بررسی عملکرد 21 نماینده مشهور دوره یازدهم مجلس در سالروز انتخابات دوم اسفند 1398

قیمت دلار که در اسفند 98 کمتر از 15 هزار تومان بود، حالا به مرز 50 هزار تومان رسیده است و سایر شاخص‌های اقتصادی نیز از این بدتر است. سکه در زمستان آن سال هر‌چه تلاش کرد به شش میلیون تومان نرسید، اما حالا با سرعت به‌سمت رقم 30 میلیون تومان حرکت می‌کند. در این سه سال، مجلس با چالش‌های متعددی روبه‌رو بود. در حوزه سیاست داخلی، اعتراضات پائیز امسال، بیشتر از هر تحولی، عرصه سیاست ایران را تحت تأثیر قرار داد. اگر مجلس میانه‌روی دهم با اعتراضات 96 به حاشیه رفت و با اعتراضات 98، رسماً اعتبار خود را از دست داد، مجلس یازدهم نیز در ایام نزدیک به 100 روز اعتراضات بعد از مرگ تراژیک مهسا امینی، با فرازوفرودهای زیادی مواجه شد.

در حوزه سیاسی، مجلس یازدهم البته دستاوردهای زیادی داشت. دو نفر از نمایندگان مجلس نامزد تائید صلاحیت‌شده انتخابات ریاست‌جمهوری شدند که البته هر‌دو بعداً از مجلس استعفا دادند. گزینه اکثریت قریب‌به‌اتفاق نمایندگان مجلس امروز رئیس‌جمهور ایران است و رأی اعتماد نمایندگان به وزیران معرفی‌شده هم در تاریخ ایران بی‌سابقه بود. بسیاری از وزیران معرفی‌شده از طرف رئیسی، بالای 90درصد آرای نمایندگان را در سبد خود داشتند. مجلس یازدهم البته همیشه با وزیران، مهربان بوده است. در این سه سال فقط یک استیضاح در مجلس انجام شده است که آن هم در نهایت با رأی اعتماد نمایندگان، فاطمی‌امین در صندلی خود ابقا شد. حالا عقربه‌های ساعت برای نمایندگان تندتر از هر زمانی می‌گذرد. بعضی احزاب و جریانات اصولگرا کم‌کم جلسات خود را برای انتخابات مجلس دوازدهم آغاز کرده‌اند و بعد از تعطیلات نوروز و ماه رمضان، رقابت‌های غیررسمی در شهرهای کوچک آغاز می‌شود. با این‌حال مجلس یازدهم با سؤالات و چالش‌های جدی زیادی مواجه است. در بعضی موضوعات مثل طرح صیانت، یا شفاف‌سازی آرای نمایندگان، مجلس طوری عمل کرده است که حتی نارضایتی گسترده بدنه اصولگرایان را به‌همراه داشته است. از طرفی در میانه ناآرامی‌های اخیر، ایران با مجلسی مواجه بود که نمایندگان زن آن هرگز اثرگذاری‌ای در روند مذاکرات مجلس نداشتند. هرچند مجلس ایران همیشه مجلسی با اکثریت مردانه بوده، اما به‌هرحال چهره‌هایی مثل فائزه هاشمی در مجلس پنجم و پروانه سلحشوری در مجلس دهم، با نطق‌هایی که داشتند در قسمتی از حافظه تاریخی مردم ایران ماندگار شدند. اما زنان مجلس یازدهم را نمی‌توان در میان چهره‌های مؤثر مجلس یازدهم قلمداد کرد. شاید این از بدشانسی این مجلس بود که فاطمه رهبر، که یک سیاستمدار اصولگرا و مورد احترام سایر جریان ها بود، پیش از شروع به کار مجلس، در رقابت با کرونا شکست خورد. اما ژنرال‌های مجلس یازدهم چه افرادی بودند؟ چه بر آنها گذشت و این چهره‌ها امروز در چه وضعیتی به‌سر می‌برند؟ در این گزارش به سراغ 21 چهره خبرساز مجلس یازدهم رفته‌ایم.

