم سراسر شب، مشتمل بر چند داستان موازی، رازآمیز و گنگ است که همه آن ها طی یک شب اتفاق می افتند و شخصیت های داستان های مختلف فیلم در لحظاتی خاص با هم برخورد می کنند.

راز و داستانی که در مورد هر کدام از شخصیت های فیلم وجود دارد تا لحظات پایانی فیلم برای مخاطب روشن نمی شود و شاید این تمهیدی باشد که فرزاد موتمن برای میخکوب کردن مخاطبان فیلم تا لحظاتی پایانی آن اندیشیده است. چرا که در دقایق ابتدایی فیلم هر کدام از شخصیت ها چندین سوال بی پاسخ را در ذهن مخاطب ایجاد می کنند و کنجکاوی بییندگان فیلم برای یافتن پاسخ این پرسش ها تا انتهای فیلم، حفظ خواهد شد.

نمود علاقه به سینمای کلاسیک
در سراسر شب نیز مانند شب های روشن، علاقه فرزاد موتمن به سینمای کلاسیک نمود می یابد؛ اما این نمود، قوام و یکدستی شب های روشن را ندارد و تنها به نورپردازی و اشاره به برخی از دیالوگ های فیلم های کلاسیک، مختصر می شود. البته چند دیالوگ از فیلم شب های روشن در این فیلم تکرار می شود. اما نه با حالتی تاثیرگذار؛ دیالوگ هایی که در فیلم شب های روشن حالتی تلخ و تاثربرانگیز را پیدا کرده بودند، در فیلم سراسر شب، تعمدا به نحوی بیان می شوند که ممکن است باعث نشستن لبخند بر روی لبان مخاطب شود.

اصلی ترین داستان فیلم، به ماجرای مهتا باز می گردد که به دنبال فردی است که حدس می زند از علت به خواب رفتن طولانی مدت خواهرش باخبر است. تعدد داستان هایی که به موازات این داستان احساسی و شاعرانه جریان دارند گاهی حواس مخاطب را از آنچه که در دل جذاب ترین داستان فیلم می گذرد پرت می کند و حس سردرگمی را به آن ها القا می کند.

در دقایق مختلف فیلم شاهد پرت شدن مخاطب از فضایی هنری و احساسی به درام و حتی اکشن هستیم. گاهی نیز به مسائل روز اجتماعی ورود می کند و دغدغه های روز اجتماعی مانند گرسنگی را به فضای خاص ذهنی یک نویسنده پیوند می زند.

هر چند که به نظر می رسد این پیوندها چندان موفقیت آمیز نبوده و مخاطب ممکن است در کل، هنگام تماشای فیلم نه تنها نتواند با فضای کلی فیلم و همه داستان ها هم حس شود، بلکه از هم حسی با هر داستان به طور جداگانه نیز شاید باز بماند.

در فیلم سراسر شب نیز ردپای روشنی از رمان پس از تاریکی نوشته هاروکی موراکامی را نیز می توان دید. حتی دیالوگی که در انتهای فیلم به صورت گفتار متن، توسط امیر جعفری بیان می شود دربرگیرنده مضمون کلی این رمان است.

«سر آخر، شب، رفته رفته جاخالی می دهد؛ دیگر روشنایی است؛ تا تاریکی بعدی»

البته در کنار بهره گیری از آثار فاخر دنیای سینما و کتاب، فرزاد موتمن در سراسرشب، نقبی به داستان زیبای خفته و بوسه ای که او را از خواب برمی خیزاند نیز زده است.

علی رغم آنکه فرزاد موتمن اظهار داشته که فیلمش برای مخاطب خاص است، اما تعدد داستان های فیلم تا حدودی باعث شده است که برای مخاطب خاص نیز رمقی برای ارتباط برقرار کردن با کلیت فیلم باقی نماند.

شاید واقعا سخت باشد این تعداد از داستان و دغدغه را به نحوی یکدست و همگن در یک فیلم نود دقیقه ای گنجاند؛ اما وصله و پینه شدن این داستان ها ضعیف تر از آن چیزی است که برای مخاطبانی که سه سال منتظر دیدن این فیلم به امید زنده شدن خاطرات زیبایی که از فیلم شب های روشن دارند رخ داده.

بازی های چشمگیری که چندان دیده نشدند
در مورد بازی بازیگران این فیلم باید گفت که اکثر بازی ها، بسیار قوی اتفاق افتاده است. امیر جعفری برای چندمین بار توانسته اثبات کند که هم در ژانر طنز می تواند درخشان ظاهر شود و هم در آثار جدی.

الناز شاکردوست نیز، بازی متفاوت و روانی در قالب دو نقش از خود ارائه داده است.

حضور سینا حجازی به عنوان یکی از بازیگران داستان کلیدی فیلم، باعث شده که موسیقی عجیب، جالبی را در قالب های متفاوتی در فیلم بشنویم.

در حقیقت موسیقی فیلم، فضا و نورپردازی آن از جمله دیگر نکات مثبت آن است.

در پایان می توان گفت که فیلم سراسر شب، هرچند که مخاطبان را به طور کامل شاید راضی نکند اما به جرات می توان گفت از آثار خاص و دارای شناسانه در سینمای ایران به حساب می آید.

نویسنده: پگاه ماسوری

منبع: سرنا

72