خبرفوری به بهانه سالروز فوت علی رضاقلی بررسی میکند
چرا ایران پیشرفت نمی کند؟/ داستان جامعه ترسناک ایرانی؛ وقتی مردم نخبگان را می کشند
مادام که جامعه ایران به صورت آهسته و پیوسته پیشرفت نکند، نخبگان سیاسی و اقتصادی ظهور نخواهند کرد و امیرکبیرها و مصدق ها و قائم مقام ها به دست استبداد حذف خواهند شد. این مساله تا امروز نیز حاکم است. جامعه ایران باید نخبگان خود را به وجود آورد و نه برعکس.
به گزارش خبر فوری، امروز سالروز فوت علی رضاقلی، جامعه شناس، پژوهشگر و روشنفکر ایرانی است. از این متفکر و جامعه شناس مشهور ایرانی چند اثر علمی و پژوهشی باقی مانده که دو اثر بیش از سایرین مهم هستند.
یکی از این دو اثر کتاب «جامعه شناسی خودکامگی» و دیگری «جامعه شناسی نخبه کشی» است. در این گزارش قصد داریم مروری بر محتوا و حرف اصلی کتاب دوم یعنی «جامعه شناسی نخبه کشی» داشته باشیم. این کتاب در اواسط دهه 70 منتشر شد و باعث توجه جامعه علمی و فرهنگی به رضاقلی گردید.
کتاب به سرعت پرفروش شد و بارها تجدید چاپ گردید. جامعه شناسی نخبه کشی امروز هم یکی از کتب مهم و قابل اعتناء در حوزه جامعه شناسی است و افراد مختلفی آن را می خوانند.
نخبگان به دست مردم کشته می شوند
رضاقلی در «جامعه شناسی نخبه کشی» که آن را در سال 1377 منتشر ساخته، سعی دارد به پرسشی پاسخ دهد که همه روشنفکران معاصر به دنبال پاسخ دادن به آن هستند: «چرا ایران پیشرفت نکرده است؟»
رضا قلی در دهه ای این اثر را نگاشته که ایران در حال تجربه عصر اصلاحات است و بیشتر مردم امیدوارند که ایران بتواند از مشکلات دهه 60 عبور کند. بسیاری امیدوارند که محمد خاتمی مانند یک منجی، ایران را نجات دهد و ایران را به توسعه اقتصادی و سیاسی و اجتماعی برساند.
رضاقلی بر خلاف معاصرانش معتقد است که این امر شدنی نیست. از نظر او، اصولا پیشرفت و توسعه نه به واسطه نخبه ها بلکه به وسیله جامعه حاصل می شود. او توسعه و پیشرفت «از بالا به پایین» را قبول ندارد و معتقد است برعکس، پیشرفت و توسعه «از پایین به بالا» حاصل می گردد.
درون مایه اصلی کتاب «جامعه شناسی نخبه کشی» بررسی تاریخ ایران بر مبنای گزاره فوق الذکر است. رضاقلی سعی دارد نشان دهد که هرگاه یک نخست‌وزیر یا صدراعظم بزرگ که قدرت ذهن و اراده اش بالاتر از عموم مردم بوده و درکی جامع و کامل از توسعه و پیشرفت داشته به قدرت رسیده و قصد داشته طرح پیشرفت خود را اجرایی کند، نتوانسته به سرمنزل مقصود برسد و در میانه راه کشته یا تبعید شده است. علت این مساله نه ناتوانی این نخبگان سیاسی یا استبداد شاهنشاهی ایران بلکه بدوی بودن ساختار اجتماعی ایران بوده است.
در واقع، از نظر رضاقلی، عاملی که باعث حذف نخبگانی چون امیرکبیر و مصدق شد نه ناصرالدین شاه و محمدرضا شاه بلکه جامعه ایران بوده است.
رضاقلی معتقد است جامعه ایران از زمان حمله مغول به بعد ساختاری بدوی و قبیله ای (ایلیاتی) داشته است. تا عصر جدید، نه شهر مدرنی در ایران یافت می شود و نه اجتماعی ساختارمند و قابل اعتناء دیده می شود. بیشتر مردم در قالب طایفه ها و قبایل زندگی می کنند و ساختار جامعه ایران نیز ایلیاتی است. این ساختار ایلیاتی ذاتا نافی پیشرفت و توسعه است. ساختار ایلیاتی جامعه ایران را مصرف گرا و تنبل بار آورده و این مساله باعث شده مردم مخالف نخبگانی باشند که سعی دارند ایران را به سمت پیشرفت سوق داده و مردم را از نخوت و تنبلی و حاضری خوری خارج کنند. به همین دلیل، مردم شروع به حذف این نخبگان می کنند و ایران را در وضعیت نخوت و توسعه نیافتگی نگه می دارند.
