مروری بر تاریخ عزاداری در تاسوعای حسینی/ محرم در عصر قاجار و صفویه چگونه بوده است؟
برگزاری مراسم عزاداری تاسوعا به شکل اختصاصی و آیینی از زمان صفویه و قاجار مرسوم می شود. یکی از اتفاقاتی که در زمان قاجار می افتد، نقش آفرینی لوطی ها و داش مشدی ها در برگزاری مراسم عزاداری است.
به گزارش خبر فوری، مراسم عزاداری سید و سالار شهیدان از سده ها پیش تا کنون رواج داشته است. با این حال، شاید کمتر کسی بداند که مراسم خاص روز تاسوعای حسینی از چه زمانی رایج و وارد فرهنگ شیعی گردیده است. در این گزارش قصد داریم مروری بر تاریخچه عزاداری در روز ۹ محرم داشته باشیم. پیش از آن، باید مروری بر تاریخچه عزاداری در دهه نخست ماه محرم داشته باشیم:
مروری بر تاریخچه عزاداری دهه اول محرم
عزاداری در سالروز شهادت امام حسین (ع) و یارانشان از سال ۶۲ هجری به بعد برقرار و در شهرهایی مانند کوفه و مدینه برگزار می شد. اما این مراسم و عزاداری، سده ها بعد به صورت یک مراسم آیینی منظم درآمد. این مراسم آیینی در ایران و در سده های نخست هجری به وجود آمد. مؤلف گمنام تاریخ سیستان از عزاداری مردم سیستان در دهه نخست محرم خبر می دهد. همچنین، در سال ۳۵۲ هجری به دستور امیر معزالدوله آل بویه، مراسم عزاداری در بغداد به صورت رسمی و گسترده برگزار می شود و این مراسم مبنای مراسم سوگواری ایرانیان می گردد. به روایت ابن اثیر، معزالدوله در روز ۱۰ محرم سال ۳۵۲ به مردم دستور داد که دکانها و اماکن کسب را تعطیل کنند و سوگواری نمایند و قباهای سیاه مخصوص عزا بپوشند و در شهر بگردند و بگریند.
با نابودی آل بویه و قدرت گرفتن حکومت های ترک تبار غزنوی و سلجوقی، برگزاری مراسم عزاداری رسمی از رونق می افتد. با این حال، چند سده بعد و در سال‌های پیش از حکومت صفوی رونق می گیرد.
با روی کار آمدن صفویه، برگزاری مراسم عزاداری به یک سنت رایج بدل می شود. به همین دلیل، می توان پی و پایه سنت عزاداری محرم را در زمان صفویه جست.
در زمان شاهان صفوی، کتاب "روضه الشهدا" نوشته و مبنای رواج سنت روضه خوانی می شود. روضه خوان به کسی گفته می شد که کتاب روضه الشهدا را می خواند. حافظ محمدحسن مشهورترین روضه خوان صفوی بود. او اصالتا اهل تبریز بود اما در اصفهان مجلس برگزار می کرد.
در سفرنامه های عصر صفوی به برخی مراسم های آیینی دهه نخست محرم اشاره شده است. آنتونیودی گوار کشیش اسپانیایی که از طرف پادشاه اسپانیا در عهد حکومت شاه عباس اول چندین بار به ایران مسافرت نمود، چنین می نویسد: در پیشاپیش دسته های عزادار شترانی دیده می شد که در پشت هر یک پارچه ایی سبز رنگ افکنده، زنان وکودکان را بر آنها سوار کرده بودند، سر و روی زنان و کودکان گویی توسط نیزه زخمی شده و تظاهر به گریه می کردند.
دلاواله، دیگر جهانگرد عصر شاه عباس نیز مراسم عزاداری روز عاشورا را چنین وصف می کند: در روز دهم ماه محرم یعنی روز قتل، دسته های بزرگی به راه می افتد. بروی اسب های آنان، سلاح های مختلف و عمامه های متعدد قراردارد و به علاوه چندین شتر نیز همراه دسته ها هستند که بر روی آنها جعبه هایی حمل می شود که درون هر یک سه_چهار بچه، به علامت بچه های اسیر حسین(علیه سلام) قرار دارند.
