وقتی زندان را برای ساخت سریال محاصره کردند
سال ۱۳۸۴ بهمن زرین‌پور در مقام کارگردان پشت دوربین «پایان نمایش» قرار گرفت و همان، پایانی بر سریال سازی اش شد، بعد از آن هرچه از او دیدیم مقابل دوربین بود و در مقام بازیگر. «پایان نمایش» دهه فجر همان سال از شبکه اول پخش شد.
سریال، داستان زندگی جوانی به نام حامد را در سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۱ روایت می‌کرد که به دلیل مبارزات سیاسی، به زندان منتقل می‌شود. از سوی دیگر همسرش به جستجوی او می‌پردازد و این مساله زندگی این زوج جوان را دستخوش مسایل مختلفی می‌کند.
ساخت «پایان نمایش» برای زرین‌پور تجربه ناشناخته‌ای محسوب می‌شد و تصویر کردن داستانی از حوادث تاریخی و تاثیر آن بر جامعه، برایش تجربه نگران‌کننده‌ای بود. به گفته خودش «داستان «پایان نمایش» نباید از حوادث جدا می‌شد و حوادث به محض تنها شدن، رنگ مستند و نهایتا شعارگونه به خود می‌گرفت.» پس تلاش کرد که این اتفاق نیفتد.
ایسنا در راستای مرور سریال‌ها و برنامه‌های ماندگار دهه‌ی فجر چهار دهه تلویزیون، پس از خاطره‌بازی با «یک مشت پر عقاب»، «تا صبح» و «چاق و لاغر»، این بار ساعاتی از پشت صحنه سریال تاریخی «پایان نمایش» را روایت می‌کند که در بند سیاسی زندان قصر می‌گذرد.
سریال «پایان نمایش» مجموعه پرلوکیشینی بود که ابتدا ضبط آن در خیابان امیرکبیر آغاز شد، بعد به شهرک سینمای غزالی رفت و حالا آنچه روایت می‌شود، ماجرای ضبط صحنه‌ها به مدت ۱۵ روز در بند سیاسی زندان قصر است.
آنجا که می‌رسیم متوجه می‌شویم که روز قبل از حضورمان، سکانس مربوط به هواخوری زندانیان در حیاط بند سیاسی زندان قصر تصویربرداری شده که طی آن تعدادی اعلامیه به طور مخفیانه به دست زندانیان می‌رسد. در این سکانس که امین زندگانی (در نقش حامد)، هومن برق‌نورد (روحانی) و شهرام عبدلی به عنوان بازیگران اصلی حضور داشتند، از حدود ۵۰ هنرور استفاده شده بود.
شعارهای حیاط زندان را تغییر دادند
ساختمان زندان قصر برای تصویربرداری سریال «پایان نمایش» با تغییراتی همراه شد. تهیه‌کننده می‌گفت «مجبور شدیم تمام شعارهای پس از انقلاب را پاک کنیم و برای القای فضای سال‌های ۴۰ تا ۵۰، شعارهای آن زمان را بر حیاط زندان بنویسم. همچنین در کارگاه دکورسازی تمام میز و صندلی‌ها و تابلوهای آن زمان ساخته شده است.»
برای به تصویر کشیدن دهه ۴۰ تا ۵۰ ، حتی ارتش به کمک سازندگان «پایان نمایش» آمد و ماشین‌های آن زمان را بازسازی کرد و در اختیار پروژه قرار داد.
طراحی لباس‌ها توسط یک زندانبان
اگرچه عمده تغییرات در دکور و لوکیشن بود اما لباس‌ها هم تغییرات جزئی داشتند؛ «تمام لباس های سریال «پایان نمایش» بر اساس نظرات یک کارشناس ارتش و کسی که در زندان قصر زندانبان بوده است، طراحی شد.»
از بخش‌های دشوار سریال «پایان نمایش» ضبط سکانس‌های «بازار» در شهرک سینمایی غزالی بود؛ آنها مشکلاتی در ساخت و ساز دکورهای این بخش داشتند؛ چرا که مجبور شدند برای ۲۰ روز تصویربرداری، بازار بزرگی را در شهرک سینمایی غزالی بسازند و بعد هم بازار را گذاشتند و برای همیشه از شهرک رفتند.
علاقه امین زندگانی به پایانِ «پایان نمایش»
امین زندگانی، ایفاگر نقش اصلی سریال و شخصیتی به نام «حامد» بود. او نقشش را چنین توصیف کرده بود: «حامد در این سریال به دلیل علاقه‌ای که به همسرش دارد، درگیر یکسری حسادت‌های خانوادگی و کینه‌های شخصی می‌شود. این حسادت‌ها سیر داستان را به سمتی می‌برد که «حامد» وارد مسائل سیاسی شود. این درگیری‌ها و زندان رفتن‌ها در طول ۱۰ سال اتفاق می‌افتد و به بهانه آن تاریخ معاصر روایت می‌شود.»
اما چه جذابیت‌هایی در نقش «حامد» باعث شد که امین زندگانی پس از بازی در سریال‌های «طلسم‌شدگان» داریوش فرهنگ و «معصومیت از دست رفته» داوود میرباقری، این نقش را بپذیرد؟
خودش می‌گفت، سیر اصلی داستان برایش جذاب بوده و اینکه تغییر و تحول یک شخصیت به صورت ناخواسته و مظلومیتی که در طول ماجرا برایش اتفاق می‌افتد، او را جذب کرده بود.
امین زندگانی تاکید داشت: «پایان نمایش» برخلاف اغلب سریال‌ها، دارای پایان زیبا و غیرمنتظره‌ای است.
