اجرا نشدن قانون حق مؤلف باعث شده بسیاری از کتاب‌های خارجی توسط چند ناشر مختلف چاپ و منتشر شود
فتوکپی، موجود است!
ممكن است احساس كنید كه چند كتاب خاص در تعقیب شما هستند یا اگر كمی به متافزیك و انرژی‌ها و نشانه‌ها و از این دست موارد اعتقاد داشته باشید، احتمالا فكر می‌كنید، كائنات در حال دعوت شما به خواندن كتاب‌های مشخصی است.
مثلا مشغول قدم زدن در خیابان هستید چشمتان به بساط كتابفروشی می‌افتد و لحظه‌ای كوتاه كتاب‌ها را از نظر می‌گذرانید و احساس می‌كنید برخی از این كتاب‌ها بسیار آشنا هستند. سوار تاكسی می‌شوید و كسی را می‌بینید كه چندتا كتاب زده زیربغلش و در میان آنها همان چند كتاب آشنا دیده می‌شود. در جمعی مشغول گپ و گفت هستید و دوباره اسم همان كتاب‌ها تكرار می‌شود.
سوار مترو می‌شوید و می‌بینید كه دست‌فروشی با یك چمدان كتاب آمده و همان كتاب‌های آشنا را به شما پیشنهاد می‌دهد. در صفحات جهان مجازی هم بعید است به این كتاب‌های آشنا برنخورید یا جملات و اشاراتی از آنها نبینید. حتی وقتی به نمایشگاه كتاب می‌روید هم آنقدر این كتاب‌های آشنا را می‌بینید كه حیرت‌انگیز است.
ماجرا نه به كائنات ارتباط دارد، نه چند كتاب خاص شما را تعقیب می‌كنند و نه این كتاب‌ها خیلی ویژه و متفاوت هستند؛ مساله به ناشران كتاب‌ساز ارتباط دارد. این دسته از ناشران مثل شكارچیان حیات وحش در كمین می‌نشینند تا یك كتاب خارجی در بازار كتاب گل كند. آن وقت است كه دست به كار می‌شوند و همان اثر را با ترجمه و گاهی ظاهر متفاوت روانه بازار كتاب می‌كنند.
فواید انتشار كتاب‌های منتشر شده
احتمالا در نمایشگاه كتاب تهران ، در كتابفروشی‌ها و حتی در بساط كتابفروشی‌های خیابانی كتاب‌هایی مانند «ملت عشق» نوشته الیف شافاك، «پس از تو»، «من پیش از تو» و «دختری كه پشت سرت جا گذاشتی» نوشته جوجو مویز، «خودت باش دختر» و «شرمنده نباش دختر» از ریچارد هالیس و انواع كتاب‌های انگیزشی مانند انواع كتاب‌های راهنمای موفقیت و رسیدن به ثروت و خوشبختی را دیده‌اید. این كتاب‌ها بارها و بارها توسط ناشران مختلف منتشر می‌شوند چون به كنوانسیون كپی رایت یا حق مولف نپیوسته‌ایم و هر ناشری می‌تواند هر كتابی را ترجمه و منتشر كند. ضمن این‌كه انتشار كتاب‌های موفق و پرطرفدار چند حسن دارد:
فروش این كتاب‌ها به نوعی تضمین شده است
هزینه طراحی صفحات و جلد حذف می‌شود یا بسیار كاهش پیدا می‌كند
نیازی به پرداخت حق‌التالیف نیست
ترجمه مجدد می‌تواند توسط یك مترجم تازه‌كار با هزینه محدود انجام شود
دیده‌ایم كه می‌گوییم!
ناشران زیادی هستند كه از ترجمه دوباره آثار موفق استقبال می‌كنند، نمونه‌اش همان ناشر محترمی كه آثار تالیفی و ترجمه‌ای كودكان را منتشر می‌كند و قبلا در گزارشی با عنوان «برای فرزندتان رزومه ادبی بخرید» به آن پرداختم. در این گزارش ناشر كتاب‌ساز گفته بود: هیچ منعی وجود ندارد و فرزند شما می‌تواند كتاب‌هایی كه قبلا توسط ناشران دیگر منتشر شده را ترجمه كند و ما برایش منتشر خواهیم كرد. اگر به‌خاطر داشته باشید ناشر مذكور بر مبنای دریافت ارقام مشخصی نوشته‌ها و ترجمه‌های كودكان و نوجوان را منتشر می‌كند كه به تاریخ 26 فروردین در همین صفحه مفصل درباره‌اش نوشتم.
