تثبیت منابع آبی، ارمغان توجه به بخش کشاورزی مازندران

طبق آمار و ارقام این شرکت ، مهار آب‌های سطحی مازندران از ۲۹۳ میلیون متر مکعب سال ۹۲ به حدود ۴۵۰ میلیون مترمکعب در پایان سال ۱۳۹۹ رسید که نتیجه آن افزایش تثبیت منابع آبیاری زمین‌های کشاورزی از ۶۵ هزار هکتار سال ۹۲ به حدود ۱۰۰ هزار هکتار بوده است.

آب ، مهم ترین نیاز کشاورزی مازندران محسوب می شود ، اما به رغم اهمیت کشاورزی این استان در تامین امنیت غذایی کشور، اکنون فقط حدود ۱۱ درصد آب سطحی استان ذخیره می شود.

غفلت چند دهه‌ای در هدر رفت حجم وسیعی از منابع آبی مازندران را به هیچ عنوان نمی‌توان انکار کرد ، اما دولت تدبیر و امید طی سال های ۹۲ تا ۱۳۹۹ در مجموع بیش از ۲۲ هزار میلیارد ریال در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد که نتیجه آن علاوه بر ایجاد امید به حفظ اراضی و گسترش کشاورزی در این خطه شمال کشور ، تامین آب شرب از پشت سد ها و کاهش بهره برداری از آب زیر زمینی و چاه های عمیق است.

بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای مازندران دولت تدبیر و امید علاوه بر عملیاتی کردن ۱۹۲ طرح ، برای اجرای ۱۰ طرح منابع آبی مصوب شده ۵۰ هزار میلیارد ریال اختصاص داد که شامل هفت طرح آب رسانی با پوشش ۵۰ شهر و ۲ هزار روستا و معادل ۳۵ هزار میلیارد ریال و ساخت سه سد زارم رود ، کسلیان و سجاد رود با ۱۵ هزار میلیارد ریال بوده است.

مازندران از لحاظ آب و هوایی در منطقه معتدل خزری واقع است. میانگین بارش باران در این استان تا یک دهه پیش، بیش از ۸۰۰ میلی متر بود که در سال‌های اخیر به کمتر از ۷۰۰ میلی متر رسید، موضوعی که دولت تدبیر و امید بدرستی علاوه بر توجه به کشاورزی و تامین آب کشاورزی ، به آب شرب بهداشتی شهری و روستایی نیز توجه خاص کرده است.

همزمان با آغاز فعالیت دولت تدبیر و امید طول شبکه های آبیاری و زهکشی مدرن در مازندران ۴۰۰ کیلومتر بود ولی در پایان سال گذشته به بیش از ۵۰۰ کیلومتر افزایش یافت.

تعداد سد لاستیکی استان هم از چهار چشمه تا سال ۹۲ به هفت چشمه رسید. در این مدت همچنین به لایروبی رودخانه ها و مدرن سازی سردهنه های کشاورزی نیز با مرمت و بازسازی بیش از ۵۵۰ سردهنه در هر سال با به کارگیری ماشین آلات سنگین توجه ویژه ای صورت گرفت.

استان مازندران ۱۲۰ شاخه رودخانه اصلی و فرعی به طول حدود هفت هزار کیلومتر دارد. عمده حدود ۴۶۰ هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی استان در حال حاضر با بهره گیری از سردهنه های کشاورزی ، از آب رودخانه ها آبیاری می شوند و به همین دلیل متوسط لایروبی رودخانه های استان از ۶۰ کیلومتر تا قبل از سال ۹۲ به میانگین ۱۲۰ کیلومتر در دوره حدود هشت ساله رسید.

دولت تدبیر و امید طی سال ۹۲ تا پایان ۱۳۹۹ ، بر اساس آمار و ارقام رسمی شرکت آب منطقه ای مازندران ۱۹۲ طرح را در حوزه آب به بهره برداری رساند که مهم ترین آن در حوزه سد مخزنی و سیستم انتقال با سرمایه گذاری ۲ هزار میلیارد ریال بوده است.

