روزهای پریشانی بزرگترین دریاچه آب شیرین خاورمیانه

دریاچه پریشان یکی از زیباترین و بزرگترین دریاچه‌های آب شیرین کشور و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده از توابع شهرستان کازرون در استان فارس قرار گرفته است

این دریاچه با مساحتی حدوداً ۴۳۰۰ هکتار و با ارتفاع ۸۲۰ متری از آب‌های آزاد در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین المللی ثبت و در تقسیم بندی مناطق جز مناطق حفاظت شده محسوب می‌شود. این دریاچه به نام‌های مور، فامور و پریشان شناخته می‌شود ه میلیون‌ها سال زیستگاه انواع ماهی‌ها، آبزیان و پرندگان بومی و غیر بومی بوده است.

دریاچه پریشان از سال ۱۳۸۸ به دلیل کمبود بارندگی و حفر صدها چاه مجاز و غیر مجاز در اطراف آن برای استفاده در امور کشاورزی مردم این منطقه و به عقیده محلیان به دلیل وجود نیروگاه سیکل ترکیبی برق در نزدیکی دریاچه خشک شده است.

مدیر هماهنگ کننده پایگاه پژوهش و اطلاع رسانی تالاب بین المللی پریشان در رابطه با علل خشک شدن این تالاب به گفت: هوای گرم و کمبود بارندگی طی سالیان گذشته نقش مهمی در خشک شدن این تالاب داشته است ولی یکی از مهم‌ترین علل‌های نابودی تالاب پریشان حفر چاه‌های غیر مجاز در اطراف بستر دریاچه برای استفاده در امور کشاورزی بوده که با سهل انگاری مسؤلین و برداشت بی رویه آب از دریاچه توسط بومیان این منطقه باعث خشک شدن کامل تالاب شده است.

گرمای نیروگاه سیکل ترکیبی در روند تبخیر پریشان مؤثر است

وی در مورد نقش نیروگاه سیکل ترکیبی برق شهرستان کازرون در خشکی تالاب پریشان گفت: چاه‌های تأمین کننده آب نیروگاه برق در اطراف دریاچه حفر نشده و آب نیروگاه از مناطق دیگری تأمین می‌شود اما گرمای ایجاد شده از کارکرد توربین‌های نیروگاه باعث گرمای شدید این منطقه شده که تا حدودی در تبخیر آب دریاچه تأثیر پررنگی داشته است.

درآمدزایی روستاییان منطقه از چرای دام غیر بومی در بستر تالاب

سیاح پور در رابطه با معضلات تالاب خشک پریشان ادامه داد: یکی از مشکلاتی که در پی خشکی کامل چشمه‌ها و تبدیل دریاچه به دشت شوره زار طی چهارسال اخیر به وجود آمده است ورود غیر مجاز دام‌های غیر بومی به بستر دریاچه است. دام‌هایی که با هماهنگی برخی از اهالی روستاهای اطراف به منطقه فرستاده می‌شوند و محلیان با اجاره دادن بستر دریاچه به دامداران غیر بومی درآمد کسب می‌کنند.

این فعال محیط زیست در ادامه افزود: در بستر دریاچه نوعی پوشش گیاهی فصلی به نام گرانول و یک نوع پوشش گیاهی شور پسند به نام سالیکورنیا وجود دارد که رویش این گیاهان نشانه مقاومت یک بستر در برابر بیابان شدن است. ولی با سهل انگاری، عدم مدیریت وکنترل اداره جهاد کشاورزی، امور عشایر و اداره دامپزشکی و اجازه ورود غیر مجاز دام‌های غیر بومی به داخل شهرستان و مخصوصاً به بستر دریاچه و عدم برخورد با متخلفان باعث از بین رفتن پوشش‌های گیاهی و تبدیل قسمت‌هایی از دریاچه به بیابان و همچنین باعث تضعیف خاک بستر دریاچه شده است.

تردد خودروهای سبک و سنین از وسط تالاب

وی گفت: چرای دام، جاده کشی و تردد محلیان با خودروهای سبک و سنگین از میان بستر دریاچه، آتش سوزی که خوشبختانه طی چندسال اخیر کاهش چشمگیری یافته است باعث از بین رفتن پوشش گیاهی، کوبیده و پودر شدن خاک شده است که با وزش بادهای موسمی طی فصول مختلف سال خاک از بستر دریاچه بلند و همراه با جهت وزش باد به حرکت در می‌آید، چند ساعت وزش باد باعث هجوم گرد و خاک به روستاها و شهرهای اطراف خواهد شد.

