تثبیت قیمت دلار تا چه زمانی ادامه دارد؟

این اظهارنظر در حالی است که البته یک روز قبل، رییس سازمان برنامه و بودجه تاکید کرده بود که نرخ ارز باید به تدریج تک‌نرخی شود. داود منظور گفته بود: نرخ ارز ترجیحی با افزایش ۷ برابری از ۴۲۰۰ به ۲۸۵۰۰ تومان رسید و باید کم‌کم تک نرخی شود!

با این وجود، محمدرضا فرزین در نشست تحلیلی «تبیین و ارزیابی سیاست‌های پولی و ارزی» تاکید کرده؛ ایجاد انتظارات تورمی منفی از طریق کانال‌های غیررسمی و بازار قاچاق، موجب اثرگذاری بر نرخ ارز شده و التهاب‌آفرینی از طریق نرخ‌گذاری های غیررسمی نیز در این شرایط مزید بر علت شده است تا به همراه شوک‌ها و مخاطرات سیاسی، نرخ ارز بعضی اوقات دچار تلاطم شود.

رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرده؛ برای این‌که ما بتوانیم جریان ورود کالا و خدمت به کشور بدون خدشه ادامه یابد و نیازهای ضرور مردم تامین شود و بازار، هویت پیش‌بینی پذیر خود را حفظ کند، چاره‌ای جز اجرای سیاست تثبیت نداریم، بنابراین معتقدم امکان تک نرخی شدن ارز همزمان با اجرای سیاست‌های تثبیت وجود ندارد.

واقعا شرایط تک‌نرخی کردن ارز وجود ندارد؟

در همین خصوص محمد لاهوتی، رییس کنفدراسیون صادرات ایران می‌گوید: در کلیات، صحبت‌های ایشان درباره این‌که شرایط برای تک‌نرخی شدن ارز در حال حاضر امکان‌پذیر نیست، درست است، زیرا زمانی ارز می‌تواند تک‌نرخی باشد که عرضه و تقاضا یکسان یا براساس شرایط خارج از تحریم اتفاق بیفتد.

وی می‌افزاید: به این مفهوم که درآمدهای ارزی کشور تماما در اختیار سیاست‌گذار ارزی قرار گیرد و با تکلیف برنامه که موضوع نرخ مدیریت شده شناور است، بتواند بازار را تنظیم‌گری کند، ولی به‌هرحال امروز همه می‌دانیم که محدودیت‌ها در حوزه برگشت ارز برای دولت شاید مشکل‌تر از بخش‌های دیگر باشد.

رییس کنفدراسیون صادرات ایران عنوان می‌کند: اما در مقابل این صحبت ایشان یک نکته وجود دارد و نرخ دستوری ارز است. این‌که براساس نرخ دستور کشور را اداره کنیم، از نظر من در بخش کالاهای اساسی می‌تواند پاسخ‌گو و قابل قبول باشد، ولی در بقیه بخش‌ها، افزایش تقاضای واردات باعث می‌شود که هم رانت ایجاد شود و هم این‌که تقاضا افزایش پیدا کند.

لاهوتی متذکر می‌شود: من معتقد هستم که در بخش کالاهای اساسی که با قوت و سفره مردم سروکار دارد، قطعا نرخ ارز ثابت بانک مرکزی می‌تواند تا حدودی کمک کند، ولی به بقیه کالاها به عقیده من نباید ارز ارزان تعلق بگیرد و حداقل کاری که بانک مرکزی می‌کند، این باید باشد که فاصله نرخ ارز آزاد و نرخ ارز مورد تایید خود را کاهش دهد و این شکافی که امروز بیش از حدود 25 درصد شده را به حداقل 5 درصد برساند.

رانتی که در اختیار گروهی خاص قرار می‌گیرد

رییس کنفدراسیون صادرات با اشاره به این نکته که کالاهایی که با نرخ نیمایی و ارز 28 هزار 500 تومانی وارد می‌شود، در بازار به قیمت نرخ ارز بازار آزاد به فروش می‌رود، می‌گوید: کالاهای اساسی که قوت مردم است و سفره مردم با آن درگیر است، مثل کالاهایی که بانک مرکزی ارز 28 هزار و 500 تومانی می‌دهد، شرایط متفاوتی دارند. البته من با پرداخت ارز 28 هزار و 500 تومان هم مخالف هستم، چون فکر می‌کنم که فاصله آن با نرخ ارز مورد تایید بانک مرکزی باز هم زیاد است.

