فروش ۴ میلیون دلاری آثار باستانی ایران در حراج کریستیز/ فروش این آثار چند ماه پیش به وزارت میراث فرهنگی اطلاع داده شده بود/ افراد آمریکایی امکان خرید نداشتند

حراج کریستیز در لندن در تازه‌ترین اقدام خود در فروش آثار تاریخی 3اثر باستانی قاچاق شده از ایران را در تاریخ 8دسامبر به حراج گذاشت.

حراج کریستیز لندن 2پلاک زرین گاو بالدار هخامنشی متعلق به دوران اردشیر دوم هخامنشی را به همراه یک ریتون متعلق به هزاره اول قبل از میلاد و یک پلاک پلنگ طلایی متعلق به دوره اشکانی به حراج گذاشت و حراج کریستیز نیز حاضر به اعلام نام خریدار و فروشنده این اشیا نیست.

 2پلاک گاو بالدار که یکی از آنها با سر انسان و کاملا سالم است و دیگری با شکستگی بخشی از اجزای این اثر باستانی فروخته شده، به‌ترتیب به قیمت یک‌میلیون و 900هزار پوند و بیش از یک‌میلیون و 650هزار پوند  در حراج کریستی لندن به فروش رسیده است. بدین‌ترتیب 2پلاک زرین گاو بالدار هخامنشی که یکی از آنها گاو بالدار با سر انسان است، در این حراج به قیمت حدود 3میلیون و 550هزار پوند انگلیس؛ یعنی بیش از 144میلیارد و 130میلیون تومان فروخته شده است.

گاوهای بالدار زرین هخامنشی که در چند روز گذشته توسط حراج کریستیز لندن به فروش رفته براساس اعلام این حراجی از حفاری‌های سال 1920در همدان به‌دست آمده و پس از آن به دارایی‌های مجموعه موریس ویدال نیویورک در سال 1948افزوده شده است. این اشیا پیش‌تر در سال‌ 1948 همراه دیگر آثار تاریخی ایران و برخی مجموعه‌های موزه لوور و مجموعه‌های خصوصی در موزه سرنوشی در پاریس به نمایش گذاشته شده بود. تصاویر این دو اثر زرین که به‌تازگی در لندن به حراج گذاشته شده در کتاب آثار تاریخی همدان در سال 1332انتشار یافته و همچنین در سال 1957مجله مطالعات خاورمیانه در مطلبی با عنوان «جواهرات هخامنشی در مؤسسه شرقی» تصاویر و توضیحات مربوط به هر دو پلاک را منتشر کرده است.

فعالانی که بازار فروش اشیای باستانی در کشورهای دیگر را رصد می‌کنند خبر داده‌اند که از مدت‌ها قبل موضوع فروش این دو اثر زرین هخامنشی در حراج کریستیز را به اطلاع وزارت میراث فرهنگی رسانده بودند، اما هیچ اقدامی برای جلوگیری از این حراج و تلاش برای بازگرداندن این دو اثر هخامنشی به ایران صورت نگرفته است.

این در حالی است که پیش‌تر و هنگام حراج سردیس سرباز هخامنشی متعلق به پلکان تخت‌جمشید در نیویورک زمانی که یک دانشجوی ایرانی تصویر جلد کاتالوگ این حراج را که سر سرباز هخامنشی متعلق به پلکان تخت‌جمشید بود، منتشر کرد، تلاش حقوقی ایران برای بازگرداندن این اثر آغاز شد و سرانجام سردیس هخامنشی در مدت زمانی کوتاه براساس قوانین بین‌المللی به ایران مسترد شد.

حراج کریستیز اما چکش خود را برای فروش گاوهای بالدار طلایی به جای مانده از دوران هخامنشی که تاریخ‌گذاری آنها به دوران سلطنت اردشیر دوم در فاصله سال‌های 404تا 359پیش از میلاد در ایران بازمی‌گردد و بدین‌ترتیب متعلق به بیش از 2500سال پیش هستند، فرود آورد و این آثار را به قیمت بیش از 144میلیارد تومان فروخت.

