سپندارمذگان، 29 بهمن یا پنج اسفند؟

مدیر گروه تاریخ دانشگاه فردوسی گفت: قرار گرفتن مناسبت سپندارمزگان در 29 بهمن بیشتر بعد تقویم نگاری دارد تا جنبه قداست و دینی.

دکتر محمدتقی ایمان‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، در خصوص روز سپندارمذگان گفت: برای تعیین دقیق تاریخ این روز به آیین و دین زرتشت برگردیم، در دین زرتشت هر ماه به نام یک ایزد بوده و تقویم کنونی نیز این ویژگی را دارد، مانند: فروردین، اردیبهشت و شهریور که همه نام های ایزدان زرتشتی هستند.

وی ادامه داد: از طرفی در دین زرتشت هر روز در ماه نیز به نام یک ایزد هست، مانند: روز اول یا اورمزد، روز دوم یا بهمن و روز سوم یا شهریور و دیگر روزها نیز همینطور، پس 30 روز ماه نیز به نام 30 ایزد است و در آیین زرتشت هر زمان که نام روز و نام ماه با هم تلاقی داشتند آن روز را جشن می‌گرفتند.

مدیرگروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: اسفند هم دوزادهمین ماه سال بوده و روز پنجم هر ماه هم به نام اسفند است، پس تلاقی بین اسفند و پنجمین روز را در آیین زرتشت جشن می‌گرفتند، بنابراین پنجمین روز اسفند را به نام اسفندمذگان داریم و همچنین بهمنگان و مهرگان که معروفیت بیشتری دارد، که ماه مهر ماه هفتم است و شانزدهمین روز هر ماه نیز به نام مهر است، در نتیجه این تلاقی را به عنوان جشن مهرگان جشن می‌گیرند در واقع در 12 ماه ما 12 جشن داشتیم، امروزه نیز این جشن‌ها کمتر شده و شاید جشن مهرگان تنها جشنی باشد که خود زرتشتی‌ها بگیرند ولی به طور کلی مرتب این دوازده جشن برگزار می‌شده است.

وی درباره ریشه کلمه سپندارمذگان اظهار کرد: اسپند به معنی مقدس بوده و حتی اسپندی که دود می‌کنند، در واقع برای قداست این گیاه است و حتی کلمه گوسفند نیز به دلیل مثبت بودن این موجود است، بنابراین کلمه اسپند ریشه‌اش از پاکی و محبت می‌آید و از طرفی در معنای اسپند زایندگی و حیات زمین هم دخیل هست و لغت زن نیز از زایندگی می‌آید، یعنی حیات مربوط به زن است.

مدیرگروه تاریخ دانشگاه فردوسی در مورد اهمیت این روز افزود: به دلیل همین عشق، محبت، حیات و زندگی توجه بیشتری به این روز شده و به نحوی در گذشته و تاریخ ایران این روز را به عنوان بزرگداشت زن و هدیه دادن به او مطرح کردند و ابوریحان بیرونی در کتابش به این روز تاکید دارد، و حتی در آن زمان زنان را بر تخت شاهی مینشاندند و به آنان هدیه می‌دادند، لذا از این جهت می‌توانیم بگوییم این مسئله اهمیت بیشتری دارد، زیرا در زندگی کاربردی‌تر و مربوط به حیات بوده و نسبت به دیگر جشنها جاودانه‌تر مانده است.

محمدتقی ایمان‌پور در خصوص جابه‌جایی این روز از پنجم اسفند به 29 بهمن گفت: بحث مربوط به تقویم نگاری است زیرا شش ماه 31 روز بوده که این شش ماه را 30 روزه کردند و برای همین شش روز کم شده و این تاریخ به 29 بهمن تغییر یافته است، ولی پنج اسفند ثابت‌تر بوده و 29 بهمن بیشتر برای بحث تقویم نگاری آن مطرح است.

این استاد تاریخ خاطرنشان کرد: تقویم ما ابتدا به دوره هخامنشیان و بابل بر می‌گردد و بعد تقویم یزدگردی مربوط با دوره ساسانیان است و سپس تقویم خیام و... همینگونه ادامه دارد تا اخیرا محققان و تقویم‌نگاران به تقویم امروزی رسیده‌اند ولی برای خود زرتشتی‌ها همان پنج اسفند به عنوان آن جشن هنوز برقرار است و 29 بهمن بیشتر بعد تقویم نگاری دارد تا قداست و جنبه دینی.

وی درباره اهمیت بیشتر ولنتاین نسبت به سپندارمذگان در نزد برخی افراد تصریح کرد: وقتی خود ما تمام مسائل را تحت‌الشعاع برخی مسائل قرار می‌دهیم و آیین‌ها و سنت‌های خودمان را به دست فراموشی می‌سپاریم، طبیعتا با این فرهنگ امروزی و پیشرفت رسانه‌ها و تاثیرات فرهنگ غربی روی ما، جامعه جوان به خودش نگاه کرده و می‌بیند هیچ چیزی ندارد و جذابیت را در فرهنگ غرب می‌یابد و به آن سمت کشیده می‌شود، در حالی که اگر خودمان مسائل را هویتی نگاه کنیم، این جشن‌ها را خودمان رسما اعلام کنیم و رسانه‌های ما روی آن‌ها دقت کنند و علاوه بر مناسبت های مختلف دینی، بخشی نیز روی این سنت‌هایی که مثبت بوده و با دین نیز تداخلی ندارد بپردازیم شاید به نقاط روشنی برسیم، زمانی که ما می‌آییم جشن‌ها را تقسیم کرده و بعضی از جشن‌ها را باطل می‌کنیم نتیجه‌اش همین است.

مدیر گروه تاریخ دانشگاه فردوسی در رابطه با تاریخ ولنتاین و دلیل نزدیکی آن به سپندارمذگان گفت: ولنتاین از امپراطوری روم می‌آید، در قرن سوم و تقریبا همزمان با ساسانیان در ایران، این امپراطوری اعتقادی داشت، به دلیل اینکه سربازان بتوانند خوب جنگیده و وابستگی نداشته باشند حق ازدواج ندارند، در نتیجه از این حق محروم بودند.

وی افزود: ولی کشیشی بود به نام ولنتاین که مخفیانه سربازان را همراهی می‌کند که ازدواج بکنند ولی او شناخته شده و محکوم به اعدام می‌شود و این روز را از همان زمان به نام روز عشق نامگذاری کردند، پس از گذشت زمان از نظر تاریخ نگاری به 25 بهمن ماه آمده است، اینکه دقیق است یا خیر خیلی مشخص نیست و اینکه به دلیل حضور چیزی شبیه به آن در ایران و تغییرات تقویمی که می‌تواند این فاصله را ایجاد کند دور از ذهن نیست، زیرا همین مسئله برای تولد مسیح نیز درست است، 25 دسامبر تولد مهر بوده و زمانی که می‌خواستند برای تولد مسیح تاریخی بگذارند چیزی نداشتند، لذا تحت تاثیر تولد مهر 21 دسامبر را برای تولد مسیح در نظر گرفتند، بنابراین حدس بنده این است که ولنتاین هم زمانش به سپندارمذگان ما کشیده شده است، ولی با اطمینان گفتن آن نیاز به محاسبات دقیقتر تقویمی دارد.

منبع: ایسنا

10