تاوان هواداری؛ بدهی ۱۸۰ میلیارد تومانی پرسپولیس و استقلال از جیب سهام‌داران پرداخت می‌شود

 در روز عرضه دو باشگاه، استقبال چندانی صورت نگرفت، با این وجود ۶۰۶ هزار نفر از هواداران دو باشگاه سهام دو باشگاه را خریداری کرده و مابقی آن را بنگاه‌های اقتصادی دولت از آنِ خود کردند. بانک ملی، بیمه مرکزی و دیگر بنگاه‌هایی که به نحوی همه آنها زیرمجموعه دولت هستند، خریداران حقوقی دو باشگاه بودند. بعد از واگذاری و تامین مالی ۷۱۰ میلیارد تومانی، بلافاصله موضوع هزینه‌کرد آن مطرح شد. پرداخت بدهی و محل سرمایه‌گذاری از موضوعات چالش‌برانگیزی است که دامن دو باشگاه را گرفت. چراکه مقرر شده است بیش از ۱۸۰ میلیارد تومان از بدهی گذشته دو باشگاه را با این تامین مالی پرداخت کنند، یعنی بدهی گذشته را از جیب سهامداران پرداخت کنند و سهامداران باید تاوان عملکرد منفی مدیران باشگاه‌ها را بپردازند.

طلب اصلی باشگاه پرسولیس از چند مدیرعامل و سرپرست قبلی باشگاه حالا بر دوش سهامداران افتاده و باید تاوان عملکرد منفی مدیران باشگاه را بپردازند. از طرف دیگر قرار است که در صندوق‌های با درآمد ثابت با دریافت ۲۰ درصد سود سالانه سرمایه‌گذاری شود که با توجه به اهداف واگذاری دو باشگاه مبنی بر توسعه ورزش و همچنین تورم کشور، این سرمایه غیرمنطقی به نظر می‌رسد. علاوه بر این بازگشایی نماد دو باشگاه نیز با ابهاماتی همراه است. مقرر شده بود که در ابتدای امسال نماد این دوباشگاه بازگشایی شود، اما به دلیل عدم انتشار صورت‌های مالی هنوز این اقدام صورت نگرفته و خبرهایی مبنی بر بازگشایی نماد آنها در فرابورس در روزهای آتی مطرح شده است، در حالی که هنوز گزارش‌های مالی این دو باشگاه منتشر نشده است.

از دهه هفتاد تاکنون موضوع واگذاری دو باشگاه فوتبال استقلال  و پرسپولیس مطرح بوده و اولین مصوبه در این خصوص به ابتدای اسفند ۱۳۸۳ برمی‌گردد که قرار بود ۱۰۰ درصد سهام باشگاه پرسپولیس به‌صورت مزایده‌ای واگذار شود. بعد از آن نیز همواره موضوع واگذاری این دو باشگاه و روش‌های مختلف آن مطرح شد. مدتی صحبت از واگذاری به هواداران بود و بعد از مدتی گفتند قرار است به پیشکسوتان واگذار شود، اما دوباره ورق را برگردانده و گفتند به صورت تعاونی‌ واگذار می‌شود. در سال‌های ۹۳ و ۹۴ دو بار مزایده برای این ۲ باشگاه برگزار شد، ولی با ناکامی همراه بود و نهایتا قرعه واگذاری به نام بورس افتاد.  میزان واگذاری هم پروسه‌ای طولانی داشت. ابتدا قرار بود کل دو باشگاه را واگذار کنند ولی در دهه هشتاد تصمیم گرفته شد به‌جای  گروه یک واگذاری به گروه ۲ منتقل شود، یعنی به‌جای ۱۰۰ درصد باید ۸۰ درصد از سهام واگذار شود. در سال ۱۳۹۴ بر اساس مصوبه دولت، استقلال و پرسپولیس به گروه سه واگذاری‌ها منتقل شدند، یعنی واگذاری ۸۰ درصد سهام هم منتفی شد و واگذاری تا سطح ۱۰ درصد افت کرد.

بعد از آنکه میزان سهام قابل واگذاری مشخص شد؛ پای ارزش‌گذاری سهام به میان آمد و مسئولان باید تصمیم می‌گرفتند که چه عددی را به عنوان ارزش سهام در نظر بگیرند. این اتفاق در سال ۹۰ افتاد و تصمیم گرفته شد باشگاه استقلال ۴۲ میلیارد تومان و باشگاه پرسپولیس ۴۵ میلیارد تومان ارزشگذاری شود.
اما این ارزش‌گذاری در زمان عرضه در بورس با تغییراتی همراه شد. در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۴۰۰، حسین قربان‌زاده، رئیس سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد که باشگاه پرسپولیس سه هزار و ۲۱۰ میلیارد تومان و باشگاه استقلال دو  هزار و ۷۸۰ میلیارد تومان توسط کارشناسان دادگستری ارزش‌گذاری شده‌اند. جدای از رشد ارزش باشگاه‌ها اختلاف ارزش پرسپولیس و استقلال در بین هواداران دو باشگاه حواشی زیادی ایجاد کرد. ولی رئیس سازمان خصوصی‌سازی معتقد بود۷۰‌درصد ارزش دو شرکت مربوط به برند
تجاری‌‌ آنهاست.

