«نفرین» 1900 ساله از یک گور باستانی بیرون آمد

بیست و یک لوح نفرین سربی در گورهای یک گورستان مربوط به دوران گالی-رومی در شهر اورلئان فرانسه کشف شده‌اند. یکی از این گورها که به نیمه دوم قرن دوم میلادی بازمی‌گردد، به‌طور خاص مورد توجه قرار گرفته، چرا که یک لوح نفرین به زبان گالی (زبان باستانی سرزمین فرانسه) در آن یافت شده است.

اگرچه این زبان قرن‌ها پس از فتح سرزمین گال توسط رومی‌ها همچنان استفاده می‌شد، اما نمونه‌های مکتوب بسیار اندکی از آن باقی مانده و از این رو، این لوح نفرین یافته‌ی به‌شدت نادری به شمار می‌رود.

این گورستان گالی‌رومی در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی سال ۲۰۲۲ در محل بیمارستان «پورتِی مَدِلِن» مربوط به قرن هجدهم میلادی کشف شد. استفاده از این گورستان از اواخر قرن اول تا اوایل قرن سوم میلادی ادامه داشته است. باستان‌شناسان بیش از ۶۰ گور را در امتداد یک دیوار شناسایی کردند. تمامی اجساد متعلق به مردان بالغ و همگی دفن‌شده (نه سوزانده‌شده) بودند. هیچ زن، کودک یا جسد سوزانده‌شده‌ای میان آن‌ها وجود نداشت. این ویژگی خاص و غیرعادی نشان می‌دهد از این گورستان شاید گروهی خاص، مثلاً اعضای یک حرفه خاص استفاده می‌کردند. در گور شماره F۲۱۹۹ یک لوح سربی محکم پیچیده‌شده میان پاهای متوفی پیدا شد.

لوح‌های نفرین که در لاتین با واژه دِفیکسیو (Defixio) شناخته می‌شوند، در سراسر جهان یونانی-رومی حتی تا دوران مسیحیت نیز رواج داشته‌اند. افرادی که در رقابت‌های عشقی یا تجاری و ورزشی دچار کینه و دشمنی می‌شدند، طلسم‌هایی می‌نوشتند تا از خدایان جهان زیرین بخواهند دشمنان‌شان را مجازات کنند. «سرب» رایج‌ترین ماده برای نوشتن این نفرین‌ها بود، چون انعطاف‌پذیر بود، میشد به‌راحتی روی آن نوشت و آن را پیچید. افزون بر این، این فلز به‌دلیل سرد و تیره بودنش، نمادی از ارتباط با خدایان زیرزمینی و تاریکی قلمداد می‌شد که این نفرین‌ها معمولاً به آن‌ها خطاب می‌شدند.

لوح نفرین کشف‌شده در گور F۲۱۹۹ ابتدا تا شده و سپس به شکل فشرده لوله شده بود. ورق سربی بسیار نازک بود و پس از گذشت ۲۰۰۰ سال به این شکل، نیاز به تماس بسیار ظریفی برای باز کردن و پاک‌سازی خوردگی‌ها داشت و سطح آن باید با پوشش محافظ شفاف تثبیت میشد تا مطالعه‌ی آن بدون آسیب رساندن برای محققان میسر شود. نشانه‌ها و حروفی که با قلم فلزی حک شده بودند، روی سطح نرم سرب قابل‌رؤیت بودند، اما به قدری کمرنگ بودند که با چشم غیرمسلح قابل‌خواندن نبودند. محققان از فناوری RTI استفاده کردند تا نوشته‌ها را با نور مایل برجسته کنند. با استفاده از این تصاویر، کارشناسان توانستند حروف لاتین را بخوانند. آن‌ها دریافتند بیشتر متن به زبان گالی نوشته شده و برخی واژه‌ها از زبان‌های یونانی و لاتین وام گرفته شده‌اند.

ترجمه زبان گالی کار ساده‌ای نیست، چرا که این زبان منقرض شده و شواهد مکتوب اندکی از آن در دست است. برای ترجمه قابل‌قبول برحی واژه‌ها، زبان‌شناسان ناچار به مقایسه‌هایی با زبان‌های سلتی باستان همچون زبان ایرلندی کهن و زبان برِتون قدیم شدند. کار روی این لوح همچنان ادامه دارد، اما نخستین ترجمه پیشنهادی چنین است (متن اصلی به صورت ایتالیک آمده):

به مارس همایونی که نام‌ها را می‌درد

این افسون علیه مردان و زنانی است که نامشان در زیر برده شده

که عمل شوم و ناعادلانه‌ای را مرتکب شده‌اند

و همچنین همه کسانی که همدست این مردان و زنان بوده‌اند

نام تکرارشونده‌ی «Regina» که در این لوح تکرار شده احتمالاً به نام الهه‌ای اشاره دارد که در نفرین به او اشاره شده است. به نظر می‌رسد سایر نام‌ها اسامی خاص گالی باشند که هدف نفرین بوده‌اند.