باغ کتاب تهران و لزوم «کار فرهنگی»

توجه به «کار فرهنگی» همان چیزی است که مدیریت شهری مقطع کنونی را با مدیریت‌های قبلی متفاوت کرده است، برای انجام کار فرهنگی، توسعه فضاهای فرهنگی اهمیت دارد؛ فضاهایی که بتوانند به مخاطبان هدف خدمات فرهنگی ارائه دهند. مسائل فرهنگی، به‌خصوص فعالیت فرهنگی در حوزه کودک، نوجوان و خانواده یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاستگذاران و فعالان این عرصه بوده و در سال‌های اخیر لزوم توجه به این حوزه‌ها بیش از پیش عیان شده است. در کنار اهمیت سیاستگذاری‌های کلان فرهنگی، مسئله کار فرهنگی و ارائه خدمات متناسب با آن در سطوح میانی و خرد، نیاز به تلاش همه‌جانبه دارد.

باغ کتاب تهران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های فرهنگی این کلانشهر، امروز 12تیر‌ماه در سالگرد 6سالگی‌اش، رسالت خود را بر همین اساس تعریف می‌کند. وقتی از بزرگ‌ترین مرکز فرهنگی کشور و حتی خاورمیانه صحبت می‌کنیم، از مجموعه‌ای با وسعت110هزار مترمربع و با میانگین تردد 13هزار نفر در روزهای پایان هفته سخن می‌گوییم. حوزه فعالیت این مجموعه در 4حوزه کلی شامل عرضه کتاب و محصولات فرهنگی، مراکز علمی، هنری و سرگرمی می‌شود. فروشگاه کتاب بزرگسال باغ‌کتاب با مساحت 4هزار مترمربع و 48هزارعنوان کتاب و همچنین فروشگاه کتاب کودک و نوجوان با همین وسعت و 72هزار عنوان کتاب و کالای فرهنگی از بزرگ‌ترین کتابفروشی‌های کشور محسوب می‌شوند. باغ کتاب با بیش از 8مجموعه علمی و سرگرمی، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های «سرگرمی‌آموزی» با مخاطب هدف کودک و نوجوان نیز است. به این معنا که مخاطبان باغ کتاب در جریان بازی و سرگرمی آموزش می‌بینند. همچنین وجود 3مرکز هنری که شامل سالن‌های نمایش، تئاتر، موسیقی می‌شود، به باغ کتاب کاربری هنری نیز بخشیده است. باغ کتاب تهران در ششمین سالگرد افتتاحش، به مجموعه‌ای به‌هم‌پیوسته با کاربری‌های مختلف تبدیل شده است.

براساس آخرین بررسی‌ها، 65درصد مخاطبان باغ کتاب را خانواده‌ها تشکیل می‌دهند و هرکدام از بازدیدکنندگان زمانی بین 3تا 4ساعت را در آنجا می‌گذرانند. این مسئله اهمیت تمرکز بر فعالیت‌های باغ‌کتاب در حوزه کودک و نوجوان و خانواده را پررنگ‌تر می‌کند؛ از این‌رو در ماه‌های اخیر تلاش کردیم و می‌کنیم تا این مجموعه فضایی امن و فرهنگی برای کودکان و خانواده‌هایشان باشد؛ مجموعه‌ای که حضور در آن تابع رعایت اصول و خط‌مشی‌هایی است.

باغ کتاب تهران مخاطب خود را 3گروه مختلف درنظر گرفته است: گروه سنی 5تا 15سال که 60درصد از خدمات‌رسانی این مجموعه برای این گروه سنی انجام می‌شود. گروه سنی 16تا 24سال و گروه سنی 24سال به بالا. گروه مخاطب بعدی والدین، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها هستند که همراه کودکان به باغ‌کتاب تهران می‌آیند. با توجه به تنوع سنی مخاطبان باغ‌کتاب، تمرکز اصلی این مجموعه بر پرکردن شکاف بین نسلی میان این 3گروه مخاطب است.

براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته، 78درصد از مخاطبان باغ کتاب تمایل به برگزاری رویدادهای مناسبتی و سرگرمی در این مجموعه را دارند. در ماه‌های اخیر بیش از 25رویداد مناسبتی، جشن، مسابقه و نشست برای مخاطبان، به‌خصوص در گروه‌های سنی هدف برگزار کردیم که این مهم جز با استقبال و همراهی مخاطبان این مجموعه محقق نمی‌شد.

چنین مجموعه بزرگی را نباید فارغ از مسائل و چالش‌های فنی و تأسیساتی دید. در همین زمینه مسئله برق‌رسانی به باغ کتاب از ابتدای بهره‌برداری از این مجموعه به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات آن تبدیل شده بود. در ماه‌های گرم سال ساعت‌های خاموشی این مجموعه با انبوهی از خدمات رفاهی و تفریحی که وابسته به برق هستند، به بالاترین حد خود می‌رسید. در 6‌ماه گذشته نیز تلاش کردیم این مشکل قدیمی را با رایزنی و همکاری شرکت برق منطقه‌ای تهران حل کنیم. در همین راستا برق اختصاص داده شده به باغ کتاب از یک به 2مگاوات افزایش یافت و در نتیجه ساعت‌های خاموشی این مجموعه کاهش پیدا کرد که باعث خدمات‌رسانی بهتر به مخاطبان شد.

نیاز جامعه به ایجاد شور و نشاط، نسبت خوبی با حضور دانش‌آموزان در باغ کتاب دارد. باغ کتاب به‌صورت پیوسته میزبان دانش‌آموزان و مدارس است و حضور دانش‌آموزان در باغ کتاب هم نمادی از نشاط و امید است و هم در راستای توانمندسازی مخاطبان اصلی باغ کتاب قرار دارد.

یکی از مهم‌ترین شاخص‌های فعالیت‌های فرهنگی، تولید و انتشار کتاب است که این مجموعه با بهره‌مندی از 2دهه تجربه «نشر شهر» در حوزه کتاب، از ایده‌های نویسندگان حمایت می‌کند و فضایی برای چاپ کتاب، نشست‌ها و رویدادهای حوزه کتاب را در اختیار آنها قرار می‌دهد.

همچنین گردشگران و مدیران فرهنگی خارج از کشور به‌ویژه کشورهای منطقه ازجمله عراق و هند، همواره بازدیدهایی برای الگوبرداری از این پروژه دارند که باغ کتاب این مسئله را فرصتی برای طرح و گسترش دیپلماسی کتاب می‌داند و در راستای آن تلاش می‌کند.

این مجموعه با داشتن ظرفیت‌های متنوع فرهنگی در حوزه تئاتر، موسیقی و نشر که از اجزای اصلی فعالیت‌های فرهنگی در جهان هستند، با کمک بخش خصوصی بر گسترش و توسعه این صنایع فرهنگی و خلاق متمرکز می‌شود و از این طریق تمام توان خود را بر «کار فرهنگی» معطوف کرده و خواهد کرد.