آیا مخاطب نیاز دارد در محرم سریال مذهبی ببیند؟/ آیا برای تقویت هویت دینی بهترین راه ساخت سریال و برنامه در ماه محرم است؟

عباس نعمتی نویسنده و فیلمنامه‌نویس سریال‌های مختلفی است، از جمله اولین شب آرامش، تاصبح، سرپرست شاید برای شما اتفاق بیفتد، گمشده و تکیه برباد است. نعمتی درباره لزوم ساخت سریال مناسبتی برای ماه محرم گفت: سوال من استفاهمی‌‌انکاری نیست. ولی این مسئله که انقدر بدیهی فرض شده، که لازم است تلویزیون سریال ماه محرم داشته باشد برچه مبناست؟ اگر از قاعده 5why استفاده کنیم باید از خودمان بپرسیم: چرا فکر می‌کنیم لازم است تلویزیون برنامه یا سریال محرمی داشته باشد؟ مثلاً پاسخ می‌دهیم به دلیل نیاز مخاطب. باز باید این سوال را از خود بپرسیم چرا مخاطب نیاز داردسریال محرمی ببیند؟ می‌تواند پاسخ این باشد، برای اینکه هویت دینی‌اش تقویت شود. باز باید پرسید آیا برای تقویت هویت دینی بهترین راه ساخت سریال و برنامه در ماه محرم است یا باید در طول سال سریال و برنامه‌های خوب دینی داشت، چون محرم مردم خودشان برای تقویت هویت دینی‌شان هیئت و عزاداری می‌روند.

این نویسنده با سابقه تلویزیون ادامه می‌دهد: برای مثال سریال مختارنامه سال‌هاست که در ماه محرم پخش می‌شود مگر این سریال مناسبتی محرم بوده است؟ یک سریال الف ویژه با پخش هفتگی در روزهای جمعه بوده است. سوال دیگر  آیا هویت ملی با ساخت سریال و برنامه تقویت می‌شود یا راه‌های بهتری مثل تشویق رسانه به حضور در هیئت‌ها، سخنرانی‌ها و اقامه عزای اباعبدالله موثرتر است یا اینکه در محرم سریال ساخته شود و مردم را پای تلویزیون میخکوب کنیم و نیاز معنوی‌شان به عزاداری برطرف شود، آن مشارکت فعال در عزاداری و تاثیر سینه به سینه و نفس به نفس ضعیف نمی‌ شود؟

نعمتی با طرح سوالی ادامه می‌دهد؛ آیا مناسبت محرم مثل رمضان است که‌ مردم به دلیل‌ روزه پای تلویزیون و در خانه نشسته‌اند یا جنس محرم اینجور است که مردم بیرون بروند و در هیئات و دسته‌ها حضور پیدا کنند؟ آیا بهتر است سریال محرمی ده روز اول پخش شود یا بعد عاشورا که هیئت‌ها تمام می‌شود و مردم در خانه‌ها مستقر می‌شوند؟ اگر این قاعده 5why را تا آخر برویم سوالات متعددی پیش می‌آید و جواب‌هایی می‌دهیم که براساس آن می‌شود سیاست‌های دقیق‌تر و درست‌تر و موثرتری را تنظیم کنیم.

وی می‌گوید: من می‌توانم همین الان ادله‌ای به نفع یا ضرر این سوالات که عرض کردم بدهم. ولی راهش این است این سوالات و سوالات دیگری که تامل کنیم به ذهن می‌آید لیست شود و روی کاغذ و نه حافظه سود و زیان‌هایش نوشته شود و تصمیم‌گیری شود.

در آن صورت ممکن است در ایام کرونا که مردم در خانه حضور دارند  لازم باشد حتماً تلویزیون چند سریال محرمی داشته باشد و بعد کرونا در محرم بیشتر باید تشویق کند در هیئت‌ها و دسته‌ها حضور پیدا کنند و اگر سریالی لازم است رویکرد، هدف، مخاطب، حرف و سخن واضح و مستدل (نه مبهم و مجمل) علمی و روشمند (نه ذوقی و لیست کردن آرزوها )مشخص گردد.

نویسنده سریال اولین شب آرامش می‌گوید: اگر  روشمند‌ و علمی با این مسائل برخورد کنیم و پاسخ دهیم در این صورت فرض‌هایی که خیلی در ابتدا بدیهی انگاشته میگشود ممکن است در باز تعریف( redufinition) متفاوت یا  وضوحش بیشتر شود.

در یک حرف کلان‌تر رسانه نیازمند دیزاین ( Design) و رویکرد خلاقانه حل مسئله است و لازم است از مدل‌های دیزان متدولوژی بهره ببرد، مثلاً یکی از این مدل‌ها، مدل پیشنهادی شورای طراحی انگلستان به نام daubel diamond است که تا رسیدن به redufinition وباز تعریف مسئله باید مراحل کشف(نه صرفاً فهمیدن مسئله) جمع‌آوری دیتا، بینش‌دهی و معنا‌دهی (Insight) به این دیتاها رخ دهد.

اینجوری از اثر دانیگ_ کروگر و سوگیری شناختی‌ای که افراد توانایی‌ و دانش‌شان را  بسیار بیش از اندازهٔ واقعی ارزیابی می‌کنند، فاصله می‌گیریم و در همان ابتدا سوال را قطعی نمی‌پنداریم و شروع نمی کنیم راه حل دادن.

در این صورت ممکن است در یک دیزاین و آرایش رسانه‌ای،  سریال محرمی حتما برای تلویزیون  لازم باشد و در یک دیزاین دیگر خیر.

نعمتی در پایان گفت: مهم این است محرم برای مخاطب تبدیل به یک تجربه (experience) بشود. برای آن تجربه تلویزیون(رسانه) نیازمند یک داستان مشترک میان خودش و مخاطب با موضوع محرم و خلق معنای مدنظر در این داستان است. در حقیقت داستانِ رسانه و مخاطب برای تجربه مشترکی در محرم، نه یک داستان و سریال که از یکی ازشبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شود.