سد گلورد ؛ احیای یک طرح فراموش شده

یکی از اقدامات مهم طی هشت سال گذشته، احیای طرح ساخت سد گلورد در شرق مازندران بود. طرح ساخت این سد سابقه ای به درازای نیم قرن داشت ولی هیچگاه به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفت تا جایی که بسیاری از مردم منطقه بر این اعتقاد بودند که احتمالا فراز و فرودی را که طرح طی می کند ، به معنای جدی نبودن اجرا آن است و نباید چندان انتظاری برای اتمام آن داشت.

گره کوری که بر سرنوشت این طرح مهم آبی شرق مازندران خورده بود، سرانجام در سفر مهر ماه رئیس جمهوری به استان باز شد. دولت یازدهم در آن سفر اجرای طرح را در اولویت قرار داد و میزان تزریق اعتبار باری پیشبرد کارها را دوبرابر کرد. به دنبال تامین اعتبار ، تلاش ها برای ساخت سد هم شبانه روزی شد و کار چنان با سرعت پیش رفت که در روزهای پایانی فعالیت دولت یازدهم ، این طرح مهم و راهبردی برای تامین آب کشاورزی و آشامیدنی شرق مازندران به مرحله بهره برداری رسید و آبگیری آن روز ۱۳ خرداد ۱۳۹۶ شروع شد.

سد گلورد که در شهرستان نکا واقع است ، از جمله سدهای کشور با شیب تند است که تعداد آنها در ایران زیاد نیست. در ساخت این سد از آخرین فناوری ها و استانداردهای روز دنیا استفاده شده است.

برای اجرای این طرح شامل ساخت سد، خاکریزی به میزان حدود ۲.۵ میلیون متر مکعب ، بتن ریزی حدود چهار میلیون متر مکعب ، شبکه های آبیاری و زهکشی ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال اعتبار هزینه شد که ۸۰ درصد آن در دولت یازدهم تامین گردید.

این سد ، از نوع سنگریزه ای با رویه بتنی با طول تاج ۲۷۰ و ارتفاع ۱۰۰ متر از بستر رودخانه به منظور تامین آب کشاورزی و تولید برق در منطقه شرق مازندران با حجم مخزنی حدود ۱۰۷ میلیون مترمکعب آب و ظرفیت اسمی ۲ نیروگاه برق برنامه ریزی و اجرا شد.
افتتاح و آبگیری این سد ، اجرای طرح های بزرگ آبرسانی از جمله مجتمع آبرسانی نکا، بهشهر و گلوگاه و تمام روستاهای پایین دست و شبکه آبیاری و زهکشی این بخش را نیز به دنبال دارد که برای مردمان این منطقه دستاوردی عظیم در بخش آب شرب و کشاورزی است.

رفع کمبود آب آشامیدنی با آبرسانی و ساخت تصفیه‌خانه

از آن جایی که استان مازندران گردشگرپذیر است و گردشگران زیادی را میزبانی می کند ، در نتیجه تقاضای آب شرب افزایش می یابد و مشکلات بیشتر می شود. به همین دلیل هم عملیات اجرایی طرح تصفیه خانه آب آشامیدنی شهر ساری از محل سد شهید رجایی که سال ۸۸ شروع شده بود، با پیگیری مسئولان استان مازندران در دولت تدبیر و امید و با تامین اعتبار یکهزار و ۳۷۰ میلیارد ریالی در سال ۹۸ به بهره برداری رسید.
این تصفیه خانه قابلیت تصفیه یکهزار و ۵۰۰ لیتر آب سد شهید رجایی را در یک ثانیه دارد و حدود ۵۰۰ هزار نفر از شهروندان ساروی از مزایای آن استفاده می کنند.