محمدباقر قالیباف

سردار قالیباف، رئیس و مشهورترین نماینده مجلس یازدهم است. او که دو بار در انتخابات ریاست‌جمهوری 84 و 92 شکست خورده بود و یک‌بار در انتخابات 96 ناچار به انصراف شده بود، سرانجام در سال 98 برای اولین‌بار در عمر سیاسی خود در انتخاباتی برنده شد و بعد از 12 سال، صندلی ریاست مجلس، چهره جدیدی را تجربه کرد.
قالیباف در ابتدای کار مجلس تلاش زیادی داشت تا با کلیدواژه بازدید میدانی، چهره متفاوتی از خود تصویر کند اما بعد از سه سال، چیزی از آن تبلیغات باقی نمانده است. می‌توان گفت در همه این سال‌ها، قالیباف یکی از ضعیف‌ترین تیم‌های رسانه‌ای را در میان چهره‌های اصولگرا داشته است. اوج این مساله، انتشار تصویر سفر خانواده او به ترکیه برای خرید سیسمونی بود که بازخوردهای منفی برای موقعیت او در افکار عمومی در پی داشت. این، تنها مشکل قالیباف نیست؛ رئیس مجلس در این سه سال با چالش‌های زیادی مواجه شد. بنا به آنچه در ظاهر دیده می‌شد و بعداً در بولتن‌های لورفته در خبرگزاری فارس هم به آن اشاره شد، دولت رئیسی بنای همکاری با او را نداشت. وضعیت بودجه امسال و تأخیر در ارائه آن یکی از آخرین نمونه‌های این بی‌توجهی بود. مجلس و دولت کاملاً همسو، گرچه در مسائلی مثل سیاست داخلی و خارجی و فیلترینگ و حقوق زنان و سانسور و غیره، کاملاً همسو هستند، اما در انتخاب افراد و سیاست‌ها برای بخش‌های اقتصادی، اختلافات جدی دارند. در این میان قالیباف تقریباً نقشی منفعل داشته است و اگر گاهی نقد کوچکی هم کرده، بلافاصله با هشدارهای رجانیوز و ایرنا و... از مواضع خود عقب نشسته است. سال آخر برای قالیباف و مخالفان دولتی او، چالشی بزرگتر به‌همراه دارد. آیا پائیز 1402، او بار دیگر نامزد حضور در مجلس خواهد شد؟

امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی

مجلس اصولگرا همان روزهای اول، یکی از صندلی‌های نایب‌رئیسی را به یکی از چهره‌های شناخته‌شده مشهدی سپرد؛ امیرحسین قاضی‌زاده. قاضی‌زاده از زمستان 99 برای نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری، تلاش‌هایی را آغاز کرد و سرانجام کاندیدای انتخابات شد و برخلاف زاکانی، انصراف هم نداد؛ گرچه هرگز تلاش نکرد در قالب رقیب انتخاباتی ابراهیم رئیسی، سخنی بگوید که رئیس‌جمهور بالقوه را برنجاند. بعد از انتخابات، او به بنیاد شهید رفت و از نمایندگی مجلس استعفا داد.

علیرضا زاکانی

زاکانی هم سودای ریاست‌جمهوری داشت. در ابتدا گفته بود برای افشاگری علیه لاریجانی وارد انتخابات شده است، اما حتی وقتی لاریجانی ردصلاحیت شد، در صحنه باقی ماند تا به قول خودش تانک انقلاب باشد و از روی رقیبان رئیسی عبور کند! بعد از انتخابات، او به تهران آمد تا در صندلی شهرداری قرار بگیرد. این روزها که دانش‌آموزان قمی با مشکل مسمومیت مواجه هستند، جای خالی یک نماینده که دغدغه مردم این شهر را داشته باشد، در مجلس مشهود است.

مرتضی آقاتهرانی

پیش از انتخابات مجلس، اختلاف جدی بین جبهه پایداری با جریان اصلی اصولگرایان وجود داشت. جبهه پایداری قصد داشت لیست جدایی به سرلیستی مرتضی آقاتهرانی منتشر کند؛ لیستی که در نهایت با پادرمیانی برخی بزرگان، انتشار آن منتفی شد و قالیباف و آقاتهرانی در یک فهرست مشترک قرار گرفتند. آقاتهرانی بعد از آن سعی کرد مجلس فراکسیونی از نیروهای جبهه پایداری تشکیل دهد که البته تا امروز، این فراکسیون کنش مؤثری در مجلس نداشته است.

