آیا موزه بریتانیا همچنان مکانی امن برای نگهداری آثار تاریخی ایران است؟

موزه بریتانیا یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان است که در آن بیش از 8 میلیون اثر از سراسر جهان از جمله 13 هزار اثر تاریخی ایران نگهداری می‌شود. از میان آثار ایرانی در موزه بریتانیا می‌توان به منشور حقوق بشر کوروش اشاره کرد. گفتنی است در گذشته اشخاص بسیاری برای بردن آثار ایرانی به انگلیس مامور شدند، از جمله «هاردفورد جونز» و «سرگور اوزلی» که در زمان پادشاهی فتحعلی‌شاه به ترتیب در سال‌های 1809 و 1811 راهی ایران شدند و با تنظیم قرارداد سیاسی - نظامی، بخش‌های مهمی از آثار تخت جمشید را به موزه بریتانیا بردند.

پس از افشای رسوایی سرقت اشیاء موزه بریتانیا، مشخص شده که مدیریت بر آثار موزه بریتانیا در وضعیتی آشفته قرار دارد زیرا از 8 میلیون اثر مذکور، فقط 4.5 میلیون اثر در پایگاه‌های اطلاعات الکترونیک آن ثبت شده و به همین دلیل مدیریت موزه دقیقا نمی‌داند کدام اثر موزه گم شده است.

در دوران استعمارگری کشورهای غربی، تعداد زیادی از آثار فرهنگی کشورهای متمدن از جمله ایران و چین به دست قدرت‌های غربی غارت و دزدیده شد و در موزه‌های این کشورها نگهداری شدند.

امروز، اگرچه اسنادی مانند «کنوانسیون 1970» یونسکو و «کنوانسیون 1995 مؤسسه بین‌المللی یکسان‌سازی حقوق خصوصی» (UNIDROIT) درباره آثار تاریخی به سرقت رفته و صادرات غیرقانونی آنها، وجود دارد، اما به دلیل عواملی مانند عدم اثر عطف به ماسبق کنوانسیون و جنجال حقوقی ناشی از قوانین داخلی کشورهای مسلط بر آثار تاریخی، بازگشت این میراث فرهنگی به کشورهای مبدا آنها همچنان دشوار است و کشورهایی که اکنون تسلط بر این آثار دارند نیز علاقه چندانی به پس دادن انبوه آثار تاریخی ندارند.

انگلیس نیز همواره به دلیل «حفظ امنیت آثار» از پس دادن آثار کشورها امتناع ورزیده است. این کشور حتی در سال 1963 قانونی به نام «قانون موزه بریتانیا» را به منظور ممنوعیت پس دادن آثار، مورد بازبینی قرار داد. اما حالا با وقوع رسوایی سرقت اشیاء موزه بریتانیا، به نظر می‌رسد بهانه عدم پس دادن آثار نیز از بین رفته است.

آثار تاریخی علاوه بر ارزش آنها به دلیل نادر بودن، شناسنامه ملت‌های مبدا نیز به شمار می‌آیند. امیدواریم دوره بازگشت آثار تاریخی غارت شده به ملت‌های مبدا آنها هرچه زودتر فرا برسد.