توجه به طرح آبرسانی شهرهای گروه الف مازندران شامل شهرستان‌های بابل، امیرکلا، هادی شهر، بابلسر و فریدونکنار که از سال ۸۸ کلنگ آن بر زمین زده و رها شده بود، از دیگر مواردی است که مورد توجه ویژه دولت یازدهم و دوازدهم قرار گرفت تا مشکل کمبود آب این مناطق رفع شود.

بر اساس این طرح که قرار بود حدود ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت مناطق مرکزی مازندران از آب آشامیدنی کافی و تصفیه شده برخوردار شوند، باید حدود ۸۰ کیلومتر خط لوله ایجاد و یک واحد تصفیه خانه ساخته می شد، تصفیه خانه ای که قرار بود در مجاورت سد شهید آیت الله صالحی مازندرانی در منطقه بابلکنار شهرستان بابل افتتاح شود تا آب مورد نیاز مردم شهرهای یاد شده را تامین کند.

این طرح پس از گذشت حدود یک دهه از زمانی که روزی کاغذ آورده و رسانه ای شده بود ، در دولت تدبیر و امید با تامین اعتبار و پیگیری مدیران استانی جان دوباره گرفت و وارد فاز عملیاتی شد و در نخستین ایستگاه یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار دریافت کرد.

در حال حاضر ۷۰ درصد از عملیات ساخت تصفیه خانه در بابل به اتمام رسیده است و طبق برنامه تا پایان دولت دوازدهم این تصفیه خانه با ظرفیت ۲ هزار متر مکعب بر ثانیه به بهره برداری خواهد رسید.

ساخت چهار سد لاستیکی

نیاز مازندران به جمع آوری آب های روان سبب شد تا ساخت سدهای لاستیکی به عنوان منابع ذخیره ساز زودبازده از سال ۹۲ مورد توجه جدی قرار گیرد به گونه ای که در این مدت هشت ساله ساخت چهار سد سد لاستیکی در استان آغاز شد و تا کنون سه سد لاستیکی یکی در فرح آباد بر روی رودخانه تجن ، سد لاستیکی پازوار بر روی رودخانه بابلرود و سد لاستیکی لاریم جویبار بر روی رودخانه سیاهرود به بهره برداری رسید. سد لاستیکی سرخرود بر روی رودخانه هراز نیز اکنون در حال ساخت است و تا پایان کار دولت به بهره برداری می رسد تا تعداد سدهای لاستیکی استان به هفت چشمه افزایش یابد.

سدهای لاستیکی از یک تیوپ بزرگ و حجیم تشکیل شده‌اند که روی یک بستر بتنی نصب و با هوا پر می‌شوند. کنترل ساده آن برای تنظیم تعادل فشار درون تیوپ، اجرای فرمان تخلیه و یا پر کردن تیوپ مهم ترین مزیت و کاربردی بودن سدهای لاستیکی است.
توسعه اراضی کشاورزی، ایجاد حوضچه مکش مناسب و انحراف آب، تغذیه آب زیر زمینی، جلوگیری از کف کنی و بهسازی سواحل رودخانه‌ها، افزایش سطح ترازآب و امکان انتقال آب به مزارع اطراف به روش پمپاژ، ذخیره سازی و تضمین آب اراضی حاشیه رودخانه‌ها، بهره برداری تفریحی و گردشگری، پرورش آبزیان، استفاده از آب مازاد رودخانه‌ها و هدایت آن به کانال‌های شبکه آبیاری جلوگیری از برگشت آب شور دریا از مهم ترین اهداف اجرای طرح‌های لاستیکی دراستان های شمالی است.

اجرای ۳۰ طرح سردهنه و بند انحرافی

سردهنه های سنتی رودخانه ها در مازندران که زمانی مهم ترین روش آبیاری زمین های کشاورزی بویژه اراضی شالیزاری بود ، طی چند دهه اخیر به معضلی برای کشاورزان تبدیل شد. در این استان بیش از یکهزارو ۷۰۰ سردهنه سنتی و یکصد سردهنه مدرن وجود دارد که هرساله این سردهنه ها به دلیل وقوع سیل و طغیان رودخانه تخریب می شوند. یکی از اقداماتی که با اعتبارات دولتی باید انجام شود ، مدرن سازی و آبگیری این سردهنه ها است که طی هشت سال گذشته انجام شده است.