همکاری عجیب آزیتا حاجیان با یک سریال
درج نام آزیتا حاجیان در تیتراژ سریال «پایان نمایش» یکی از سوال‌های مرسوم آن دوره بود؛ از این بازیگر در جایگاه انتخاب بازیگران استفاده شده بود.
توضیح تهیه‌کننده در نشستی که به مناسبت این سریال در ایسنا برگزار شد، آن زمان این بود: «از آنجا که وقت کمی برای ساخت « پایان نمایش» داشتیم، فکر کردم وظیفه انتخاب بازیگران را از روی دوش کارگردان برداریم، تا وی بتواند سریع‌تر به برنامه‌ریزی خود برسد.»
زرین‌پور هم از حضور آزیتا حاجیان در سمت انتخاب بازیگران به نیکی یاد کرده و گفته بود: اگر وقت کافی هم در ساخت «پایان نمایش» داشتیم، باز هم با حضور خانم حاجیان موافقت می‌کردم. خوب است در ساخت فیلم‌ها و سریال‌ها انتخاب بازیگران را به شخص دیگری سپرد؛ چراکه تمرکزی که این آدم روی بازیگران دارد، به شناخت بیشتری می‌انجامد.
روزی ۱۲ ساعت کار برای ۴ دقیقه فیلم مفید
گروه سازنده سریال «پایان نمایش» با مدیریت بهمن زرین پور به سیاق معمول سریال‌های مناسبتی خصوصا در آن ایام، روزانه ۱۲ ساعت کار می‌کردند که از خلال آن چهار تا پنج دقیقه فیلم مفید گرفته می‌شد.
بازسازی سلول‌های زندان برای ساخت سریال
بند سیاسی زندان قصر تنها بندی بود که تا آن سال ـ ۱۳۸۴ ـ تخریب نشده بود و از همان زمان حرفش بود که به عنوان موزه برای همیشه نگه‌داری شود. سلول‌های این بند برای تصویربرداری «پایان نمایش» گچ‌کاری و مجددا کهنه کاری شده بود. تصویربرداری بخش‌های مربوط به سلول‌های انفرادی نیز پیش از این به پایان رسیده بود.
وقتی پوشش طاغوتی با فرد مذهبی به‌خاطر محدودیت یکی می‌شود!
طراحی گریم سریال «پایان نمایش» را مهین نویدی بر عهده داشت. بانوی هنرمندی که سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی از سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر را در کارنامه دارد. او با «الولو من جوجوام» کارش را در سینما آغاز کرد و سریال «از یادها رفته» ـ ۱۳۹۷ ـ آخرین کارش برای تلویزیون و سینما بود. مهمان مامان و میوه ممنوعه از دیگر کارهای نویدی هستند.
او که معتقد بود، طراحی گریم شخصیت‌های معاصر دشوارتر از کارهای تاریخی است، علتش را چنین تشریح کرد: «عده‌ای از مردم در آن دوران زندگی کرده و این آدم‌ها را دیده‌اند. از طرفی نسل جدید هم به طور مرتب از طریق رسانه‌ها با حال و هوای دوران انقلاب آشنا می‌شوند؛ بنابراین باید مراقب بود که مبادا که تیپی به وجود بیاید که تماشاگر آن را باور نکند.»
یکی از چالش‌های همیشگی طراحان گریم در فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی، مساله پوشش و حجاب بازیگران زن است. خصوصا بازیگرانی که قرار است نقش طاغوتی‌ها را بازی کنند و باید پوششی متفاوت از عموم مردم داشته باشند؛ با این همه دست طراحان لباس برای به تصویر کشیدن این تفاوت اغلب بسته بوده است.
نویدی در آن زمان می گفت، هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم که طرح‌های خاصی را برای پوشش و گریم افرادی که می‌خواهند دوران طاغوت را بازی کنند، در نظر بگیریم. اکثر شخصیت‌های سریال «پایان نمایش» مذهبی هستند و لازم است از پوشش کامل برخوردار باشند اما به دلیل محدودیت در به تصویر کشیدن پوشش، شخصیت منفی این سریال هم از فرم مشابه آنها برخوردار است.
«پایان نمایش»، آغازین کارهای هومن برق نورد برای تلویزیون
سریال پایان نمایش از نخستین کارهای هومن برق‌نورد برای تلویزیون بود که با پیشینه تئاتری به صداوسیما پا گذاشت. قبل از این سریال، برق نورد نقش‌های نه چندان مهمی در سریال‌های «معما» و «عشق سال‌های جنگ» بازی کرده بود و بعد از آن بود که با ایفای نقش در سریال‌های حسن فتحی و بعد هم سریال «ساختمان پزشکان» سروش صحت جای خود را به عنوان بازیگری محبوب در مجموعه‌های خصوصا کمدی تثبیت کرد و سپس به سریال هایی چون چک برگشتی، دودکش، دزد و پلیس و زیرخاکی رسید. هومن برق نورد این روزها و در این مقطع از داستان سریال «جیران» حسن فتحی، به یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار در این پروژه نمایش‌خانگی تبدیل شده است.
بازیگران: امین زندگانی، سولماز غنی، نیکو خردمند، اسماعیل شنگله، سهیلا رضوی، شمسی فضل‌اللهی، محسن قاضی‌مرادی، محمود عزیزی، مینا جعفرزاده، شهرام عبدلی، محمد عمرانی، امیرضا دلاوری، فریبا متخصص، سیامک اطلسی، کاظم هژیرآزاد، ابراهیم آبادی، هومن برق‌نورد.
