چرا این موسیقیدان بزرگ مغضوب رضاشاه شد؟

 ۹ مهرماه سالروز تولد زنده‌یاد کلنل علی‌نقی وزیری است. این موسیقیدان ایرانی از پیشگامان آهنگسازی برای اجرای ارکستری موسیقی ایرانی بود و  به جهت تأثیرات عمده‌ای که بر موسیقی سنتی ایران گذاشت، از جمله ایجاد روشی برای نت‌نویسی و شیوه تدوین ردیف شهرت دارد.

وزیری از کلنلی ارتش تا تاسیس مدرسه عالی موسیقی

وزیری در سال ۱۲۶۵در تهران به دنیا آمد و به واسطه  پدرش در نوجوانی وارد ارتش شد و از همین طریق با موسیقی نظامی آشنا شد. اگر چه در باقی عمرش مدت‌ها در مناصب مختلف نظامی کار کرد و حتی به درجه کلنلی هم رسید، اما علاقه او به موسیقی نهایتاً بر علاقه‌اش به امور نظامی چیره شد و بیشتر عمرش را صرف موسیقی کرد.

او که از دانش‌آموختگان مدرسه سن‌لوئی در تهران بود، در حوالی ۳۰ ‌سالگی به اروپا رفت و در آلمان و فرانسه آموزش موسیقی به روش غربی دید. وزیری پس از بازگشت به تهران «مدرسه عالی موسیقی» را برای آموزش موسیقی به روش غربی بنا کرد. وی همچنین نت‌نویسی را در موسیقی سنتی ایران ترویج و دو علامت «عَرَضیِ» «سُری» و «کُرُن» را برای همین منظور ابداع کرد. وزیری برای اولین بار ردیف موسیقی ایرانی را به صورت مکتوب به نت درآورد و از این طریق و همچنین به واسطه شاگردان بسیاری که تربیت کرد، تأثیراتی ماندگار بر موسیقی سنتی ایران گذاشت.

ضبط موسیقی و سمفونی نفت

وزیری چند صفحه گرامافون از اجراهای موسیقی خودش (به ویژه تصنیف‌ها و سرودها) را در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ میلادی برای فروش منتشر کرد. همچنین پس از ملی شدن صنعت نفت ایران در اسفند ۱۳۲۹، وزیری شروع به ساخت یک سمفونی به همین مناسب کرد که با نام «سمفونی نفت» منتشر شد. او این سمفونی را با ساز تار آهنگسازی کرد. سمفونی نفت آخرین اثر موسیقی ساخته وزیری دانسته می‌شود.

وزیری و غضب رضاشاه پهلوی

وزیری در مدتی که مشغول به تدریس در مدارس موسیقی بود، از اجرای موسیقی خارج از کنسرت‌های کلوپ موزیکال پرهیز می‌کرد. در سال ۱۳۱۲ و در پی آن که از اجرای موسیقی همزمان با یک مراسم شام در دربار رضاشاه خودداری کرد، خانه‌نشین شد.

ماجرا از این قرار بود که دربار پهلوی از کلنل وزیری برای اجرای موسیقی توسط ارکستر مدرسه‌اش در میهمانی شامی که برای پادشاه سوئد برگزار شده بود، ‌دعوت کرده بود اما کلنل این دعوت را اجابت نکرد. وزیری پاسخ داده بود که زمانی که میهمانان مشغول صرف شام هستند در دربار اجرا نخواهیم کرد!

پس از این اتفاق وزیری مورد بی‌التفاتی شاه قرار گرفت و از ریاست مدرسه دولتی موسیقی برکنار شد.

وزیری؛ بازنشستگی تا مرگ

آخرین مقام دولتی وزیری ریاست شورای عالی موسیقی رادیو در سال ۱۳۴۲ بود و در سال ۱۳۴۴ از خدمات دانشگاهی نیز بازنشسته شد. در دهه پایانی عمرش، وزیری شاهد تحولات سیاسی ایران و وقوع انقلاب اسلامی بود اما پیش از آن که موسیقی ایران پس از انقلاب دوباره رونق بگیرد، در ۱۸ شهریور ۱۳۵۸ (۹ سپتامبر ۱۹۷۹) در سن ۹۲ سالگی در خانه‌اش در دامنه رشته‌کوه البرز در شمال تهران و یا بنا بر روایتی در بیمارستان جم تهران درگذشت.