علی نیکزاد

نام بسیاری از چهره‌های مؤثر مجلس یازدهم با انتخابات ریاست‌جمهوری گره خورده است. در این میان نیکزاد یک تفاوت جدی با دیگران دارد. او به‌جای اینکه مستقیماً نامزد انتخابات شود، سعی کرد به‌عنوان نفر دوم، یاریگر رئیسی برای ورود به پاستور باشد. اما گویا این رفتار به‌اندازه کافی ابراهیم رئیسی را قانع نکرد تا نیکزاد را به کابینه ببرد. نیکزاد گفته بود جز معاون اولی و وزارت کشور، مسئولیت دیگری را قبول نخواهد کرد اما این کرسی‌ها هم به ستاد اجرایی و نیروهای نظامی رسید.

احسان خاندوزی

یکی از جوانان انقلابی که از فهرست اصولگرایان وارد مجلس شد و قرار بود اقتصاد ایران را متحول کند، بعد از یک‌سال، از مجلس راهی پاستور شد تا اقتصاد کشور را سامان دهد. اما یک‌سال‌و‌نیم پس از آن، نماینده پیشین و وزیر فعلی، حالا تبدیل به علامت سؤال جدی برای نمایندگان شده است. آنها از یک‌طرف می‌گویند از وضعیت اقتصادی ناراحت هستند و از طرف دیگر دل‌شان نمی‌آید نخبه جوان اقتصادی هم‌فکر را استیضاح کنند.

عبدالرضا مصری

هرچند در ظاهر، مجالس دهم و یازدهم تفاوت‌های جدی با هم داشتند‌ اما نمایندگان هر دو دوره، یکی دو سالی صندلی نایب‌رئیسی را به مصری سپردند. نماینده کرمانشاه، عضو موتلفه اسلامی و نایب‌رئیس مجلس یازدهم و دهم، سابقه دوران کوتاه وزارت در دولت محمود احمدی‌نژاد را هم در کارنامه دارد و با وجود اینکه نماینده پرسروصدایی نیست‌ اما دو دوره حضور در صندلی نایب‌رئیسی نشان داده تجربه خوبی در امر سیاست‌ورزی داشته است.

مجلس یازدهم چهره شاخصی میان زنان نداشته است‌ اما در میان مردان مجلس، فردی حضور دارد که بیشتر از نمایندگان زن درباره زنان صحبت می‌کند

مصطفی آقامیرسلیم

مصطفی میرسلیم سعی کرد به‌عنوان یک چهره منتقد خود را در مجلس معرفی کند. حتی در سال 96 رقیب ابراهیم رئیسی هم بود. میرسلیم از مخالفان جدی واردات خودرو به‌شمار می‌رود و همین موضع او هم موردتوجه قرار می‌گرفت. اما خبر بازداشت فرزند او به اتهام ارتباط با مجاهدین خلق (منافقین) پیرمرد را با چالشی جدی مواجه کرد و در این روزها هم سخنانش درباره نحوه برخورد با معترضان ضرورت اعدام آنها در فاصله ۵ یا ۱۰ روز بعد از دستگیری پرسروصدا شد.

معین‌الدین سعیدی

نمایندگان مجلس هیچ سهمی از ناآرامی‌های اخیر و پیگیری مطالبات مردم، نداشتند، اما یکی از نمایندگان بود که هم‌زمان با شدت گرفتن ناآرامی‌ها‌ در سیستان‌و‌بلوچستان، از حقوق مردم این منطقه دفاع کرد و شاید بتوان گفت تنها چهره‌ای بود که از مردم معترض، نمره قبولی گرفته بود. یکی از تصاویر ماندگار مجلس یازدهم زمانی بود که نطق اعتراضی سعیدی توسط مصری که ریاست مجلس را بر عهده داشت، نیمه‌کاره قطع شد.

