کشف دومین کتیبه ساسانی «پهلوی کتابی» در نقش رستم
یک پژوهشگر و زبان‌شناس از کشف و خوانش دومین کتیبه «پهلوی کتابی» از دوره ساسانی در محوطه نقش رستم و در پشت آرامگاه خشایارشا هخامنشی، خبر داد.
ابوالحسن اتابکی ـ پژوهشگر آزاد و زبان‌شناس ـ نتیجه خوانش کتیبه نویافته در نقش رستم را در اختیار رسانه‌ها قرار داد و درباره آن گفت: این سنگ نوشته، دومین کتیبه مربوط به استودانی است که ما در درون محوطه نقش رستم و در پشت آرامگاه خشایارشا (در مرودشت استان فارس) کشف کردیم و با اینکه به شدت در گذر زمان آسیب دیده، ترجمه آن چنین است: «این دخمک (استودان) مهرگشنسپ انوشه روان (است)؛ بهشت بهرش باد».
این پژوهشگر افزود: پیش‌تر نیز یک سنگ‌نوشته سنگ گور در همین محوطه نقش رستم کشف کرده بودیم که با همکاری خانم نجمه ابراهیمی در نشریه «پیام باستان‌شناس» دانشگاه ابهر چاپ شد.
او درباره کاربرد استودان‌های دوره ساسانی توضیح داد: در دوره ساسانی به طور نسبی، استودان‌ها (استخوان‌دان‌ها) به «فضاهایی منفرد تاقچه‌ای یا هلالی‌شکل» گفته می‌شد که در دیواره عمودی صخره‌ها و صخره‌کنده‌ها ایجاد شده‌اند و هنگامی استخوان‌های مردگان بوسیله حیوانات درنده و پرندگان لاشخوار در «دخمه‌های آفتاب» از گوشت تهی می‌شد، این استخوان‌های آفتاب خورده و پاک شده به مکان‌های مختلف تدفین انتقال داده می‌شد که یکی از این روش‌های تدفین در دوره ساسانی، گذاشتن استخوان‌ها در استودان بود.
اتابکی اضافه کرد: شکل‌گیری این نوع شیوه تدفین با فراگیری آموزه‌های زرتشتی در فلات ایران و همگونی دین و دولت رواج یافت که از بُعد سیاسی با تشکیل حکومت فرته‌داران «نگهبانان آتش» در پارس و خاندان آتروپات در آذربایجان پس از دوره هخامنشی به منصه ظهور رسید. این حکومت‌ها که نخستین بارقه‌های دیانت زرتشتی را در جغرافیای سیاسی فلات ایران رقم زدند به تقلید از آرامگاه‌های شاهان بزرگ هخامنشی به رواجِ گوردخمه‌ها و استودان‌هایی سازگار با آموزه‌های دین زرتشتی در دل کوهستان‌ها و صخره‌ها پرداختند.
این پژوهشگر افزود: نمونه بارز این گوردخمه‌ها در فارس، گوردخمه «دائو دختر» فهلیان، «گوردخمه فالونک» مرودشت، «آرامگاه ناتمام چاشتخور»، «گوردخمه‌های آخور رستم و تنگ زندان»، در جنوب تخت جمشید، گوردخمه شرق نقش رستم و در مناطق غربی فلات ایران «گوردخمه‌های (به اشتباه) منسوب به مادی و در اصل بعد از دوره هخامنشی» همچون «گوردخمه سکاوند»، «قیزقاپان»، «کورخ کیچ»، «دکان داود» و ...حائز اهمیت است.
اتابکی بیان کرد: قداست و پاکی عنصر خاک در مواجهه با تازش دیو نسو «که بر پیکر مرده هجوم می‌آورد و باعث ناپاکی کالبد می‌شود» باعث این نگرش شد که پیکر درگذشتگان به دینان زرتشتی باید تا حد امکان از این عنصر مقدس (خاک) دور بماند. با این نگرش، گستره فراوانی از تدفین‌های متداول با آیین زرتشتی از جمله استودان‌ها (که خود نمونه دگرگون و کوچک شده گوردخمه‌ها بودند)، در برخی از نواحی جنوبی، بویژه در سرزمین پارس شکل گرفتند.
این پژوهشگر گفت: برخی از این استودان‌ها دارای سنگ‌نوشته‌های به خط پهلویِ کتابی هستند که در اطراف یا کنار آن به نگارش درآمده‌اند.
اتابکی اظهار کرد: بیشتر استودان‌های باقی مانده در فلات ایران از دوره ساسانی در کوهستان‌های دشت مرودشت (اطراف شهر استخر و نقش رستم) واقع شده‌اند که نشان از اهمیت این مکان در نزد ساسانیان به عنوان زادگاه آیینی بوده است. از سوی دیگر این مکان به عنوان خواستگاه میهنی و آیینی، مرکز علوم و کتابت، محل اسناد و گنجینه‌های دولتی و تبلوری از قدرت بزرگان و خاندان‌های نژاده در دوره ساسانی تا چندین سده پس از اسلام به شمار می‌رفته است.
