عید بهاره؛ بهترین فرصت برای آشنایی با فرهنگ سنتی چین

در مقدمه بیانیه کمیته بین‌دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس آمده که در چین، عید بهاره نشان‌دهنده آغاز سال جدید است که در اولین روز از اولین ماه قمری به تقویم سنتی آغاز می‌شود. قبل و بعد از عید بهار، مردم یک سری اقدامات اجتماعی را برای خداحافظی با کهنه‌ها و استقبال از چیزهای جدید انجام می‌دهند، برای خوشبختی دعا می‌کنند، دورهمی‌های خانوادگی برگزار می‌نمایند و هماهنگی جامعه را ترویج می‌کنند، این عید هم «گذراندن سال» نامیده می‌شود. این فعالیت میراث‌گونه به مردم چین احساس هویت و تداوم می‌بخشد.

بسیاری از آداب و رسوم درعید بهاره شبیه به نوروز است، مانند خوردن شام شب سال نو، بیدار ماندن در شب سال نو، دادن عیدی به  بچه‌ها، دید و بازدید بین اقوام و دوستان، بازدید از بازار مکاره، ترقه‌ بازی و آتش بازی و غیره. البته درعید بهار آداب و رسوم خاصی هم هست مانند نوشتن دوبیتی بهاره، چسباندن نقاشی سال، خوردن «جائو جی»، آویزان کردن فانوس سرخ، حدس زدن معماهای فانوس، رقص اژدها و شیر و غیره. علاوه بر این، به دنبال  پیشرفت زمان، بسیاری از آداب و رسوم عامیانه جدید در طول جشنواره بهار متولد شده‌اند که تأثیرگذارترین آنها تماشای شب نشینی عید بهاره رادیو و تلویزیون مرکزی چین در شب سال نو است.

این یک برنامه متنوع است که از 40 سال پیش پخش شده و خاطرات بسیار زیبایی از مردم چین را در خود دارد و در کتاب رکوردهای جهانی گینس به عنوان «پربیننده‌ترین برنامه شب نشینی در جهان: شناخته شده است.

به عنوان قدیمی‌ترین و مهم ترین اعیاد سنتی در فرهنگ چینی، تأثیر عید بهاره  به طور فزاینده‌ای در سراسر جهان گسترش یافته است. در حال حاضر، کشورهای بیشتری عید  بهاره  را یک روز تعطیل قانونی می‌دانند و حدود یک پنجم جمعیت جهان این عید را به اشکال مختلف جشن می‌گیرند. روح فرهنگی صلح، هماهنگی و انسجام موجود در عید بهاره تأثیر فزاینده‌ای بر جهان دارد. در دسامبر سال گذشته، هفتاد و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اتفاق آرا قطعنامه‌ای را برای تعیین عید بهاره  (سال نو قمری) به عنوان تعطیلات سازمان ملل تصویب کرد.

ممکن است برخی از دوستان بپرسند: از آنجایی که عید بهاره اینقدر مهم است، چرا تازه امسال با موفقیت در فهرست میراث جهانی ثبت شد؟ این در واقع به علت «تواضع» این عید است.

انتخاب میراث فرهنگی ناملموس برگرفته از «کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس» است که توسط یونسکو در سال 2003 تصویب شد.

در سال 2004، چین یکی از کشورهای امضا کننده این کنوانسیون شد. سال 2008 اولین پروژه اپرای «کونچو» با موفقیت به فهرست میراث فرهنگی پیوست، بعد از آن جمعا 43 پروژه در فهرست میراث ناملموس انتخاب شده‌اند. اما برای عید بهاره که هر سال مردم آن را جشن می‌گیرند، به منظور «اولویت بخشی» به  پروژه‌هایی که نیاز فوری‌تری به حفاظت دارند، هیچ درخواستی ارسال نشده بود.

در سال‌های اخیر، کشورهای بیشتری شروع به جشن گرفتن عید بهاره چین کرده‌اند، مخصوصا سال گذشته این عید به تعطیلات سازمان ملل تبدیل شد و در نهایت نهادهای مربوطه چین درخواست عید بهاره برای ورود به میراث جهانی در دستور کار قرار دادند.

 در محل نشست بررسی یونسکو امسال، وقتی مجری نشست اعلام کرد که پروژه میراث جهانی عید بهاره تصویب شده است، نمایندگان ده‌ها کشور برخاستند و برای تبریک با هیئت چینی دست دادند. کاربران بسیاری از کشورها در پلتفرم‌های اجتماعی تمجید خود را ابراز داشتند چرا که عید بهاره شایسته ثبت در میراث فرهنگی ناملموس است و کل جهان آن را جشن می‌گیرد.

«مهارت ساختن و نواختن رباب» و «جشن مهرگان»  نیز در نشست یونسکو امسال در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد. علاوه بر این، مغولستان به پرونده «نوروز» پیوست و به این ترتیب این پرونده به نام 13 کشور برای سومین‌بار در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو ثبت شد. چین و ایران در انتهای شرق و غرب آسیا واقع شده‌اند، اما جشن‌های سنتی آن‌ها شباهت‌هایی دارند.

به عنوان مثال، ساز رباب شبیه برخی سازهای مورد استفاده در هنر «دوازده مقام» ایغوری است. جشن مهرگان شبیه عید نیمه پاییز چین است و عید نوروز را می‌توان با عید بهاره مقایسه کرد؛ بسیاری از اقوام مانند تاجیک‌ها، اویغورها و قزاق‌ها در چین نیز این عید را جشن می‌گیرند.

تا شروع عید بهاره حدود یک ماه و نیم باقی مانده است، اما در حال حاضر بسیاری از مردم چین برنامه ریزی برای بازگشت به زادگاه به منظور گرامیداشت عید بهاره را آغاز کرده‌اند. در ایام عید بهاره سال آینده یک روز دیگر برای تعطیل اضافه می‌شود، یعنی 4 روز تعطیل رسمی و برای 8 روز متوالی استراحت فراهم شده که قبل و بعدِ 4 روز کاری جبران می‌شود.

این خبر در ماه گذشته توسط شورای دولتی چین منتشر شد، برای چینی‌ها یک خبری خوشِ غیر منتظره است،  چون برای همه چینی‌ها پس از یک سال پرمشغله، بزرگترین آرزوی‌شان برگشت به زادگاه است؛ پس در این ایام یک روز تعطیل اضافه، بسیار ارزشمند محسوب می‌شود.  

چینی‌ها در ایام عید بهاره علاوه بر لذت بردن از لحظات گرم دورهمی‌های خانوادگی و تجربه آداب و رسوم مختلف سال نو، همچنین می‌توانند در انواع فعالیت‌های فرهنگی شرکت کنند. علاوه بر این، ادارات مربوطه چین در خارج از کشور نیز به برگزاری فعالیتی موسوم به «عید بهاره فرخنده» ادامه می‌دهند. دوستان خارجی که در این رویداد شرکت کرده‌اند، با بیان اینکه این جشن شادی فراوانی به آنها بخشیده، اعلام کردند عید بهاره بهترین دریچه برای آشنایی و لذت بردن از فرهنگ سنتی چینی محسوب می‌شود.

اگر دوستان ایرانی و افغانستانی می‌توانند در جشن عید بهاره شرکت کنند بهتر است آن را از دست ندهند.