عزاداری محرم در عصر قاجار
با وجود اینکه بنیان آیین عزاداری در عصر صفویه شکل می گیرد، اما آیین های امروزی مراسم عزاداری محرم همگی در عصر قاجاریه به وجود می آید. شکل گیری هیئت های مذهبی، ایجاد تکیه، برگزاری مراسم های آیینی دسته، تعزیه (به شکل امروزینش) و ... همگی در عصر قاجاریه ایجاد می شود.
یکی از سنت های رایج شده در عصر قاجاریه، سنت نذری دادن است. عبدالله مستوفی در کتاب "شرح زندگانی من" می نویسد: روز تاسوعا و عاشورا گذشته از مشغولیات روضه، ما مشغله دیگری هم داشتیم و آن کمک به تقسیم نذری بود. پدرم نمی‌دانم در نتیجه چه پیش‌آمد و در چه دوره‌ای از ادوار زندگی خود نذری کرده بود که هریک از این دو روز پنجاه من برنج پلو می‌کردند و به مردم می‌دادند. این نذری در پنج شش دیگ بزرگ ریخته می‌شد، دیگ اول آن سه ساعت به ظهر مانده حاضر بود. این دیگ برای اشخاصی که از روزهای قبل به توسط خدمتکارها و نوکرها ظرف فرستاده بودند تخصیص داشت. دیگ دوم را در ظرف‌های خانه می‌کشیدند و برای همسایه‌ها و اقوام به در خانه‌ها می‌فرستادند. دیگ سوم و چهارم بین فقرایی که دم در می‌آیند تقسیم می‌شد. پنجم و ششم که در حدود ظهر تا یک ساعت بعد از ظهر حاضر می‌شد مخصوص اهل خانه و کس و کار آنها بود.... این نذری عبارت بود از پلو ساده که گوشت ادویه، خورش آن می‌شد. بر فرض که به بعضی گوشت هم کم می‌رسید، خود پلو غذای چرب و نرمی بود مخصوصاً ته‌دیگ‌های خوبی داشت که آنها را هم پارچه پارچه کرده روی تقسیمات می‌گذاشتند.»
در زمان ناصرالدین شاه، تکیه دولت ساخته و به اصلی ترین محل برگزاری مراسم عزاداری در تهران تبدیل می شود. بسیاری از مراسم های امروزی محرم در عصر ناصری شکل می گیرد. بسیاری از این سنت ها جالب و زیبا و برخی از آنان نیز خرافی و آسیب زا بوده اند. فی المثل در روایت یکی از شاهدان مراسم عاشورا در عصر ناصری آمده است: روز تاسوعا و عاشورا دسته‌ها تشکیل می‌شود. مردم، زن و مرد به تماشای کسانی می‌رفتند که سر خود را شکافته و غرق خون شده‌اند، دسته دیگر بدن خود را سوراخ کرده، طپانچه گذرانیده، بعضی سینه خود را قفل کرده، بعضی خود را تا کمر برهنه، با زنجیرها به جان خود افتاده، دوش و پشت خود را سیاه کرده، جمعی سنگ به سینه میزنند.. .
متاسفانه بسیاری از سنت های خرافی و بدعت آمیز محرم در عصر قاجار به وجود آمدند و برخی از آنان، هنوز هم رواج دارند.
روز تاسوعا چه روزی است؟
اما برگزاری مراسم روز تاسوعا از چه زمانی شکل می گیرد؟ در بسیاری از روایات کهن مذهبی به این روز اشاره شده است. ثقه الاسلام کلینی در جلد چهارم "کافی" نوشته است: تاسوعا روزى است که حسین علیه السلام و اصحاب او در کربلا محاصره شدند و سپاه شامیان بر ضد آنان گرد آمد. ابن زیاد و عمر سعد نیز از فراهم آمدن آن همه سواران خوشحال شدند و آن روز، حسین علیه السلام و یارانش را ناتوان شمردند و یقین کردند که دیگر براى او یاورى نخواهد آمد و عراقیان نیز او را پشتیبانى نخواهند کرد.