لاهوتی می‌افزاید: این کالاها به دلیل این‌که با سفره مردم سروکار دارد و کالاهای اساسی لقب گرفته، اگر نرخ ارز ترجیحی دریافت کنند، اشکالی ندارد، ولی بقیه کالاها اگر قرار باشد نرخ ارز ارزان بگیرند، تجربه و تحقیقات میدانی ثابت می‌کند که این نرخ ارز به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسد و در نهایت ایجاد رانتی خواهد بود برای کسانی که دسترسی سریع به این منابع ارزان دارند.

وی تصریح می‌کند: بر این اساس، می‌بایست بانک مرکزی با کاهش فاصله ارز نیما و بازار آزاد، این فرصت انگیزشی را که در واردات کالا از طریق نیما اتفاق می‌افتد، مدیریت کند و فاصله نرخ را به‌هم نزدیک کند. حالا اگر قادر است نرخ بازار آزاد را پایین بیاورد که چه بهتر، ولی اگر قادر نیست نرخ بازار آزاد را پایین بیاورد، نرخ واقعی را بپذیرد و نرخ نیما را تعدیل کند و این شکاف و فاصله را کم کند.

رییس کنفدراسیون صادرات ایران متذکر می‌شود: به این ترتیب هم انگیزه در واردات کاهش پیدا می‌کند و هم کالا به دست مصرف‌کننده با قیمت مناسب می‌رسد. با توجه به این‌که در حال حاضر تحقیقات نشان می‌دهد که کالاهایی که عرضه می‌شود، با نرخ ارز آزاد است، باز هم به نظر می‌رسد باید قیمت‌ها کاهشی شود، نه این‌که افزایشی شود.

لاهوتی عنوان می‌کند: نگرانی‌ای که بانک مرکزی دارد، این است که اگر نرخ ارز نیمایی را تغییر دهیم، کالاها افزایش قیمت خواهد داشت؛ در حالی که من معتقدم همین الان کالاها با نرخ ارز آزاد که هیچ، بالاتر از نرخ ارز آزاد به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.

وی یادآور می‌شود: اتفاقی که الان می‌افتد، این است که فقط انگیزه و عطش واردات ایجاد می‌شود؛ آن هم در شرایطی که کشور با محدودیت‌های ارزی به فرمایش خود بانک مرکزی مواجه است.

می‌توان نرخ ارز بازار آزاد را قبول نداشت؟

رییس کنفدراسیون صادرات ایران در پاسخ به این سوال که مقامات بانک مرکزی عنوان می‌کنند که نرخ ارز بازار آزاد قابل قبول نیست، آیا در شرایطی که نرخ کالاها براساس بازار آزاد تعیین می‌شود، می‌توان نرخ بازار آزاد را قبول نداشت؟ می‌گوید: نظر بانک مرکزی این است که ما تمام تقاضاهای رسمی را تامین می‌کنیم. به این معنا که ارزی که به واردات، تولید، مسافر، نهاده‌ها و دانشجو می‌دهیم، تامین می‌شود، پس این‌که نرخ ارز بازار آزاد ملاک ما باشد را قبول نداریم.

لاهوتی می‌افزاید: این در حالی است که واقعیت بازار، چیز دیگری است. آن میزان تقاضای ارز که نمی‌تواند از سیستم بانکی ارز دریافت کند و به سراغ بازار سوم می‌رود، عملا در سال‌های گذشته و دوران تصدی‌گری روسای دیگر بانک مرکزی هم نشان داده که تاثیر آن بر بازار 95 درصدی تامین شده توسط بانک مرکزی بیشتر است.

وی تصریح می‌کند: به این ترتیب، عملا نرخی که بانک مرکزی دارد با آن بیشترین تقاضا را جواب می‌دهد، سوار می‌شود روی نرخی که در یک اقلیتی در بازار اتفاق می‌افتد و مبنا براساس نرخ ارز آزاد است.

رییس کنفدراسیون صادرات ایران متذکر می‌شود: به‌هرحال به هر میزانی که تقاضا وجود داشته باشد، آمادگی فروش نیز وجود دارد، بنابراین زمانی نرخ بازار آزاد را می‌شود گفت قبول نداریم یا تامین می‌کنیم که تمام خواسته‌ها را بشود با عددی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، تامین شود.

لاهوتی تصریح می‌کند: قبول داریم که این میزان تقاضا در اقلیت است، اما متاسفانه تاثیر آن بر اکثریت تامین شده توسط بانک مرکزی به مراتب بیشتر است.