طبق آمار هر ساله بیش از ۵۵۰ سردهنه با به کارگیری ماشین آلات سنگین از سوی شرکت آب منطقه ای مازندران بازسازی و مرمت شد و بقیه سردهنه ها هم با کمک و مشارکت مردم به کاربری دوباره برگشت.

سالانه بیش از ۱.۵ میلیارد متر مکعب از آب رودخانه ها از طریق این سردهنه ها تنظیم و به مصرف اراضی کشاورزی بخصوص شالیزاری استان مازندران می رسد.

سردهنه های سنتی رودخانه ها در مازندران مهم ترین روش آبیاری زمین های کشاورزی بویژه اراضی شالیزاری است.سردهنه های سنتی با چوب و کیسه های پر از خاک و گل درست می شود تا آب روخانه را پس از ایجاد یک مسیر انحرافی به کشتزار برساند.

با مدرن سازی سردهنه ها ، علاوه بر بالا رفتن بهره وری آب ، مدیریت و تقسیم بندی آب نیز قابل اجراست و این کار سبب می شود دیگر کشاورزان با هم بر سر تقسیم آب درگیر نشوند.

اجرای ۱۵شبکه آبیاری و زهشکی

از آن جایی که ۹۰ درصد مصرف آب مازندران مربوط به بخش کشاورزی است و بیشترین میزان مصرف آب بخش کشاورزی با ۳۸ درصد مربوط به برنجکاری است و پس از آن هم باغداری با ۲۷ درصد قرار دارد ، به همین دلیل هم با اجرای طرح های الگوی کشت و آبیاری تحت فشار ، تسطیح و یکپارچه سازی و مکانیزاسیون می توان حجم زیادی از آب مصرفی این بخش ها را مدیریت کرد و به همین منظور هم طرح های سازگاری با کم آبی در بخش کشاورزی با همکاری سازمان جهاد کشاورزی به صورت مشترک اجرایی می شود.

اجرایی شدن طرح زهکشی در سطح ۱۷۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی استان از خدمات مهم دولت تدبیر و امید در مازندران است . اجرای طرح های زهکشی یکی از برنامه های مهم سازگاری کم آبی در استان است و می توان با اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری فرسایش خاک را از ۱۰ تن در هر هکتار به ۶.۶ تن کاهش داد.

سازگاری استان با کم آبی در بخش کشاورزی به نفع تولیدات این بخش است و با بهره وری صحیح از آب ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن به میزان تولید محصولات کشاورزی استان اضافه می شود.

لایروبی ۵۰ آب بندان

احیای آب‌بندان‌ها به عنوان منابع آبی ماندگار و اجدادی در شمال کشور هم از دیگر برنامه های مهم دولت تدبیر و امید بوده است که از سال ۹۸ در دستور کار قرار گرفت و به رغم همه مشکلات مالی طبق برنامه پیش می‌رود ، طرحی که تاکنون دلگرمی ویژه‌ای برای کشاورزان بویژه در استان مازندران ایجاد کرده است.

بر اساس برنامه دولت، کارلایروبی آب بندان ها به همراه سردهنه های زراعی با بهره گیری از فناوری های جدید و تامین اعتبار آغاز و مقرر شد در مدت سه سال تمامی این سازه های آبی قدیمی به اتمام برسد. همسو با این برنامه ، دولت برای این منظور ۱۶۰ میلیارد تومان بودجه پیش بینی کرده است که بر اساس پیشرفت کار میان سه استان مازندران ، گیلان و گلستان تقسیم می شود.