سرنوشت محتوم قائم‌مقام، امیرکبیر و مصدق در جامعه ای منحط
رضاقلی در کتاب «جامعه شناسی نخبه کشی» به زندگی سه نخبه سیاسی می پردازد: قائم مقام فرهانی، امیر کبیر و محمد مصدق.
او معتقد است در میان نخست وزیران ایران تنها این سه هستند که به معنی واقعی نخبه بودند؛ یعنی سعی داشتند ایران را به سمت توسعه اقتصادی و سیاسی سوق داده و از نخوت و مصرف زدگی خارج کنند. بیشتر حجم کتاب به زندگی و فعالیت های سیاسی امیرکبیر اختصاص دارد.
رضاقلی سعی دارد نشان دهد که حتی اگر امیرکبیر در قدرت می ماند و ناصرالدین شاه او را به قتل نمی رساند، باز نمی توانست طرح توسعه خود را اجرایی کند چرا که مردم با طرح های او همراهی نمی کردند. او به سرانجام افرادی اشاره می کند که توسط امیرکبیر به اروپا فرستاده شده و با علوم و فنون جدید آشنا گردیدند. همه این افراد بعد از مرگ امیرکبیر به نقطه صفر بازگشته و شروع به فساد و ارتشاء کردند و کار و توسعه و پیشرفت را فراموش کردند.
رضاقلی مدعی است پس از مرگ امیرکبیر آب از آب تکان نخورد و هیچ کسی معترض نگردید، چرا که هیچ کدام از عوام و خواص موافق طرح های امیرکبیر نبوده و دوست داشتند او هر چه سریعتر عزل و نابود شود. از این روی، می تواند مردم یا به عبارت بهتر، جامعه توسعه نیافته و بدوی ایران را قاتل امیرکبیر دانست.
ماجرای امیرکبیر در مورد قائم مقام فراهانی و محمد مصدق نیز تکرار شد و این دو نیز به دست جامعه ایلیاتی ایران حذف شدند.
رضاقلی معتقد است مادام که جامعه ایران به صورت آهسته و پیوسته پیشرفت نکند، نخبگان سیاسی و اقتصادی ظهور نخواهند کرد و امیرکبیرها و مصدق ها و قائم مقام ها به دست استبداد حذف خواهند شد. این مساله تا امروز نیز حاکم است. جامعه ایران باید نخبگان خود را به وجود آورد و نه برعکس؛ از این رو تا جامعه به پیشرفت نرسد، افراد بزرگ و نخبه به ظهور نخواهند رسید.
نظر شما چیست؟ در ادامه کامنت بگذارید.
مقامات و مسولان سردمدار علاقه ای به شکوفایی نوابغ و خلاق ها ندارند بخاطر اینکه خود ماندگار باشند ودرطی این 44 سال اینرا نشان داده اند
همه شماها اعم مردم و سران مثل هم هستید
هیچ قاجارهم بلایی که سرمااومده ازمعلم ودکترشدن روحانی ازکشتارکرونا که بادکنرشدن اومده تامسخره بازی های مختلف
آخ و آه از این مردم که خرمهره را با در برابر میکنند
به نظرم حرف درستی زده چون در حال حاضر هم مردم ایران تنبل و حاضرخور هستن و دائما نق میزنن که چرا پول نفت رو سر سفره ها نمیارید در حالی که همین موضوع موید حاضرخوری اونهاست.
مردم ایران تقصیر ندارند ، آنها را به مفتی خوری ، نذری خوری ، عادت داده اند . این مردم فرهنگ اصیل ایرانی خود را از دست داده اند .
