یک جشنواره؛ یک فیلم/ «مجنون» سبک‌تر از سنگینی خیبر و قهرمانان‌اش
«مجنون» فیلمی غیرتماشایی نیست و کشش لازم برای تماشا را ایجاد می‌کند، اما قطعا در مقابل سنگینی دراماتیک عملیات خیبر و قهرمانان آن، وزنی سبک دارد و حق مطلب را ادا نمی‌کند.
شخصیت‌ها، ماجراها و در کل بستر جنگ به خودی خود سرشار از قصه‌های دراماتیک و قهرمانانی است که با پرداخت و روایتی صحیح می‌توان از آنها آثاری ماندگار و جذاب در سینما خلق کرد. اما متاسفانه در سال‌های اخیر بیش از آنکه به ابعاد دراماتیک و استانداردهای سینمایی در فیلم‌ها توجه شود، بیشتر تمرکز روی تولید آثاری با هزینه‌های سنگین و به غیر از معدود مواقعی، فیلم‌هایی بی‌تاثیر و تاریخ مصرف‌دار است. به شکلی که بلافاصله از حافظه بصری مخاطب پاک می‌شود. ضمن اینکه اتفاق دیگری که صورت می‌گیرد این است که جدای از اتلاف هزینه‌ها، سوژه و قهرمان مورد نظر نیز آنچنان که باید قدر نمی‌بیند و با سهل‌انگاری سوخت شده و از بین می‌رود.
«مجنون» مصداق بارز یکی از همین آثار است. فیلمی که با محوریت شخصیت شهید مهدی زین‌الدین و عملیات پیچیده و دشوار خیبر ساخته شده است. پیش از هر چیز باید به این نکته واقف بود که وقتی قرار است درباره یک فیلم خوب یا بد صحبت شود، در اصل تحلیل و تعریف ما باید ناظر بر مجموعه عوامل و ملزومات یک اثر باشد و همچنین قواعد و استانداردها را مورد نظر قرار داد. نه اینکه با دخیل کردن احساس صرف و نگاه موضعی بر برخی سکانس‌ها و لحظه‌هایی که قطعا در این فیلم هم وجود دارد، چشم به تمام اشکالات سینمایی آن بست و متاثر از منبع الهام اثر، با کلیاتی اغراق‌آمیز، به تعریف از آن پرداخت.
از این رو باید گفت چون «مجنون» هم شخصیتی بسیار منحصر به فرد دارد و هم رویداد مدنظر فیلمنامه‌نویس و کارگردان کم‌نظیر است، این انتظار را ایجاد می‌کند که با فیلمی کم اشکال مواجه شویم، اما این اتفاق صورت نگرفته است. ابتدا باید درباره فیلمنامه «مجنون» گفت که به شدت در چیدمان رویدادها از منظر روایی آشفته است و در یک بلاتکلیفی میان اثری قهرمان محور در قالبی کلاسیک و همچنین فیلمنامه‌ای رویدادمحور در بستری بر پایه خرده پیرنگ‌ها و اتفاقات قرار دارد. از همین رو ما در این اثر نه با قهرمانی کامل و شش‌دانگ مواجه می‌شویم و نه اینکه فیلمنامه می‌تواند خود را از جنبه درونی و محتوایی و بخصوص پرداخت هنرمندانه به درون‌مایه‌ها، به سطح عملیاتی به سنگینی «خیبر» برساند و از تاریک و روشن این رویداد تاریخی، مفاهیمی عمیق را حاصل کند.
وقتی روابط شخصیت‌های اطراف شهید زین‌الدین، دوستان، همرزمان و مهم‌تر از همه برادر او پرداخت درستی ندارد و در حد یک معرفی ابتدایی باقی می‌ماند و برای عمیق کردن این احساسات و عواطف، تعریف و الگوی مشخصی وجود ندارد، یعنی اینکه بذر خوبی پاشیده نشده و در نتیجه در سکانس‌های حساسی چون شهادت و یا تنهایی برادر در یک مخمصه جنگی، برداشت دراماتیکی نمی‌توان کرد و با ضرب و زور موسیقی و حجم بالای آن نمی‌توان این فضا را ساخت و نتیجه این می‌شود که گزاره‌هایی چون وداع و ایثار، پایمردی و … هم رنگ و روی باورپذیری ندارد.