در واقع، در این روز، سه اتفاق مهم افتاده است. اولین اتفاق مربوط به ورود شمر به کربلا با سپاهیانش است. او به عمر سعد فشار می آورد که یا جنگ با حسین را شروع کند یا او را به بیعت وادارد. شمر سپس به اردوی امام (ع) می رود و به فرزندان ام البنین و حضرت عباس(ع) امان نامه می دهد. عباس (ع) امان نامه را پاره می کند و می گوید تا آخرین قطره خون از امام حسین(ع) دفاع خواهد کرد. بعد از این، سپاهیان عمر سعد آماده حمله شده و حسین بن علی(ع) و یارانش توسط دشمن محاصره می شوند. امام (ع) حضرت عباس (ع) را راهی اردوی دشمن می کند و از آنها یک روز فرصت می خواهد تا به نیایش و نماز بایستد. عمر سعد این خواسته را می پذیرد و از وقوع جنگ جلوگیری می شود.
با دقت در وقایع تاسوعا، مشخص می شود که حضرت عباس در بطن وقایع تاسوعا بوده است. به همین دلیل، سالها پس از گذشت وقایع عاشورا، روز ۹ محرم را به نام حضرت عباس نامیده و برای او نوحه سرایی می کنند.
مراسم عزاداری روز تاسوعا در عصر قاجار
برگزاری مراسم عزاداری تاسوعا به شکل اختصاصی و آیینی از زمان صفویه و قاجار مرسوم می شود. یکی از اتفاقاتی که در زمان قاجار می افتد، نقش آفرینی لوطی ها و داش مشدی ها در برگزاری مراسم عزاداری است. مستوفی در این باره می نویسد: داش مشدی ها از شهداى کربلا به حضرت عباس و حر بسیار معتقد بودند. بزرگ ترین قسم آن ها «بحضرت عباس و به کمربند حر» بود، و این ارادت خاص از این راه بود که حضرت عباس امان نامه ابن زیاد را که به وسیله شمر براى آن بزرگوار فرستاده شده بود رد کرده و او را دور کرده بود و حر از مقام ریاست قبیله و سرکردگى و وجاهت در نزد ابن زیاد صرف نظر کرده نزد امام حسین آمده و جان خود را فدا کرده است. فداکارى این دو بزرگوار با طبع این مردمان ساده بى آلایش متناسب و ارادت خاص آن ها به این دو جوانمرد براى فداکارى یا به اصطلاح خودشان لوطى گرى آن هاست... .
عبارات مستوفی نشان می دهد که داش مشدی ها در برگزاری باشکوه مراسم های تاسوعا و بزرگداشت مقام حضرت عباس (ع) نقش زیادی داشتند.
سنت ها و آیین های مذهبی در روز و شب تاسوعا
بسیاری از سنت های مراسم تاسوعای حسینی همانند عاشورا است، جز اینکه روز عاشورا به امام حسین(ع) و تاسوعا به حضرت عباس(ع) اختصاص دارد. با این حال، علاوه بر آیین‌های عمومی عاشورا، برخی آیین‌های عزاداری که به نوعی مربوط به حضرت عباس یا به نام وی هستند، اختصاصاً در تاسوعا برگزار می‌شوند. شمع‌گردانی در اردبیل، چهل منبر در لرستان، توغ گردانی در آذرشهر، جریده گردانی در کاشان و ... از جمله آیین‌هایی هستند که اختصاصاً در شب و روز تاسوعا اجرا می‌شوند، یا صورت اجرای‌شان در این زمان، با زمان‌های دیگر متفاوت است. همچنین، می‌توان از دسته عزاداری حسینه اعظم زنجان یاد کرد که قریب بر پانصد هزار نفر عزادار در آن شرکت دارند و بزرگترین عزاداری شعیان جهان است و بالای ده هزار قربانی در این روز ذبح می‌شود.