تواگه عقل درست داشتی صاحبهای خودرو های لوکس ها صاحب املاک ها با بقیه و اکثریت مستضعف ملت قاطی نمیکردی
چطور با فریب وعده پول نفت به شورش کشوندن ایران را
آقا یا خانمی که گفتی مردم به نذری خوری عادت کردن ، لطفا ساندیس خوری رو هم اضافه کن
میدونم اگه نظرم رو بنویسم منتشر نمیشه
پس میگم نظری ندارم
اصل آن برمیگردد به کسانی که می خواهند جامعه را به صدها قرن قبل برگردانند وهمچنان هر سال آن را با آب وتاب به خورد مردم بدهند ودرجا بزنند ووعده های پوچ بدهند ونسیه فروشی برای کاسبی چند روزه دنیای خود
حاجی خداوکیلی خودت اون بالا باشی چکار میکنی؟
به ۴۹ ۹ اگرکسی عِرق ایران ومردم دوستی داشته باشد دراه پیشرفت ورفاه وسرفرازی ایران وایرانی فکروکار میکندولی چه کنیم که امروزگرفتارفکروکارجماعتی که دربالا گفته شد هستیم
چه عرقی کارکنیم ومزایاوحقمون وروال بره توجیب یه مشت دزدشهررودزدیدن ازگل روببین
زمانی که انسان در تنگناهای شدید قرار میگیرد ، دو راه پیش رو دارد ، یا تسلیم به مرگ شود و یا امید به قدرتی مافوق انسان داشته باشد و تداوم حیات بدهد ، و این دومی ست که او را منفعل ، تنبل و جدا از هر تلاشی برای رهایی می کند ، مصداق فراوان در وقایع و حکایات تاریخ است
خودت فهمیدی چی گفتی؟
به ۲۲ ا۸ عاقلان‌دانندوبس
فعلا جامعه ایران جماعتی بی ..ودزدرا پرورش داده است
تا وقتی که افراد بیسواد راس امور قرار بگیرند ،همین آش است وهمین کاسه چه بکنیم است
صد در صد با نظر استاد رضاقلی مرحوم هم نظر و هم فکر هستم
متاسفانه امروز هم جامعه تغییری نکرده
تبدیل شده به نیروهای خودی وغیر خودی
خودی ها هرچقدر هم ناکارآمد وودارای فساد باشند چون همدستند حمایت میشوند
رانت خوار ومفسد 6ماه زندان میشود معترض وافشاکنند فساد 10سال زندان
الان یک عده پادو شاه پرست می‌نویسند که در زمان پالانی و پسرش تولید دانشمند می‌کردیم و صادر کننده و پرتاب کننده انواع ماهواره بودیم و
اروپا و آمریکا عاشق تجهیزات ساخت دانشمندان ایران بودند و تازه نخبگان و دانشمندان آمریکا و اروپا در حال صف کشیدن ورود به ایران بودند .
فقط کافیه شاخص های اقتصادی زمان هویدا را با امروز مقایسه کنید دوما پهلوی ها ویرانه ای را از قاجار تحویل گرفتند ساخت دانشگاه بیمارستان و چه و چه از خدماتشان بود در ضمن شوروی از موشک های شما بزرگترش را داشت ولی فروپاشید.
در منظر این جماعت شاه پسند پیشرفت مثل یک پرتقال رسیده بود که در دست شاه بود و در عرض چندین دهه حکومت نتوانست بر ملت ایران یان پرتقال را پوست بکند و به مذاق مردم بنشاند !!!!
وشدید هم امیدوارند تا پسرفراری اش با مسیح علینژاد پوست این پرتقال را بکنند !!!
بخاطرانشاى تخيلى كه نوشتى نمره بيست ولى درس تاريخ نمره صفرفردابااوليائ خودبيا مدرسه
تاریخ ثابت کرده که شاه کی بودوچه کارکردوایرانی که دارای عقلانیت ومنطق است بدون کینه وغرض وتوهین قضاوت میکند
اول که خیلی بی ادب تشریف داری ودوم اینکه توامکانات وتکنولوژی و..امروزدردنیاوجودداردرا با بیش ازنیم قرن پیش مقایسه میکنی درضمن پهلوی ویرانه ای ازقاجارتحویل گرفت ساختندوآبادکردندتحویل دادند وشماها چه کردید؟!!!
به بهلول احسنت عجب جوابی دادی
متشكرم اقاى حسن ستار
ویرانه بوده و ویرانه تحویل دادن حداقل قاجار ایرانی واقعی بودن و از خود کشور آمده بودن و نه مزدور اجنبی
لابد با جهل و جهالت کشور رو اداره کردن پیشرفته نوکر کمونیست بودن هم افتخار ببین ۴۵ ساله هنوز م گندم وگوشت ....وارداتي ه ربطي هم به تحریم دژمن نداره شماها اگه فهم ودرک داشتید اوضاع اینگونه نبود اینو بفهم......
یه سر یه قصابی بزن ببین قیمت گوشت این ماه با ماه پیش چقدر تفاوت داره بعد بیا اینجا نظر بده انیشتین
دلیلی که حکومت پهلوی رو سرنگون کردند همین بود البته دستشان به وی نرسید وگرنه میکشتنش
دست کی؟
دقیقا بگو وی کیه؟
کدوم دلیل؟
روحانیان باعث پیشرفت کشور می شود در زمان شاه والان. در هر جامعه ای که بر پایه روحانیون شکل گرفته باشد وجود گناه امر ضروریست اینها اهرم قدرت هستند و از گناه گذران زندگی میکنند
خخخخخخخ
تو دیگه آخر فیلسوفایی
داشت می کرد ولی با شارلاتان بازی جلو پیشرفتش را گرفتند
امیر کبیر و قائم مقام نخبه بودن.