از آن جایی که استان مازندران در بین استان های شمالی بیشترین تعداد و مساحت آب بندان ها را دارد ، با پیگیری استانداری و همکاری شرکت آب منطقه ای و جهاد کشاورزی استان ، تاکنون لایروبی و مرمت آنها طبق آمار برنامه پیش رفته است.

طبق اعلام شرکت آب منطقه‌ای مازندران برای بازسازی تمامی آب‌بندان‌های باقی مانده استان سه هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

ساماندهی و مهندسی رودخانه‌ها

طغیانی شدن رودخانه های مازندران طی چند دهه گذشته هر ساله باعث ایجاد خسارت به بخش های مختلف از جمله کشاورزی می شد ، نمونه ای که اسفند ۹۷ و فروردین ۹۸ سبب خسارت به هزاران باب خانه و تخریب سطح گسترده ای از اراضی کشاورزی استان شده بود.

بسیاری از رودخانه های مازندران در مسیرشان به دریا ، از داخل شهرها و روستاها گذر می کنند و به همین دلیل هم در کنار لایروبی ، ساماندهی و بازمهندسی آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده که دستکم برای چند دهه مورد بی توجهی قرار گرفته بود تا این که استارت کار به صورت اصولی و اساسی در دولت تدبیر و امید زده شد.

بر اساس آمار رسمی طی حدود هشت سال گذشته ۷۱ طرح لایروبی ، ساماندهی و دیواره سازی رودخانه های مازندران با ۴۰۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری عملیاتی شد.

همچنین در این مدت شرکت آب منطقه ای مازندران طرح مهندسی رودخانه های مهم استان را با هدف شناسایی ظرفیت های گردشگری ، تولید انرژی برق آبی ، ساماندهی و بهسازی مسیر و تعیین حد بستر و حریم تهیه کرده و به اجرا گذاشت. طبق گزارش رسمی از سال ۹۲ تا کنون ۲ هزار کیلومتر از رودخانه های استان دارای طرح جامع شد.

بنابر این گزارش طی حدود هشت سال اخیر ۱۲۰ طرح زودبازده بخش آب استان به بهره برداری رسید که افزایش طول لایروبی رودخانه های استان ، مرمت سردهنه ها و مدرن سازی کردن آن ، ایجاد سه نیروگاه مقیاس کوچک و بهره برداری از سه طرح گردشگری در کنار سد های استان از جمله آنها بوده است.

ساخت سه طرح برق‌آبی

فراوانی آب در مازندران از جمله وجود ۱۲۰ رودخانه این استان را به بهشتی برای اجرای طرح های برق‌آبی برای سرمایه گذاران تبدیل کرده است ، موضوعی که طی هشت سال گذشته بیش از هر زمانی مورد توجه قرار گرفت.

بنا بر گزارش شرکت آب منطقه ای مازندران و طبق بررسی‌های صورت گرفته ۴۵۴ مگاوات ظرفیت برق‌آبی کوچک در این استان وجود دارد که با مشارکت بخش خصوصی آماده واگذاری است.

در حال حاضر ظرفیت تولید ۱۴ مگاوات برق در زیر سدهای استان، ۳۶۲ مگاوات در مسیر رودخانه ها و ۲۰ مگاوات نیز در مسیر خطوط آب شرب مازندران در قالب نیروگاه برق آبی کوچک وجود دارد.

نیروی برق آبی گسترده ترین شکل استفاده از انرژی های تجدیدپذیر محسوب می شود.این نوع نیروگاه ها در مقیاس بزرگ بیشتر از ۱۰ مگاوات در اطراف سدها و نیروگاه های کوچک کمتر از ۱۰ مگاوات در مسیر رودخانه ها احداث می شود.