شاهان صفویه و قاجار به انواع کثافت کاری و فساد مبادرت می کردند و برای فریب ملت احمق عزاداری ها را با شکوه برگزار می کردند . نصر من الله و فتح قریب
جناب فهمیده
فرهنگها از هم تاثیر پذیری دارن
وقتی اسلام وارد ایران شد جنبه های هنری و فرهنگی اون توسط ایرانیا بهبود وتقویت شد
یعنی همین شاهان صفوی که فرهنگ وهنر ایرانی ما رو به درجه ی اعلا رسوندن
به شیعه و فرهنگ عزاداری اون نظم و هارمونی دادن
یعنی عزاداری خام عربیه شیعه رو گرفتن و در فرهنگ غنی ایران تبدیل به این شیوه منظم و سازمان یافته کردن
تمثیلش اینه یه چوب خامو بدی دست یه هنر مند زبردست ازش بدیل ترین مصنوعات بیرون بیاد
به آدمک
یه تمثیل دیگرش هم اینه که ظرف لعاب را بدهند به لعابچی‌باشی تا لعابت را بزنه و تحویلت بدهد به شاه هنرمند صفوی 🙂
سلام بر حسین و اصحاب حسین ؛ چقدر زیبا یاد و خاطر امام سوم و کربلا را زنده نگه داشتیم و باید کوشش کنیم کشور از این بن بست تحریم خارج شود کاری کنیم حسینی یا حسنی ما الگو ایرانی اسلامی برای پایان و مرگ تحریم داریم تا تولد دوباره امید باز گردد و مردم کم کم رفاه حداقلی را ببینند و ایماشان قوی تر شود و بدانند دین از سیاست ( اقتصاد ؛ آبادانی ؛ پیشرفت و زنده دلی ... ) جدا نیست . وقت تنگ است و نباید در دام امریکا که بدون یکک دلار خرج ما را گرفتار امنیت غذایی ... کرد و بدون حمله با نیرنگ به دنیا فهماند ایران می خواهد خود مرگ شود توسط اتم و ... و دیگر دنیا با اتمی شدن ایران جای قبلی نیست و متاسفانه ما هم ندانم کارها مسئولین و نمایندگان و غنی سازی بالای سه درصد دنیا را مجاب کردیم و امریکا نه چک زد نه چانه همراهی دنیا در تحریم و انجام داد
آغاز شرک ، فریب ، سواستفاده از احساسات مردم ساده دل
دین جز خرافات نیست...هر دینی باشه...علم بعلاوه انسانیت بهترین نوشداروی دردهای انسانه
دقیقا.دین یعنی کاسبی و درآمد مفت و گسترش ظلم و تروریسم در جهان.
بنی هاشم و بنی امیه سال‌های سال قبل از ظهور اسلام در عربستان اختلاف داشتن...بعد از اسلام و به برکت اسلام این اختلافات رنگ خون گرفت...شیعیان و ملت مشنگ ایرانم چند قرنه به برکت شمشیر شاه لواط کار و فاسدی مثه شاه اسماعیل صفوی خودشان رو مسخره گرفتن...علی برکت الله...
تا احمق هست مفلس در نمی مانه...