مورد عجیب مینا امیری
در مجموعه اطلاعات مربوط به ترجمه و انتشار كتاب پرفروش ملت عشق به نام مینا امیری برمی‌خورید كه در برخی موارد ناشر و مترجم است و در باز نشر كتاب توسط انتشارات سلسله‌مهر و پارسینه نامش به‌عنوان ویراستار كتاب ذكر شده است. اگر فرض كنیم پای یك تشابه اسمی در میان است و از این مورد بگذریم، حتما وجود یك انتشاراتی با نام این شخص سوال برانگیز است.
مینا امیری می‌تواند نام ناشر، مترجم و ویراستار باشد اما عجیب است كه یك موسسه انتشاراتی به اسم مینا امیری وجود داشته باشد! نكته قابل توجه این‌كه انتشارات مینا امیری به صورت موقت ثبت شده و تاریخ ثبت آن نیز مشخص نیست.
یك كتاب و هزار ناشر
بدون تردید عنوان یك كتاب و هزار ناشر كمی اغراق‌آمیز است اما اگر بدانید كه كتاب‌های جوجو مویز توسط حداقل 28 ناشر با ترجمه‌های متفاوت روانه بازار كتاب شده حتما این اغراق را از ما خواهید پذیرفت. ببینید براساس بانك اطلاعاتی خانه كتاب، این چند كتاب توسط چند ناشر منتشر شده‌اند:
من پیش از تو نوشته جوجو مویز
20 ناشر: آموت، آتیسا، ییلاق علم، آناس، متن دیگر، مصدق، جامی، برات علم، نادریان، مصطفی، آسو، پر، آكادمی كتاب، فانوس دانش، برات علم، الینا، كوله‌بار فرهنگی، شاپیگان كتاب، پدیده دانش، آسمان علم.
گزینه‌های سخت نوشته هیلاری كلینتون
3 ناشر: اطلاعات و آزادمهر با نام گزینه‌های سخت و ملیكان با نام انتخاب‌های سخت
شدن نوشته میشل اوباما
3 ناشر: مهراندیش، موسسه نگارش الكترونیك كتاب، بنگاه ترجمه و نشر كتاب پارسه
ملت عشق نوشته الیف شافاك
15 ناشر: ققنوس، یاقوت، فانوس دانش، ارمغان گیلار، آتیسا، دویار معاصر، كوله‌بار فرهنگی، سلسه مهر، پارسینه، مینا امیری، داریوش، ییلاق علم، اختر، آناس، آرمان خرد، ضامن آهو
درباره این آمار چند نكته را باید مد نظر قرار داد ممكن است ناشران بیشتری این كتاب‌ها را منتشر كرده باشند كه احتمالا هنوز به سامانه خانه كتاب افزوده نشده است.
از انتشار كتاب «شدن»، چند ماه بیشتر نگذشته و شنیده‌های ما از دورخیز 16 ناشر برای چاپ آن حكایت دارد.
تعداد قابل توجهی از ناشران نامبرده، دارای پروانه موقت هستند و تازه كارشان را آغاز كرده‌اند.
رعایت حق مولف یعنی ضرر
در میان ناشران فعال در بازار كتاب ایران، هستند ناشرانی كه تلاش می‌كنند رضایت و اجازه مولف یا صاحب امتیاز یك كتاب را بگیرند و آن را به زبان فارسی در ایران منتشر كنند. گویا نشر افق از جمله این ناشران است اما اگر هم ناشرانی دست به چنین كاری بزنند باز هم بعید نیست چند ناشر شكارچی آثارشان را دوباره منتشر كنند. به عنوان نمونه می‌توان به گزارشی از ایپینا اشاره كرد كه توضیح می‌دهد: در سال 1396 بعد از ماه‌ها پیگیری اجازه نشر كتاب اصول سخنرانی و فن‌بیان به روش TED به زبان فارسی و پرداخت حق مالكیت معنوی و رضایت صاحب اثر با ترجمه سرود آتشی به موسسه امین داده شد.
پس از استقبال از این كتاب، انتشارات نسل نواندیش آن را دوباره منتشر كرده در حالی كه به انتشار آن با رعایت حق مولف آگاه بوده و در شناسنامه كتاب ذكر كرده: این كتاب به ترجمه خانم آتشی پیشتر منتشر شده است.
براساس این گزارش كتابی كه انتشارات نسل نواندیش منتشر كرده، كوتاه‌تر و خلاصه‌ای از كتاب اصلی است! همچنین انتشارات آسمان خیال هم این كتاب را منتشر كرده و نیز این گزارش می‌افزاید: انتشارات نبض دانش كتاب دیگری را با عنوان و طرح جلد مرجع رسمی آموزشی مؤسسه TED منتشر و در نمایشگاه كتاب عرضه كرده بود.
منبع: جام جم
1981