مسعود پزشکیان

یکی از قدیمی‌ترین نمایندگان مجلس که برای چهارمین‌بار با رأی مردم تبریز راهی خانه ملت شده است، پزشکیان اصلاح‌طلب است؛ اما نه آنقدر رادیکال است که در ایام اعتراضات، مثل پروانه سلحشوری و قاسم میرزایی‌نکو، نطق‌های پرشور ایراد کند و نه آنقدر اعتمادسازی با اصولگرایان کرده است که صلاحیت او را برای انتخابات ریاست‌جمهوری تائید کنند. تندترین نطق پزشکیان مربوط به زمانی بود که صلاحیت او برای انتخابات ریاست‌جمهوری رد شده بود.

سیدرضا تقوی

رئیس سابق ستاد سیاست‌گذاری ائمه‌جمعه و عضو ارشد جامعه روحانیت مبارز، تلاش زیادی کرد تا بین اصولگرایان مدرن و سنتی آشتی برقرار کند و نقش مهمی در شکل‌گیری ائتلاف اصولگرایان در اسفند 98 داشت. او رئیس سنّی مجلس یازدهم هم بود. بااین‌حال مثل سایر اصولگرایان سنتی، دوره او هم رو به افول است و با عبور سال‌های زندگی از 75، دیگر امکان کاندیدا شدن در انتخابات مجلس دوازدهم را نخواهد داشت.

جواد ساداتی‌نژاد

در میان سهم مجلسی‌ها از کابینه رئیسی، استان اصفهان هم سهم خود را برداشت و نماینده کاشان را به وزارت کشاورزی فرستاد تا یکی از بزرگترین شهرهای ایران، هیچ نماینده‌ای در مجلس نداشته باشد. ساداتی‌نژاد که دانش‌آموخته دانشگاه مسکو است، در زمان وزارت جهاد با چالش‌های زیادی مواجه شد و حتی برخی اصولگرایان او را متهم به استفاده از خویشاوندان در مسئولیت‌های مدیریتی کردند اما همچنان توانسته با عبور از انتقادات، صندلی وزارت را حفظ کند.

الیاس نادران

در میان چهره‌های اقتصاددان مجلس یازدهم، الیاس نادران خیلی زود به‌حاشیه رفت. او که زمستان 98، گزینه مشترک جبهه پایداری و تیم قالیباف بود، خیلی زود به‌جایی رسید که نه انتقادات او به قالیباف از طرف اصولگرایان جدی گرفته شد و نه صحبت‌هایی که درباره ناکارآمدی مجلس مطرح می‌کرد. نادران یک‌بار در اعتراض به این بی‌توجهی‌ها از نمایندگی مجلس استعفا داد و در یک نوبت هم برای ریاست مجلس با قالیباف رقابت کرد، اما این کنشگری، جدی گرفته نشد.

ابراهیم عزیزی

نمایندگان کرمانشاه هم در مجلس یازدهم داستان‌های خود را داشتند. از مصری که به صندلی نایب‌رئیسی تکیه زد تا ابراهیم عزیزی که برای نشستن بر صندلی معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور از نمایندگی استعفا داد. اما بعد از چند روز از استعفا پشیمان شد و رئیس‌جمهور هم معاون سابق را برکنار نکرد و همچنان از ظرفیت او بهره برد! ابراهیم عزیزی سابقه عضویت به‌عنوان حقوقدان در شورای نگهبان را نیز در کارنامه خود دارد و در سال‌های آخر احمدی‌نژاد نیز مدتی به عضویت کابینه درآمد.

غلامرضا نوری‌قزلجه

اگر پزشکیان در مسائل سیاسی و سعیدی در مسائل مرتبط با ناآرامی‌های اخیر، مهمترین نمایندگان اپوزیسیون به‌شمار می‌روند، نوری‌قزلجه نیز مهمترین منتقد سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم است. او در این یک‌سال‌و‌نیم بارها و بارها سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم را زیر سؤال برده است و رهبری فراکسیون کوچک مخالفان دولت را بر عهده دارد. به‌همین خاطر، هدف حملات گاه‌وبیگاه نمایندگان اصولگرا نیز بوده است.