هفت طرح گردشگری آبی

تقریبا قاطعانه می توان گفت که گردشگری مازندران وابسته به آب است برای این که اگر دریا را از مازندران حذف کنیم ، ممکن است نفسی برای گردشگری آن باقی نماند. این که آب می تواند آبادانی و رونق گردشگری را به دنبال بیاورد ، سبب شد تا رودخانه ها و آببندان های مازندران هم در کنار دریا به عنوان جاذبه گردشگری مورد توجه قرار گیرد.

کارشناسان معتقدند با توجه به شرایط اقلیمی و محیطی منحصر به فرد مازندران همه تاسیسات آبی آن برای مباحث گردشگری ظرفیت بالایی دارند. به عبارتی مازندران گذشته از دریا ، با داشتن ۱۲۰ رشته رودخانه به طول هفت هزار کیلومتر ، ۱۰ سد بزرگ و کوچک و بیش از ۸۰۰ قطعه آببندان ، از برخوردارترین استان های کشور در داشتن ظرفیت ایجاد صنعت گردشگری آبی به شمار می رود .

گردشگری آبی یا هیدروتوریسم به عنوان ظرفیت پردرآمدی در حوزه منابع آبی است که از سال ۱۳۹۵ تا کنون سعی شده است تا تعدادی از سدهای مازندران برای واگذاری به سرمایه گذاران داخلی برای اجرایی شدن گردشگری آبی عملیایت شود.
شناسایی و مطالعه ظرفیت های گردشگری تاسیسات مهم آبی مازندران صورت گرفت و فراخوان اجرای این طرح ها در سدهای شهید رجایی ، صلاح الدین کلا و سنبل رود انجام شده است و اکنون علاوه بر سد صلاح الدین کلا ، به‌طور همزمان بهره‌برداری از فاز اول گردشگری آبی مجموعه سد برنجستانک و همچنین عملیات اجرایی گردشگری آبی دو پروژه دیگر از جمله سد الیمالات و آب بندان اسب‌چین آغاز شد.

مطالعات زیر ساختی و شناسایی ظرفیت های هریک از منابع و ابنیه آبی مازندران برای شناخت امکانات و توانمندی ها انجام شده است و اجرایی شدن طرح های گردشگری در محیط پیرامونی منابع آبی هم اکنون با اتکا به بخش خصوصی قابل اجرا است.

تصویب سازگاری با کم آبی ، گام پایانی

با همه اقداماتی که دولت تدبیر و امید طی هشت سال گذشته در بخش منابع آبی مازندران انجام داد ، از بهینه سازی مصرف آب و جلوگیری از خشکسالی و خسارات ناشی از آن هم غافل نماند و به همین دلیل هم به عنوان یکی از جدید ترین اقدامات در حوزه آب ، برنامه‌های سازگاری با کم آبی استان را تصویب کرد. طبق این طرح مقرر شد با اجرای برنامه های مختلف ۵۲۳ میلیون متر مکعب تا افق ۱۴۰۵ در مصرف آب استان صرفه جویی شود.

طبق این مصوبه قرار است ۳۶۱میلیون مترمکعب صرفه جویی از منابع آب سطحی ، صنعتی و فاضلاب صورت گیرد و ۱۶۲ میلیون مترمکعب بقیه هم از منابع آب زیرزمینی باشد.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران حمایت دولت یازدهم و دوازدهم به حوزه منابع آبی شرب و کشاورزی استان را بی نظیر توصیف کرد و گفت: اکنون ۷۶ درصد منابع آب مصرفی استان سطحی و ۲۴ درصد زیر زمینی است .

محمدابراهیم یخکشی افزود : طبق برسی های صورت گرفته در یک دهه اخیر ۸۲ میلیون متر مکعب کسری آب در مخازن استان به وجود آمده است.

وی میانگین آورد سالانه آب سطحی استان را ۴.۵ میلیارد متر مکعب اعلام کرد و گفت : ظرفیت ۱۰ سد بزرگ و کوچک و ۸۰۰ قطعه آببندان استان حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب دارد که با اجرای طرح های شبکه آبیاری در پایین دست می توان بهره وری و صرفه جویی بهتری اعمال کرد.