بعد از طی شدن این فرآیند طولانی، سرانجام، در اسفند ۱۴۰۰ حدود ۱۰  درصد سهام دو باشگاه پرسپولیس و استقلال  واگذار شد. هرچند استقبال مردم آن‌چنان که تصور می‌شد نبود، ولی در نهایت به کمک حقوقی‌ها، واگذاری ختم به خیر شد.
نهایتا نیز ۳۵۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان عاید باشگاه پرسپولیس و ۳۵۹ میلیارد تومان نیز عاید باشگاه استقلال شد.

هرچند بنا بود تا فروردین ۱۴۰۱  نماد باشگاه پرسپولیس و استقلال در فرابورس بازگشایی شود، ولی بعد از گذشت حدود شش ماه از واگذاری همچنان دو نماد متوقف مانده‌اند. بهانه اصلی توقف هم، گزارش‌های حسابرسی شده دو باشگاه است که هنوز به بورس ارسال نشده و در کدال منتشر نشده است. البته شرکت فرابورس اعلام کرده است که طی روزهای آتی، نماد این دو باشگاه بازگشایی می‌شود، ولی تا زمان تنظیم این گزارش هیچ ‌گزارش حسابرسی‌ای روی کدال ننشسته و بازگشایی دو باشگاه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

بیمه مرکزی و بانک ملی مالکان اصلی

واگذاری سهام دو باشگاه پرسپولیس و استقلال سال‌ها طول کشید و در نهایت هم به ارکان و بنگاه‌های اقصادی وابسته به دولت رسید و سهم خصولتی‌ها شد. در حال حاضر ۸۰ درصد از سهام واگذارشده  استقلال و پرسپولیس را ارکان دولتی مانند بانک ملی، بیمه مرکزی و غیره خریداری کرده‌اند، بنابراین مجددا این سهام در اختیار دولت ماند.

در ابتدا حداکثر سهام قابل خریداری از سوی فرابورس اینگونه اعلام شد: ۱۰۳ میلیون سهم استقلال و ۸۸ میلیون و ۵۰۰ هزار سهم پرسپولیس. اما چند روز بعد سقف خرید آن چند برابر شد. خریدار باشگاه استقلال حدود ۲۸۶ هزار نفر و خریدار باشگاه پرسپولیس ۳۲۰ هزار نفر اعلام شد. سپس اعلام شد ۷۸ درصد از سهام باشگاه استقلال یعنی ۲۸۰ میلیارد تومان از آن، سهم حقوقی‌ها شد و حقیقی‌ها ۷۹ میلیارد تومان حدود ۲۲ درصد از آن را خریداری کردند. همچنین از ۲۶۱ میلیارد تومان از سهام پرسپولیس، معادل ۷۴ درصد سهام را حقوقی‌ها و ۷۸ میلیارد تومان معادل حدود ۲۵ درصد را حقیقی‌ها خریداری کردند.

حدود ۸۰ درصد از سهام سرخابی‌ها توسط حقوقی‌های زیرمجموعه بانک‌ها و  بیمه‌ها  مانند بانک ملت، بانک ملی، بیمه مرکزی، بیمه ایران، بیمه دانا،  سرمایه‌گذاری مهر آیندگان (زیرمجموعه صندوق رفاه کارکنان صنعت نفت) و تامین سرمایه سپهر خریداری شد که تقریبا دولت سهامدار اصلی تمامی این بنگاه‌های اقتصادی به اشکال مختلف و خصوصی‌سازی به سبکی معیوب و باطل است که در طول سال‌های اخیر تقریبا برای همه شرکت‌ها انجام شده است.

مفقود شدن دو آپارتمان پرسپولیس

بورسی شدن استقلال و پرسپولیس منجر به منتشر شدن صورت‌های مالی آنها و ایجاد حواشی بعد از آن شد. مهمترین مساله هم بدهی‌های دو باشگاه و طلب آنهاست. حسابرس باشگاه پرسپولیس در گزارش خود اعلام کرده است که دو آپارتمان این باشگاه که در اختیار افرادی بوده، این افراد از طریق دو آپارتمان مذکور برای خود تسهیلات دریافت کرده‌اند. این دو آپارتمان در سال ۹۰ به باشگاه هدیه شده است.

علاوه بر این، علی پروین که مدتی سرپرست باشگاه پرسپولیس بوده چندین میلیارد ریال به باشگاه بدهکاراست و از سال‌های گذشته همچنان مبالغی در حساب آقای پروین مانده و هنوز تسویه نشده است.

باشگاه استقلال هم به بابک زنجانی بدهی دارد، ولی حسابرس باشگاه اعلام کرده است که حساب و کتاب آن توسط رویانیان و شیرینی مخدوش بوده و اسناد از باشگاه خارج شده است. همچنین حساب بدهی آریا برتر، شرکت آرمان افروز میهن تاج‌گستر، شرکت پردیس داریوش کیش و شرکت سرمایه‌گذاری ساختمانی قهرمانان و پیشکسوتان ورزش کشور که بابت وجوه دریافتی از آنها جهت پرداخت به بازیکنان و مربیان و هزینه‌های جاری شرکت طی سال‌های قبل  است، مخدوش اعلام شده است.

