گردوغبار، تراژدی غم‌انگیزی که همچنان روی صحنه است
چند سالی است که وجود گردوغبار به چالشی برای کشور تبدیل و این مسئله برای مردم به‌ویژه در جنوب و غرب کشور مشکل‌آفرین شده است.
براساس آمارهای بارش در کشور، امسال برخی از استان‌های پربارش دچار کمبود بارش هستند که چهارمحال و بختیاری نیز با کاهش ۲۶ درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته مواجه بوده است، وقتی هوا خشک است و بارندگی نیست خاک مستعد فرسایش بادی می‌شود و گردوغبار پدید می‌آید.
به گفته کارشناسان رعایت حق‌آبه‌های زیست‌محیطی دشت‌ها و تالاب‌ها، حفاظت از عرصه‌های جنگلی و مرتعی، جلوگیری از آتش‌سوزی‌های طبیعی، افزایش سرانه فضای سبز، بهینه‌سازی مصرف منابع آب، همکاری دستگاه‌ها در راستای تغذیه مصنوعی دشت‌ها و کاشت گیاهان بومی و روش‌های مناسب برای احیای دشت‌های مستعد تولید گردوغبار از جمله راهکارهای ضروری به منظور جلوگیری از تولید گردوغبار محسوب می‌شوند.
شهرام احمدی، مدیرکل محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه طی چند سال گذشته اقدامات مناسبی در راستای احیا و مرمت تالاب‌های سراسر کشور صورت گرفته است، اظهار کرد: نمونه این احیا تالاب گندمان در استان است.
وی با بیان اینکه گردوغبار سه منشا دارد، افزود: کشورهای خارجی، سایر استان‌های داخل کشور و منشا درون‌استانی سه عامل اصلی هستند، باید خاطرنشان کرد که گردوغبارهای سال ۹۹ و امسال همه منشا خارج از کشوری داشتند زیرا خشکسالی تقریبا تمامی خاورمیانه را در بر گرفته است.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه گردوغبار در نیمه دوم سال در استان بیشتر خود را نشان می‌دهد، گفت: در فصل پاییز که رطوبت کم است، گیاهان مرتعی خشک هستند، محصولات کشاورزی چیده شده‌اند و شرایط برای گردوغبار بیشتر فراهم است.
احمدی درخصوص کشت گیاهان برای جلوگیری از گردوغبار خاطرنشان کرد: عواملی همچون اقلیم، جنس خاک، ارتفاع، میزان بارندگی هر شهرستان و منطقه در تصمیم‌گیری برای کشت نوع گونه گیاهی موثر است.
مهدی پژوهش عضو هیات علمی گروه منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری درخصوص دلایل افزایش گردوغبار در چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: تغییر اقلیم کمبود بارش‌ها را برای استان رقم زده، علاوه بر این کمبود، شکل بارش‌ها از برف به باران تغییر کرده است، در طول سال بارش‌ها معمولا از آذرماه آغاز و تا اواخر اردیبهشت ادامه دارد این در حالی است که بارش‌ها در سال زراعی جاری تنها به دو ماه اسفند و فروردین کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه خاک نیاز به رطوبت دارد، افزود: این رطوبت برای رشد گیاه لازم است، نبود رطوبت باعث شده تا گیاه رشد نکند، از طرفی وجود رطوبت باعث پیوستگی ذرات خاک شده و این پیوستگی مانع از این است که ذرات خاک در مقابل انرژی خاک حرکت کنند.
عضو هیات علمی گروه منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به مدیریت‌های نادرست پوشش‌های گیاهی، گفت: ظرفیت چراگاه‌ها حد مشخصی دارد، ورود بیش از حد دام‌ها باعث از بین رفتن کامل پوشش گیاهی می‌شود زیرا دام گیاه را از ریشه مصرف می‌کند.
پژوهش با بیان اینکه قطع درختان و از بین بردن پوشش‌های گون توسط افراد سودجو صورت می‌گیرد، ادامه داد: باید دید که برای کنترل مراتع و اراضی ملی چه اقداماتی صورت گرفته و چه کمبودهایی وجود دارد، وقتی محیط زیست و منابع طبیعی به حفاظت از اراضی موظف می‌شوند در این شرایط باید دید اراضی چه میزان بوده و تعداد محیط‌بانان چند نفر هستند.
وی اضافه کرد: کمبود نیروی جنگل‌بان باعث سوءاستفاده سودجویان و آسیب به جنگل‌ها و در نتیجه از بین رفتن پوشش سطحی و مستعد شدن خاک برای فرسایش می‌شود.
عضو هیات علمی گروه منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه سه دشت خانمیرزا، شهرکرد و بروجن به‌عنوان کانون‌های ریزگرد استان شناخته شده‌اند، تصریح کرد: علت آن پایین رفتن سطح سفره‌های آب زیرزمینی و از بین رفتن پوشش گیاهی است، زیرا برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی صورت گرفته و از زمانی که تونل اول کوهرنگ احداث شد، مجوز برداشت آب از سفره‌ها اعلام شد تا اهالی چهارمحال و بختیاری از آب زاینده‌رود استفاده نکنند.
وی درخصوص نوع خاک استان و تاثیر آن در بروز گردوخاک، بیان کرد: بافت دشت شهرکرد رسی است و در واقع بافت دشت‌های استان ریز است، زمانی که آب از دامنه کوه‌های اطراف دشت‌ها شروع به حرکت می‌کند خاک را پایین آورده، با نزدیک شدن به قسمت کم شیب انرژی آب کمتر شده و ذرات ریز در دشت‌ها قرار گرفته و بافت خاک، رسی می‌شود.
پژوهش افزود: رسی شدن خاک، خود مانع نفوذ آب به داخل زمین می‌شود و اگر یک بارندگی رخ دهد آب روی سطح خاک می‌ماند و سفره‌ها تغذیه نمی‌شوند در نتیجه شرایط برای جابجایی ذرات خاک توسط باد و یا عبور دام به‌راحتی فراهم می‌شود.
عضو هیات علمی گروه منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری درخصوص تاثیر سدها در بروز گردوغبار اظهار کرد: وجود این سدها باعث تغییر اقلیم شده، زمانی که سد احداث می‌شود، ابرهایی که وارد استان می‌شوند شکسته شده و ایجاد بارش نمی‌کنند زیرا ابر باید فشرده باشد اما وجود این سدها از فشردگی ابرها ممانعت می‌کند.
پژوهش تاکید کرد: سد کارون ۳ و کارون ۴ که در مسیر ابرهای چهارمحال و بختیاری احداث شده‌اند، بزرگ‌ترین فاجعه برای استان بوده و تونل بهشت‌آباد تیر خلاص برای بیابانی‌شدن این استان است، در صورت تکمیل جریان این تونل، انتظار می‌رود شکل فرسایش خاک از آبی به بادی تغییر کند و با این شرایط یک کویر در زاگرس ایجاد شده و نابودی قلب زاگرس یعنی چهارمحال و بختیاری را رقم می‌زند.
وی خاطرنشان کرد: در استان به‌علت کاربری‌های اشتباه، سدهایی ساخته‌شده، تغییر اقلیم ناشی از دخالت انسان و برداشت از رودخانه‌ها باعث شده اقلیم تغییر کند و در اثر مدیریت‌های نادرست و منافع‌طلبی استان‌های پایین‌دست ابرهای باران‌زا از فراز استان بدون بارش عبور کنند و بارش خود را در استان‌های دیگر و در طول مسیر انجام دهند.
منبع: ایسنا
68