جلال‌الدین رشیدی‌کوچی

زمانی که طرح صیانت در مجلس مطرح شده بود، یکی از افرادی که به‌تنهایی جلوی اکثریت مجلس ایستاده بود، جلال‌الدین رشیدی بود؛ تا جایی‌که مطالب او مورد استقبال چهره‌های روشنفکر قرار می‌گرفت. این مواضع متفاوت در مسائلی مثل کیفیت خودروهای داخلی نیز تکرار شد. با این حال در ایام اعتراضات سال 1401 رشیدی‌کوچی تلاش زیادی کرد تا نشان دهد در مسائل اعتقادی، تفاوتی با هم‌قطاران اصولگرای خود ندارد و از مواضع اصلی جریان اصولگرا عدول نکرد.

امیرحسین بانکی‌پورفرد

مجلس یازدهم چهره شاخصی میان زنان نداشته است‌ اما در میان مردان مجلس، فردی حضور دارد که بیشتر از نمایندگان زن درباره زنان صحبت می‌کند. بانکی‌پور، نماینده اصفهان که دو دهه قبل کتابی را درباره زنان تدوین کرده بود، به‌خاطر مواضع تندی که درباره حقوق زنان داشته است، صحبت‌هایش بارها و بارها موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفته است؛ مثل زمانی که از ازدواج بین‌المللی برای حل مشکل ازدواج زنان صحبت کرده بود.

مالک شریعتی

یکی از چهره‌های نزدیک به زاکانی که با حمایت مستقیم او وارد مجلس شد و در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری هم سخنگوی ستاد زاکانی بود. گرچه مالک شریعتی هرگز از لباس سخنگویی برای زاکانی خارج نشد و همین چند روز پیش هم به یکی از نمایندگان اصولگرای شورای شهر تهران حمله کرده بود که چرا از زاکانی انتقاد کرده است. شریعتی همچنین از مخالفان جدی فعالیت احزاب اصلاح‌طلب است و به‌عنوان عضو کمیسیون ماده 10 احزاب، بارها در مسیر فعالیت آنها سنگ‌اندازی کرده است.

فریدون عباسی

چهره هسته‌ای مجلس؛ فریدون عباسی زمانی مشهور شد که نقشه مخالفان او برای ترورش شکست خورد. از آن زمان او به‌عنوان نخبه هسته‌ای مدتی به کابینه احمدی‌نژاد رفت و بعداً به‌عنوان یکی از نظریه‌پردازان هسته‌ای کشور، در بیشتر جلسات اصولگرایان حاضر بود. به‌نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت رئیسی و نامشخص بودن وضعیت مذاکرات در دولت فعلی، از میزان صحبت و سخنرانی‌های افرادی مثل فریدون عباسی، تا حد زیادی کاسته شده باشد.

مجتبی توانگر

مجتبی توانگر از چهره‌های بسیار نزدیک به قالیباف به‌شمار می‌رود. چند هفته قبل و بعد از افشای بولتن‌های خبرگزاری فارس، برادر او بازداشت شد اما آقای نماینده صحبت جدی درباره برادرش مطرح نکرد و همچنان سعی کرد به‌عنوان نماینده مدافع قالیباف، از کنار این رسوایی با سکوت عبور کند. حاشیه دیگر توانگر، کنایه تند او به مهرداد بذرپاش بود که درباره او نوشت: «هر وزارت‌خانه‌ای که احتمال تغییر آن می‌رود این آقای همه‌جا‌ گزینه برای تصاحب آن کرسی فشار می‌آورد. چرا این‌قدر ولع قدرت داری؟».

علی‌اصغر عنابستانی

در میان نمایندگان مجلس، فردی است که عمده‌شهرت او به‌خاطر آن بود که هنگامی که قصد داشت از مسیری غیرقانونی با خودرو عبور کند، با اعتراض یک سرباز نیروی انتظامی مواجه شد و با سیلی به ‌صورت او نواخت. مجلس مدت‌هاست که می‌گوید از طریق هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان در مجلس، پیگیر ماجرای سیلی زدن عنابستانی به یک سرباز است‌؛ قالیباف که خود روزگاری فرمانده پلیس بوده هم از او دفاع کرده ‎است و گفته اساساً سیلی‌ای زده نشده و عنابستانی، مأمور توهین‌کننده را هل داده است.