اما مصدق یه پوپولیست دروغ گو بود که فقط ریشه‌های تفکر لنینیسم رو در ایران رواج داد.
این دولتمردان بی کفایت هستند که نخبگان و مغزها را فراری می دهند یا می کشند نه مردم!
وقتی اقتصاد دان بزرگی مثل برادر حاج دکتر رضایی با معدل بالای ۱۹ داریم و۷ هزار صفحه برنامه پیشرفت اقتصاد ایران ریاست‌جمهوری ومخبرهای توانمند چه نیازی بهتر از این بزرگواران هست
بله صددرصد موافقم اگه مردم آگاه و هوشیار باشند از نخبگان خود حمایت و پشتیبانی خواهند کرد و پشت آنها حرکت خواهند کرد و در این راه هیچ مانعی نخواهد توانست جلوی پیشرفت و توسعه یک کشور را بگیرد.
اکثر ایرانیان میل شدیدی به خواب دارند. پس هرکسی که بخواهد آنها را بیدار کند، محکوم به فناست.
مسئولین فقط با شعار و حرافی و توهم به مردم می گویند ناامید نباشید و در برلبر تحریم‌ها و گرانی و مشکلات مقاومت کنید و با حقوق اندکی که برایتون تعیین کردیم بسازید... لعنت بر شما
موریانه های داخلی نخواهند گذاشت این کشور پیشرفت کنه، شاید زمانی یکی دو دنگمون رو ساختیم ولی هیچوقت نمیذارند حتی چهار دنگ بشیم شش دنگ که پیشکش.
مورخان و کارشناسان باید دنبال این بگردند که از چه زمانی تنبلی،بخل و حسادت، خیانت رو در نژاد ایرانی تزریق کردند اگر اینهارو ریشه یابی کنند و سم زدایی شاید دوباره به شکوه سه هزار سال پیش برگردیم.
استاد روابط بین الملل ما در دانشگاه اردکان.... سرکلاس بهمون میگفت شماها امیرکبیر و می‌کشید و بعدش براش سالگرد میگیرید الان متوجه منظورش شدم.
واقعا انگار پیام منو نوشتن. من همیشه میگفتم که جامعه ی ایران طایفه ای است و تن پرور و هیچ رشدی نمی کنه.
واقعاًنمیدونید چراایران پیشرفت نمیکند؟ چودانی وپرسی سئوالت خطاست
مردم ایران تنبل و مفتخور هستن و دوست دارن حاضر کرده،،به همه چیز برسن بدون تلاش بدون رنج....
علت عقب ماندگی ایران همینه..
به خودت بگو که همش پشت ماشین نشینی تنبل باشی بیا با اتوبوس رفت و آمد کن مثل بقیه خوب خر کردی خودت شاهانه مردم بدبخت پدرشون در اوردی
تا زمانی که ملتی در گیر این باسد که با کدام پا به توالت برود آن ملت همچنان خاک برسر در صف مرغ خودهد ماند
حالا خودت و همفکرانت سعی کنید جفت پا بروید توی توالت شاید بلانسبت یک دانشمندی چیزی شدید و بهتون افتخار کنند !!!
دقیقا نظر مولف باوضع موجود وعوامل تاریخی دلیل عقب ماندهگی تطابق دارد واصولا ماملتی نظم کش وخود خواهی هستیم که روالی سالم ومنضبط را طالب نیستیم.
ما هنوز نمی‌دانیم که چرا آفریده شده ایم و سرمنزل قافله بشریت کجاست.به همین دلیل هم نمیتونیم برنامه ریزی کلی و بلند مدتی برای خودمون داشته باشیم.وقتی هدف آخری مشخص نباشد،از برنامه های مقطعی چه کاری برمی آید؟
بایدهرکس در جایگاه خـــــــــــودش قرار بگیره وگرنه وضعیت همین که هستش
سلام
این نظرکاملادرسته قبول دارم
تا زمانی که دموکراسی وجود نداشته باشه هیچ مملکتی پیشرفت نخواهد کرد
اکثر کشورهای خاورمیانه تحت نفوذ استعمار هستند و باید عقب باشند چه فرهنگی و اقتصادی اگر در این بین شخصی دلسوز و روشنفکر خواست اصلاحاتی برای پیشرفت کشورش پیاده کند به عناوین مختلف نابود شده