با توجه به مسائل مطرح شده از سوی حسابرس باشگاه استقلال مشخص می‌شود که سال‌ها مدیریت دولتی وضعیت این دو باشگاه را بحرانی کرده است، اما دولت همچنان تمایلی به واگذاری صددرصدی این دو باشگاه نداشته و همچنان سهام دو باشگاه را در اختیار ارکان دولتی قرار داده است.

مساله اسپانسرها

یکی از دلایل اصلی عدم انتشار گزارش‌های مالی دو باشگاه به موضوع اسپانسر برمی‌گردد. مهمترین محل تامین مالی دو باشگاه اسپانسرها هستند. به همین دلیل حساب و کتاب اسپانسرها همواره برای حسابرسان دو باشگاه چالش‌برانگیز بوده و به دلیل عدم شفافیت در این حوزه صورت‌های مالی دو باشگاه با اما و اگرهایی مواجه شده است. در حال حاضر نیز یکی از دلایل عدم انتشار گزارش‌های مالی دو باشگاه همین مساله حساب و کتاب اسپانسرهاست. سرپرست دفتر شرکت‌ها و آماده‌سازی بنگاه‌های سازمان خصوصی‌سازی چندی پیش گفته بود که تدوین صورت مالی پرسپولیس با یک مشکل اساسی  روبه‌روست و آن اسپانسرها هستند چراکه باشگاه راضی نمی‌شود تا درآمدهای باشگاه از محل اسپانسری به‌صورت شفاف گزارش شود. او گفته بود که با فشار بر پرسپولیس در نهایت مبالغ اسپانسری ثبت شد ولی همچنان حسابرس باشگاه با مشکلاتی مواجه است و انتظار می‌رود که سریعا حل شده و نماد باشگاه بازگشایی شود.

وضع باشگاه استقلال بهتر از پرسپولیس و شفاف‌تر است. درآمد استقلال از اسپانسرها، به مبلغ ۹۴ میلیارد تومان، بخش عمده درآمدهای این باشگاه را تشکیل می‌دهد. همچنین این باشگاه از تبلیغات محیطی استادیوم، حدود پنج میلیارد تومان درآمد کسب کرده است.  هواداران استقلال، بیش از پرسپولیس به تیم خود کمک‌های مالی کرده‌اند و درآمد استقلال از محل کمک‌های مردمی، معادل شش میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومان بوده است. همچنین درآمد باشگاه استقلال از لیگ قهرمانان آسیا نیز در حدود ۲۰ میلیارد تومان بوده است.

وضعیت صورت‌های مالی دو باشگاه

دو باشگاه دارای وضع مالی مختلفی هستند. باشگاه استقلال صورت‌های مالی سال ۱۴۰۱ را منتشر کرده و نشان داده است که از زیان خارج شده و به سوددهی رسیده و در گزارش ۹ ماهه منتهی به ۳۱ فروردین ۱۴۰۱ (پایان سال مالی دو باشگاه ۳۱ تیر ۱۴۰۱ است)، با سود خالص ۶۷ میلیارد ریالی، برای هر یک، از  ۱۰ میلیارد و ۷۹۰ میلیون سهم خود معادل ۶ ریال سود ساخته است.  این در حالی است که باشگاه پرسپولیس  که آخرین گزارش مربوط به آذر ۱۴۰۰ است، برای هر یک از ۱۰ میلیارد و ۵۱۵ سهم خود ۱۳۴ ریال زیان شناسایی کرده و هیچ سودی نداشته است.

تاریخچه کوتاهی از دو باشگاه

باشگاه ورزشی پرسپولیس تهران در دی‌ماه ۱۳۴۲ بنیان‌ گذاشته شد و در تاریخ سوم اسفندماه ۱۳۷۰ در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی تهران با نام موسسه فرهنگی و ورزشی پیروزی (پرسپولیس) به ثبت رسید و در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۸۳ به سهامی‌عام تبدیل شد. در تاریخ ۸ آذر ۱۳۹۱ مقرر شد نام «پرسپولیس» برای شرکت به‌عنوان نام اصلی ثبت شود و نام «پیروزی» همچنان برای شرکت محفوظ بماند.

باشگاه فوتبال استقلال ایران در چهارم مهر ۱۳۲۴ در تهران بنیان‌ گذاشته شد. استقلال تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا «دوچرخه‌‌‌سواران» و سپس «تاج» نام داشت که پس از انقلاب در تاریخ ۸ دی‌ماه ۱۳۶۹ به نام موسسه فرهنگی و ورزشی استقلال در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شد. این شرکت در سال ۸۷ به سهامی‌عام تغییر یافت. البته حرف و حدیث‌‌‌های زیادی در خصوص وقف‌شدن باشگاه استقلال (تاج سابق) به مردم شنیده می‌شود که در صورت صحت می‌‌‌تواند این واگذاری (در ازای دریافت وجه) را زیر سوال ببرد.