یخکشی با اعلام این که ۹۰ درصد مصرف آب مازندران مربوط به بخش کشاورزی است ، اظهار داشت : بیشترین میزان مصرف آب بخش کشاورزی با ۳۸ درصد مربوط به برنجکاری است و پس از آن هم باغداری با ۲۷ درصد قرار دارد.

وی افزود : با اجرای طرح های الگوی کشت و آبیاری تحت فشار ، تسطیح و یکپارچه سازی و مکانیزاسیون می توان حجم زیادی از آب مصرفی این بخش ها را مدیریت کرد و به همین منظور هم طرح های سازگاری با کم آبی در بخش کشاورزی با همکاری سازمان جهاد کشاورزی به صورت مشترک اجرایی می شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران از اجرایی شدن طرح زهکشی در سطح ۱۷۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی استان خبر داد و گفت : اجرای طرح های زهکشی یکی از برنامه های مهم سازگاری کم آبی در استان است و می توان با اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری فرسایش خاک را از ۱۰ تن در هر هکتار به ۶.۶ تن کاهش داد.

وی سازگاری استان با کم آبی در بخش کشاورزی را به نفع تولیدات این بخش دانست و افزود : با بهره وری صحیح از آب ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن به میزان تولید محصولات کشاورزی استان اضافه می شود.

ضرورت تداوم توجه به منابع آبی مازندران

این مسئول گفت: در حال حاضر تعادل زمانی و مکانی بین منابع و مصرف آب در مازندران وجود ندارد ؛ به نحوی که میزان آب در غرب استان بیش از نیاز مصرف و در بخش مرکزی متعادل و در بخش شرقی آب موجود کمتر از میزان نیاز است و برای حل این مشکل تنها می توان با احداث مخازن ذخیره ، مشکل را برطرف کرد.
این مسئول گفت: البته این بدان معنا نیست که ما در بخش کشاورزی و شرب در غرب استان مشکل نداریم ، بلکه به دلیل نبود تاسیسات ذخیره و کنترل حتی در غرب استان هم مشکل تامین آب شرب و مشکل آب کشاورزی وجود دارد که باید سرمایه گذاری لازم انجام شود و احداث سد آزا رود در تنکابن از اولویت های این شرکت است.
یخکشی با برشمردن نقش آب در تولید محصولات زراعی ، توضیح داد : متأسفانه میزان بهره وری از آب استان بویژه در بخش کشاورزی بسیار پائین است و به ازای هر متر مکعب آب میزان تولید باید بیش از یک باشد ولی در استان کمتر از سه دهم است و این بیشتر به عدم وجود زیرساخت های مناسب مانند شبکه های آبیاری و زهکشی و بحث مدیریتی بر می گردد که باید به آن توجه شود .

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران به بزرگترین پروژه سد سازی در استان اشاره کرد و گفت : ضرورت و اهمیت تکمیل هر چه سریع تر و به بهره برداری رساندن سد هراز به این است که این سد به تنهایی می تواند حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب برابر با هشت سد بزرگ و کوچک و ۸۰۰ قطعه آببندان فعلی استان ، ذخیره سازی را انجام دهد.
یخکشی درباره اهمیت ساخت سد مخزنی هراز و روند پیشرفت این سد ، توضیح داد: سد هراز بزرگ ترین سد مخزنی شمال کشور است و این سد بر اساس برنامه عقب است و اکنون حدود ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
وی با بیان اینکه برای اجرا و ساخت سد و ایجاد جاده جایگزین هراز به بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است ، گفت : کار ساخت سد هراز در سه سال گذشته با توجه جدی دولت تدبیر و امید با سرعت بیشتری همراه شد و در این مدت با اختصاص بیش از ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار ملی بیش از ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران، با اشاره به اینکه تولید ۲۵ مگاوات برق از سد هراز آمل پیش بینی شده ، بیان داشت : با بهره برداری از سد هراز مشکلات کم آبی بیش از یکصد هزار هکتار از اراضی پایین دست سد و شهرستان های آمل، بابل، محمودآباد ، فریدونکنار و بابلسر رفع و آب شرب مورد نیاز بیش از یک میلیون نفر از ساکنان این مناطق نیز تامین خواهد شد.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران از سیلاب به عنوان یک چالش برای مدیریت منابع آبی استان یاد کرد و افزود : ما در استان از لحاظ تعداد بیشترین رودخانه را داریم که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و عدم رفتار مسالمت آمیز با رودخانه ، هر سال شاهد سیلاب های متعدد و خسارت ناشی از آن در استان هستیم .