مدیر هماهنگ کننده پایگاه پژوهش و اطلاع رسانی تالاب بین المللی پریشان گفت: بلند شدن این ریزگردها باعث آلوده شدن و ازبین رفتن محصولات کشاورزی، بیمارشدن مردم منطقه و افزایش مصرف آب برای از بین بردن این گرد و غبار در صنعت کشاورزی و مصرف خانگی خواهد شد. با توجه به خشکی دریاچه بختگان و پریشان فاجعه بزرگی سلامت استان فارس را تهدید می‌کند.

درحال حاضر ریزگردها، فروچاله ها، شوری آب و فرونشست زمین از مخاطرات حائزه اهمیت تالاب خشک پریشان هستند که ساختارهای زیر زمینی و حیات روستاهای اطراف را تهدید می‌کنند.

تکلیف نحوه انتقال آب سد نرگسی به تالاب پریشان مشخص شود

مدیر هماهنگ کننده پایگاه پژوهش و اطلاع رسانی تالاب پریشان در رابطه با بحث انتقال آب از سد نرگسی به دریاچه گفت: بافرض تکمیل سد نرگسی و رفع ابهامات عدم تخصیص انتقال آب از سوی وزارت نیرو، تکلیف نحوی انتقال آب از سد به پریشان مشخص نشده است.

وی گفت: درصورت تکمیل و تأیید این سه مرحله (تکمیل سد نرگسی، تأیید وزارت نیرو جهت انتقال آب از سد به پریشان، بکارگیری نحوه صحیح انتقال آب) و انتقال سالیانه ۲۰ میلیون مترمکعب آب از سرنرگسی به دریاچه پریشان بازهم مرهمی به دل خشک تالاب نمی‌شود.

سیاح پور ادامه داد: انتقال آب از سد نرگسی به دریاچه پریشان نیازمند ۴۲ کیلومتر لوله کشی و حدوداً ۲۰۰ میلیارد هزینه است که تا به امروز نه سازمان آب کشور و نه سازمان محیط‌زیست متعهد به تأمین این اعتبار نشده‌اند.

ازمانی می‌توان به احیای پریشان ازطریق آب سد نرگسی امیدوار بود که سالیانه ۲۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه شد و از برداشت ۴۰ میلیون مترمکعب آب از عمق پریشان جلوگیری شود مدیر هماهنگ کننده پایگاه پژوهش و اطلاع رسانی تالاب پریشان گفت: ازمانی می‌توان به احیای پریشان ازطریق آب سد نرگسی امیدوار بود که سالیانه ۲۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه شد و از برداشت ۴۰ میلیون مترمکعب آب از عمق پریشان جلوگیری شود، بنده معتقدم نیاز آبی تالاب پریشان ۲۰۰ میلیون مترمکعب است. ما درصورتی می‌توانیم به ۲۰ میلیون مترمکعب بسنده کنیم که برداشت سالیانه چاه‌های اطراف به ۱۰ میلیون مترمکعب برسد.

سیاح پور عنوان کرد: درحال حاضر چهار پروژه مطالعاتی وسیع در دستور کار ما قرار دارد اول پروژه مطالعاتی فاز دوم احیای تالاب پریشان که از طریق اداره کل و همکاری اساتید دانشگاه تهران درحال بررسی است.
دوم مطالعات اجتماعی تالاب که باهمکاری اساتید دانشگاه‌های تهران و شیراز در رشته‌های جامعه شناسی و مردم شناسی در مرحله جمع آوری اطلاعات و پژوهش است و دیگری پروژه مطالعاتی مخاطرات خشکی دریاچه است.

وی گفت: یکی از پژوهش‌های مهم ما در حوزه کشاورزی علل خصوص کشت‌های نوین و کم آب بَر است که بتواند در منطقه به صنایع تبدیلی مستقر شود مانند کشت کنجد در یک یا دو فصل که باعث کاهش بسیار چشمگیر مصرف آب می‌شود، باتوجه که کار بسیار سخت است ولی ما ناامید نخواهیم شد مشارکت صحیح محلی، پژوهش کامل و اطلاع رسانی درست مورد قبول ما خواهد بود باتوجه به شعار ما که میراث دیروز، مسؤلیت امروز، هدیه به فردا است ما باید با نرمی و پشتکار مسؤلیت امروزمان را به درستی ادا کنیم که شاید بتوانیم به فردا هدیه دهیم.

روزهای پریشانی دریاچه انگار تمامی ندارد، طرح‌های مطالعاتی به کندی پیش می‌رود و اساساً مسئولان امر دغدغه جدی برای حل مشکلات دریاچه ندارند. بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور این روزها پریشان‌تر از همیشه است.

منبع: مهر

70