قطعا یکی از دلایل این امر، نشانه‌گذاری‌های غلط و البته در مواقعی سطحی و ناتوانی در نفوذ به لایه‌های درونی ذهن و قلب قهرمان و دیگر شخصیت‌های اثر است. زین‌الدین آنگونه که در تاریخ روایت شده، انسانی آرام و متواضع بوده که دغدغه‌مندی او در مواجهه با سیاهی‌ها و سفیدی‌های جنگ، بیشتر غلیانی درونی داشته و بروز بیرونی آن اقتداری از همان جنس بوده و اینجاست که باید با کنکاشی در کاراکتر او، حساسیت بالایی در نمایش خلوت معنوی – عرفانی این قهرمان داشت و به چگونگی رسیدن به چنین سلوکی بیشتر پرداخت که در «مجنون» با وجود نزدیک شدن نمایشی و ظاهری به چنین شخصیتی به مدد بازی قابل قبول سجاد بابایی در خصوص ابعاد درونی این کاراکتر و پیوند آن با جهان اثر کم‌کاری صورت گرفته و شهید زین‌الدین را در هیاهوی نماهای شلوغ و پر سر و صدای فیلم گم کرده است و حتی همان سکانس خلوت او در کنار هور هم به سرعت شکسته شده و الکن باقی می‌ماند، در حالی که فیلم در مقاطع مختلفی از جمله یک سوم ابتدایی، مکث‌های بی‌کارکردی دارد که فضا نمی‌سازد و می‌تواند کوتاه‌تر شده و در عوض از جنبه درونی به کاراکتر نزدیک‌تر شود.
جدای از فیلمنامه که جا دارد مصداقی‌تر و جزئی‌تر به آن پرداخت، فیلمساز در کارگردانی هم دچار فضاهایی متفاوت است که این تفاوت‌ها از میزانسن‌ها گرفته تا ترکیب‌بندی‌ها و فیلمبرداری و رنگ و نور اثر که لطمه شدیدی به آن وارد کرده است. از منظر کارگردانی هم فیلمساز جسورانه عمل نکرده و بسیاری از سکانس‌ها و پلان‌ها را که می‌توانست در نماهایی باز و میزانسن‌هایی چندلایه، ماندگار کند، در تعدد مدیوم‌ها و کلوزآپ‌ها هدر داده است که از نمونه‌های پرداخت‌های اینچنینی می‌توان به سکانس ایستادن او در بالگرد، صحنه انتقال رضا به عقب، سکانس وداع، سکانس اجرای ترفند برای تانک‌های دشمن و بسیاری از صحنه‌ها که واهمه از لو رفتن داستان اجازه ورود و تحلیل بیشتر در مورد آنها را نمی‌دهد.
در هر حال «مجنون» فیلمی غیرتماشایی نیست و کشش لازم برای تماشا را ایجاد می‌کند، اما قطعا در مقابل سنگینی دراماتیک عملیات خیبر و قهرمانان آن، وزنی سبک دارد و حق مطلب را ادا نمی‌کند.
بازیگران و عوامل فیلم مجنون
کارگردانی فیلم «مجنون» را مهدی شامحمدی برعهده دارد که از کارگردانان شناخته‌شده در سینمای مستند است و با این فیلم اولین کارگردانی فیلم بلند سینمایی را در کارنامه خود تجربه می‌کند. علیرضا محصولی فیلمنامه‌نویس اثر است و عباس نادران که تهیه‌کنندگی «مجنون» را برعهده دارد در مقام تهیه‌کننده تا به امروز فیلم‌هایی همچون «شاه‌کش» و «شادروان» را به سرانجام رسانده است و این پروژه اولین همکاری او با سازمان اوج محسوب می‌شود.
سجاد بابایی، حسام منظور، بهزاد خلج، شبنم قربانی بازیگران این فیلم هستند.
تدوین این اثر سینمایی نیز بر عهده حمید نجفی راد است و موسیقی فیلم را هم مجید انتظامی ساخته است. او پس از یک دهه دوری از سینما، با فیلم مجنون در جشنواره فیلم فجر حضور دارد.