وی همچنین با اعلام این که در حال حاضر ۵۸ شهر و سه هزار و ۲۰۰ روستای استان از آب شرب برخوردارند ، گفت : ولی فقر اّب شرب در استان بالا است و به همین دلیل هم تا کنون آب شرب ۵۴ شهر از فضاسازی سبز شهری جدا شده است و اجرای این طرح در چهار شهر دیگر هم در حال اجرا است.

یخکشی یکی از مشکلات استان را عقب ماندگی از طرح های فاضلاب شهری برشمرد و توضیح داد : هم اکنون تصفیه فاضلاب تنها در هفت شهر استان با ظرفیت ۳۰۷ هزار متر مکعب صورت می گیرد در حالی که ۲۷ شهر همچنان فاقد فضلاب شهری هستند که در برنامه های سازگاری کم آبی استان مورد توجه قرار گرفته اند.

یخکشی توجه به برنامه سازگاری با کم آبی در بخش گردشگری استان را هم ضرورتی دانست و توضیح داد : به دلیل وجود مسافران و گردشگران که بیشترین جمعیت شناور اما دائمی استان محسوب می شوند و مصرف کنندگان آب شرب استان هستند ، باید در اجرای طرح های سازگاری با کم آبی مشارکت کنند.

وی با اعلام این که توزیع منابع آبی موجود استان در سه منطقه غرب ، مرکز و شرق استان متفاوت است ، گفت : می توانیم با اجرای برنامه های مختلف اثربخشی خوبی را در مصرف آب داشته باشیم.

او کاهش سرانه مصرف آب در بین خانواده های شهری از ۲۸۵ لیتر به ۱۹۵ لیتر ، خانواده های روستایی از ۲۶۴ لیتر به ۱۷۰ لیتر را هم به عنوان بخشی از برنامه سازگاری کم آبی استان معرفی کرد.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران گفت : در حوزه مصرف آب در بخش صنعت نیز طبق برنامه باید حدود ۱۰ میلیون متر مکعب صرف جویی شود که هفت میلیون متر مکعب مربوط به واحد های تولیدی و صنعتی خارج از شهرک های صنعتی و سه میلیون متر مکعب هم بر عهده ۳۸ شهرک صنعتی استان است.

یخکشی بر اهمیت مشارکت محیط زیست در برنامه های سازگاری کم آبی مازندران هم تاکید کرد و توضیح داد : با توجه به وجود رودخانه های شیلاتی در استان ، توجه به کیفیت آب رودخانه ها ، رعایت و حفظ حریم و کنترل آب آنها ، توجه به تالاب ها و آببندان ها و اجرای طرح فاضلاب شهری از برنامه هایی است که با مشارکت محیط زیست اجرایی می شود.

طبق آمارهای رسمی در حال حاضر ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی مازندران مصرف می شود.مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در آنها تولید می شود.

هم اکنون طبق برآورد دستگاه های اجرایی مسئول ، با آبگیری کامل سدها و آببندان های مازندران ، ۲۰ درصد از آب کشاورزی استان از این طریق تامین می شود و بقیه هم وابسته به آب های سطحی و زیر زمینی است.

بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ‎ ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است.
به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ‎ ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.

منبع: ایرنا

68