ده بازی ماندگار که در جشنواره فیلم فجر نادیده گرفته شدند

این لیست، نه نشان‌دهنده «تنها» بازی‌های برجسته و نادیده‌گرفته‌شده در جشنواره فجر است و نه بزرگ‌ترین اشتباهات داوران در بخش بازیگری. فقط مشتی نمونه خروار است: یادآور تعدادی از بازی‌های ماندگاری که در جشنواره فجر به حق‌شان نرسیدند.

1) سوسن تسلیمی/ «مادیان» (علی ژکان)

اعضای هیأت داوران در آن سال، در اقدامی عجیب، هیچ جایزه‌ای در رشته بهترین بازیگر نقش اول زن اهدا نکردند چون از دید آن‌ها، «عرصه برای ارائه هنرمندانه نقش و شخصیت زنان در فیلم‌های آن دوره محدود بود»! دلیل اصلی را می‌توان حدس زد: سیاست‌گذاران آن دوران سینمای ایران، به دنبال زنانی بودند که تقدیر خود را پذیرفته و به خانه‌نشینی و بزرگ کردن کودکان‌شان راضی باشند. طبیعی بود که نقش‌آفرینی‌های تسلیمی - در نقش زنانی که در دل جامعه مردسالار سعی می‌کردند زنانگی خود را حفظ کنند -مورد تأیید قرار نگیرد.

2) حمیده خیرآبادی/ «اجاره‌نشین‌ها» (داریوش مهرجویی)

حضور خیرآبادی در «اجاره‌نشین‌ها» آن‌قدر ماندگار بود که حضور او در نقش مادرهای غرغروی پاکدل و دوست‌داشتنی تا پایان عمر تثبیت شد. او هر کاری که می‌کرد، شیرین به نظر می‌رسید. اما آن سال هم ظاهراً داوران به محدود بودن عرصه برای ارائه هنرمندانه نقش و شخصیت زنان در فیلم‌های جشنواره فجر اعتقاد داشتند و به همین سادگی، فرصت رسیدن جایزه بهترین بازیگر زن به یکی از بزرگان تاریخ سینمای ایران از بین رفت.

3) هادی اسلامی/ «سرب» (مسعود کیمیایی)

سه دهه پس از ساخت «سرب»، این اسلامی است که بیش از دیگر بازیگران فیلم به یاد می‌ماند. اسلامی، سیمرغ بلورین را در آن سال به یکی از بزرگ‌ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران، عزت‌الله انتظامی، واگذار کرد: اما به‌خاطر نقشی که، در گذر زمان و در میان درخشش‌های پرتعداد انتظامی کمتر به یاد می‌آید: نقش اصلی «گراندسینما» (حسن هدایت).

4) خسرو شکیبایی/ «یک بار برای همیشه» (سیروس الوند)

شکیبایی، سال‌ها به‌غلط متهم به این شده بود که هیچ‌گاه نتوانسته از نقش حمید هامون خارج شود. مثال‌های نقض این گزاره فراوان است. اما شاید هیچ‌کدام به‌اندازه «یک بار برای همیشه» نشان‌دهنده توانایی شکیبایی برای ایفای نقش‌های متفاوت نباشد. او در این فیلم، بی هیچ حرف و حدیثی درخشان است. اما سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد در آن سال به فرامرز قریبیان برای بازی در فیلم «بندر مه‌آلود» (امیر قویدل) رسید.

5) فاطمه معتمدآریا/ «روسری آبی» (رخشان بنی‌اعتماد)

وقتی «روسری آبی» در جشنواره فجر به نمایش درآمد، معتمدآریا آن‌قدر سیمرغ برده بود که نیازی به این جایزه نداشته باشد. اما حضور او در «روسری آبی» به‌قدری ماندگار بود که یک سیمرغ دیگر را هم توجیه می‌کرد! اما آن سال اعضای هیأت داوران ترجیح دادند جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را به مینا لاکانی برای فیلم «دیدار» (محمدرضا هنرمند) اهدا کند.

6) علی نصیریان/ «بوی پیراهن یوسف» (ابراهیم حاتمی‌کیا)

شگفت‌انگیز به نظر می‌رسد اما نصیریان برای حضور درخشان‌اش در «بوی پیراهن یوسف» حتی شایسته نامزدی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد هم قلمداد نشد! «بوی پیراهن یوسف» در هیچ‌کدام از رشته‌های اصلی نامزد دریافت جایزه نشد. از این میان اما عدم نامزدی نصیریان عجیب‌ترین مورد به نظر می‌رسید. برنده سیمرغ بلورین در آن دوره که بود؟ محمد کاسبی برای «پدر».

7) مهدی فتحی/ «اعتراض» (مسعود کیمیایی)

فتحی (که مونولوگ مشهورش در «اعتراض» از نقاط اوج بازیگری در تاریخ سینمای ایران است) جایزه را به یک بازی درخشان دیگر باخت: حمید فرخ‌نژاد در «عروس آتش». شاید این از بداقبالی فتحی بود اما، از سوی دیگر، اگر حمید فرخ‌نژاد بازیگر اصلی «عروس آتش» در نظر گرفته می‌شد (که فرض عجیبی هم نیست) شاید ترکیب جوایز بازیگری در آن دوره می‌توانست دستخوش تغییر شود.

8) گلشیفته فراهانی/ «درباره الی...» (اصغر فرهادی)

چگونه می‌توان نقش حضور درجه یک فراهانی را در جایگاه فعلی فیلم نادیده گرفت؟ او محور فیلم است و سیر تبدیل او از شخصیت سرخوش ابتدای فیلم به چهره مردد در میانه و سپس فرد شکست‌خورده در انتهای فیلم، حیرت‌انگیز تصویر شده است. جایزه بردن که سهل است. فراهانی برای بازی در «درباره الی...» حتی نامزد سیمرغ بلورین هم نشد!

9) پیمان معادی/ «جدایی نادر از سیمین» (اصغر فرهادی)

ترکیب درخشان بازیگری «جدایی نادر از سیمین»، هیچ سهمی از سیمرغ‌های بلورین جشنواره فیلم فجر نداشت. اما لااقل بقیه بازیگران اصلی فیلم نامزد دریافت سیمرغ بلورین شدند. نکته عجیب این است که پیمان معادی حتی نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد هم نشد. فکر می‌کنید آن سال چند بازیگر نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شدند؟ 7 بازیگر!

10) نوید محمدزاده/ «عصبانی نیستم» (رضا درمیشیان) و «سرخ‌پوست» (نیما جاویدی)

احتمالاً همه سینمادوستان می‌دانند که چطور حق مسلم نوید محمدزاده در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر خورده شد و جایزه‌ای که بی‌تردید حق او و متعلق به او بود، به‌خاطر حواشی فیلم «عصبانی نیستم» از او گرفته شد.

اما در مورد «سرخ‌پوست»، شاید بتوان نتیجه را بیشتر حاصل بداقبالی محمدزاده دانست. فهرست نامزدهای بخش بهترین بازیگر نقش اول مرد در این دوره، از پربارترین فهرست‌ها در تاریخ جشنواره فجر بود: 5 بازی درجه‌یک که هر کدام، در دوره‌های دیگر، می‌توانستند سیمرغ را تصاحب کنند.در نهایت جایزه به محمدزاده نرسید اما او می‌تواند مطمئن باشد که این، پیچیده‌ترین بازی‌اش تاکنون، به‌راحتی فراموش نخواهد شد.

منبع: سینما دیلی

1981