درود بر شرفت،هم وطن بیدار شو
درسته که شاه اسماعیل آدم فاسد و لواط‌کاری بود ولی لطفا توجه داشته باشید که او همه این کارها را برای گسترش دین خدا و تامین وحدت ایران میکرد. ما باید قدردان این کارهای او باشیم نه اینکه این کارهایش را همچون چماق بر سر او بکوبیم
شما حق توهین ندارید
ما یک ملت مشنگ نیستیم
بلکه ما باهوش‌ترین و فهیم‌ترین و بافرهنگ‌ترین ملت جهان هستیم
کل اساس و مبنای تمدن بشری را ما به وجود آوردیم و همه ملتهایی که پیشرفت کردند پیشرفتشان را مدیون ما هستند
آیین شهرنشینی را ما در دنیا ایجاد کردیم
همه دانشمندان به این حقیقت اذعان دارند که ما ملت فوق‌العاده تیزهوش و بافرهنگی هستیم و از این لحاظ در سراسر جهان هیچ ملتی به گرد پای ما نمی‌رسد
همه دنیا آرزو دارند که ای کاش می‌توانستند ذره‌ای از هوش و فهم و فرهنگ ما را داشته باشند
همه زنهای دنیا آرزو دارند که ای کاش مثل زنان ایرانی زیبا و خوشبخت بودند و همه مردهای دنیا آرزو دارند که ای کاش مثل مردان ایرانی جذاب و باپرستیژ بودند
جالبه بعد از مرگ حسین در روز عاشورا بعد از خوردن نهار عزاداری تمام میشه این نشان دهنده این است فقط برای غذا خوردن، به سر و سینه میزنند
خخخخخ
فضای مرسوم عزاداری دهه اول محرمه شما اصل موضوع که بزرگداشت و یادآوری یک سری از مسائل است را کنار گذاشتی چسبیدی به اون غذا یکم مطالعه و تفکر بد نیست قسمتی از تاریخ که زنده نگهداشته شده و چرا ماندگار شده شما برو از اول حرکت امام از مدینه به مکه و سپس مکه بعد دعای عرفه رو بخون شما میفهمی این انسان‌ها فرق میکنن و باقی ماجرا
ای کاش از عاشورا درس مبارزه با ظالم را یاد میگرفتیم
امام حسین برای خداو قران و امر به معروفرو نهی از منکر رفت که عزاداران در هییتها هیچ اشاره ای به خواندن قران و نماز نمیکنند
شرط می بندم مداح و بانی مجلس عزاداری یک آیه قرآن درسو نمی توانند بخوانند
دیگه وقت خوردن نهار و شام را نباید ازدست داد
جنگ قدرت و خلافت
ملت بیدار شوید حسین برای نماز و غیره قیام نکرد برای مبارزه با ظلم قیام کرد به هوش باشید
لطفا از مجالس عزاداری و قیام امامان بعد از روز عاشورا بنویسید، نه تا امام داشتیم هر کدام چند بار علیه حکام قیام کرد و سالی چند بار عزاداری گرفتند ، این سند نه احادیث جعلی صفوی و قاجاری
من از اعراب هیچ جای پای خوبی ندیدم این همه خرافات دکان داری چون جای سوال داردتوکت ما ایرانی‌ها جای ندارد
هر کسی برای خودش معیاری داره و نظرات متفاوت هستند
آنچه برای من در وهله نخست اهمیت قرار داره محبت به امام حسین ع است
شاهان پهلوی هرچقدر هم به ایران خدمت کرده باشند، از آنجا که به اندازه کافی محب امام حسین ع نبوده‌اند از نظر من ارزشی ندارند هرچند همه مردم از آنها تمجید کنند
شاهان قاجار را دوست دارم چون آنها دوستدار امام حسین ع بوده‌اند و بقیه مسائل برام اصلا مهم نیست حتی اگر همه مردم از آنها بدگویی و ابراز نفرت کنند
مهم نیست که فرمانروا برای ایران چه کار کرده یا نکرده چون خاک ایران ارزش خاصی نداره بلکه مهم این هست که فرمانروا برای خدمت به کربلا کاری کرده باشه چون حتی یک غبار کربلا ارزشش از کل خاک ایران بیشتره زیرا در اینجا معیارهای مادی مطرح نیست بلکه معیارهای معنوی و ماورایی مطرح است
لعنت بر قاجاریه ، هر جه تحجر و فالگیری و کثافت جستجو کنید جملگی در عهد قاجار است . صفویه هم مثل قاجار .
نویسنده یادش رفت درمورد سورچران ها و منو مخفی آنها توضیح دهد لیست بلندبالا از همه هیت ها کجا 🐔🐔🐔 🐔 میدن کجا چلوکباب کجاقیمه کجا عدس پلو آبگوشت
سلام
امام حسین علیه السلام برای نجات آیندگان از جهل و گناه و انحراف تمان هستی خود را فدا کرد و حال نوبت ماست که مردانه و با شهامت قدردان او و خدای او در خیابان‌ها و ... باشیم . درود بر شهیدان
حسین بیشتر از آب تشنه ی لبیک بود اما افسوس که به جای افکارش زخمهای تنش را نشانمان دادند و بزرگ ترین درد او را تشنگی نامیدند.