جالب آنکه حراج کریستیز اعلام کرده این آثار را از خارج از انگلستان برای فروش آورده و به‌دلیل تحریم‌های آمریکا در خرید «آثار صنایع‌دستی متعارف» از قبیل فرش، منسوجات، اشیای تزیینی و ابزار علمی ایران، امکان فروش گاوهای بالدار هخامنشی به افراد آمریکایی وجود ندارد. افراد غیرآمریکایی که مایل به خرید این آثار و ورود آنها به ایالات‌متحده آمریکا هستند نیز باید برای دریافت مجوز اوفک درخواست می‌دادند که این درخواست‌ ماه‌ها به طول می‌انجامد.

 این دو پلاک هخامنشی در سال 1948همراه با 23قطعه از آثار باستانی ایران که از حفاری‌های همدان به‌دست آمده بود، در موزه سرنوشی پاریس و در نمایشگاهی با عنوان «بخشی از کشفی باشکوه از اشیای طلای دوران هخامنشی» به نمایش گذاشته شد.

سیاحان و مورخان یونانی، مانند «دیودوروس سیکولوس» و «کوئینتوس کورتیوس»، جزئیات خیره‌‌کننده‌ای را از استفاده فراوان از طلا در ایران دوران هخامنشی هم برای استفاده شخصی و هم برای تزیینات دربار هخامنشی نوشته‌اند. دیودوروس سیکولوس نوشته است که اسکندر مقدونی ساختمان‌های کاخ تخت‌جمشید را برای به‌دست آوردن گنجینه فلزات گرانبهای آن غارت کرد. به نوشته این مورخ یونانی، تخمین زده می‌شود که اسکندر مقدونی 2500تن فلزات گرانبهای تخت‌جمشید همچون آثار زرین این بنای هخامنشی را غارت کرده است.

در مورد 2پلاک زرین هخامنشی با نقش گاو بالدار نیز که اخیرا در حراجی کریستی به فروش رفته است، این دوپلاک به همراه یک کتیبه طلایی یافت شده‌اند که قدمت آن به دوره اردشیر دوم هخامنشی می‌رسد. باستان‌شناس‌ها معتقدند 2پلاک زرینی که توسط حراج کریستی لندن فروخته شده مربوط به تزئینات مرتبط با مبلمان‌ها، درها یا سپر نظامیان بوده است.

گاو بالدار یا لاماسو که پیکره‌های مرتبط با آن در دروازه ملل تخت‌جمشید نیز قرار دارد، موجوداتی افسانه‌ای هستند که برای محافظت از تخت‌جمشید در این محوطه قرار داده شده‌اند و در تزئینات هخامنشی استفاده زیادی داشته‌اند. لاماسوها یا حیوانات بالدار نظیر گاو یا شیر بالدار مشخصه هنر هخامنشی هستند که حراج کریستی توانسته است در سکوت خبری 2نمونه از تزئینات هنر هخامنشی را به قیمت بیش از 144میلیارد تومان به خریداری که نام او را اعلام نکرده است، بفروشد. 

حراج کریستیز همچنین یک ریتون سفالی ایران با نقش گاو را از کلکسیون خانواده جیان کارلو گیابو ایتالیایی که تخمین زده می‌شود متعلق به اوایل هزاره اول قبل از میلاد مسیح است و 19سانتی‌متر ارتفاع دارد، با قدمت حدود 3هزار سال و با قیمت حدود 18هزار پوند انگلیس معادل 730میلیون و 800هزار تومان به حراج گذاشت. در مشخصات این اثر از فردی به نام رفیع سلیمانی نام برده شده است که احتمال می‌رود ریتون سفالی را در اختیار دکتر گیابو قرار داده باشد. ریتون‌های شبیه به آنچه حراج کریستی از گنجینه آثار باستانی ایران به حراج گذاشته است بیشتر از کاوش‌های باستان‌شناسی و حفاری‌های غیرمجاز در استان‌های شمالی کشور ازجمله گیلان به‌دست آمده‌اند.

اثر دیگری که حراجی کریستی چکش حراج خود را بر سر آن فرود آورد، یک یوزپلنگ زرین متعلق به دوره اشکانی است که متعلق به مجموعه آثار پرنسلی است. تاریخ‌گذاری این اثر که آناتومی بدن آن بیشتر به یوزپلنگ شباهت دارد  به قرن اول هجری بازمی‌گردد که حراج کریستی آن‌ را به سقف قیمتی 74هزار و 500پوند، یعنی بیش از 3میلیارد تومان برای فروش گذاشت

محمد باریکانی در همشهری