مهار «کودک همسری» با اصلاح قانون
با متوقف ماندن طرح کودک همسری در مجلس شورای اسلامی، واکنش‌ها همچنان از سوی مسئولان و فعالان حوزه کودک ادامه دارد.
تاجایی که چند روز پیش معصومه ابتکار معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده در این زمینه اظهار داشت: «متأسفانه آن طور که آمارها نشان می‌دهد، در مناطق مرزی ازدواج‌های صوری انجام می‌شود که امیدواریم با اجرای طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال جلوی این ازدواج‌ها گرفته شود.»
ابتکار معتقد است این طرح هنوز به‌طور کامل رد نشده و همچنان درحال بررسی مجدد است.
حسین رضازاده نائب رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با اشاره به لزوم تغییرات در ساختار این طرح به «ایران» می‌گوید: وضعیت موجود جامعه و تغییراتی که در بلوغ نوجوانان اتفاق افتاده سبب شده پسران دیرتر از سال‌های گذشته مشغول به کار شوند و سن ازدواج در پسران افزایش پیدا کند.
به اعتقاد او، با رعایت مسائل شرعی می‌توان طرح را ساماندهی کرد. بدین صورت که چنانچه قبل از سن قانونی، ازدواجی بخواهد صورت بگیرد با اجازه سختگیرانه دادستانی در شرایط خاص این اتفاق بیفتد زیرا بعد از صورت گرفتن عقد ازدواج، باطل کردن و ممنوع کردن آن عملی نیست.
رضازاده می‌افزاید: در کشوری مانند فرانسه ازدواج زیر 18 سال تجاوز به عنف دانسته می‌شود من هم به آن معتقدم و با وجود مخالفت با طرح با تغییر ساختاری طرح و اجرای آن موافق هستم. آن چه که اهمیت بالایی دارد این است که باید جلوی خرید و فروش کودک گرفته شود و ازدواجی ناشی از فقر و نیاز مالی صورت نگیرد این در حالی است که با ورود دادستانی به این مقوله جلوی بسیاری از این قبیل ازدواج‌ها گرفته می‌شود. به نظر من این طرح می‌تواند تکمیل‌تر شود. باید فرهنگسازی شود فرهنگ را با امرو نهی نمی‌توان عوض کرد. اگر شرایط و راهکارها به‌طور کامل فراهم شود طرح موفق می‌شود.
در هیچ جامعه ای کودک را با زور و اجبار به ازدواج در نمی آورند
رئیس بسیج جامعه زنان هم به «ایران» توضیح می‌دهد: در زمینه طرح «کودک همسری» به نظر می‌آید واژه‌ها گاهی مفهوم خود را از دست می‌دهند اساساً هیچ فرهنگی کودک را در معرض ازدواج قرار نمی‌دهد. کودک به معنای واقعی و با در نظر گرفتن میزان عقل و فطرت مد نظر است. در هیچ جامعه‌ای یک کودک را با زور و اجبار به ازدواج در نمی‌آورند بنابراین به نظر می‌رسد واژه‌های وارداتی و تأکید بر آنها گره‌ای از مشکلات ازدواج جوانان نمی‌گشاید.
به گفته مینو اصلانی، قطعاً ازدواج باید به هنگام و بموقع باشد و همه آحاد جامعه اعم از نظام، حاکمیت و خانواده‌ها باید در امر ازدواج بموقع و پایدار و مبتنی بر عقلانیت با جوانان همکاری کنند.
هرچند عده‌ای به دنبال این هستند که با بالا بردن سن ازدواج در نظم هستی اختلال به وجود آورند. ازدواج مرتبط با هستی انسان‌ها است و اگر کسانی می‌خواهند در روند شکل‌گیری جوامع و تحقق ادامه نسل خللی وارد کنند، راه به جایی نمی‌برند. آنچه که بسیار روشن است این نکته است که مسأله‌ای به نام ازدواج در کشور وجود دارد که مطابق با آن خانواده‌ها و جوانان بسیار راغب هستند بر اساس نظرات و آموزه‌های فرهنگی و دینی ازدواجی پایدار و مناسب داشته باشند البته در این امر خطیر دستگاه‌هایی مانند وزارت ورزش و جوانان باید قدم‌های بزرگی در این حوزه بردارند.
شرایط اقتصادی و فرهنگی کشور به گونه‌ای است که جوانان به تنهایی نمی‌توانند مشکلات را پشت سر بگذارند. در مرحله‌ای نیستیم که بخواهیم برای تغییر سن ازدواج تعیین تکلیف کنیم زیرا اجازه نداریم از مردم سلب اختیار کنیم چون ازدواج نیاز و امری فطری، اجتماعی و انسانی است که سبب می‌شود انسان‌ها در کنار هم به کمال برسند پس در این امر مهم نمی‌توان زمان و عدد تعیین کرد.
به گفته او، ما در این زمینه قانون محکمی داریم که بر اساس آن ازدواج زیر 13 سال ممنوع است و بر مبنای قانون نباید تبصره و ماده بیاوریم. کودک همسری واژه‌ای است که در فرهنگ ما مفهوم و معنایی ندارد زیرا کودک در معنای لغوی و عرفی در هیچ جامعه‌ای به ازدواج در نمی‌آید. تبصره‌ای که در قانون برای ازدواج زیر 13 سال وجود دارد آن قدر سخت و سنگین است که نمی‌توان به راحتی از آن عبور کرد.
به گفته رئیس بسیج جامعه زنان، بهتر است موافقان طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال، پیگیر قانون تسهیل ازدواج و قانون‌هایی باشند که در جهت آسان شدن ازدواج جوانان نقش حمایتی دارند. چرا چنین قوانینی دغدغه آنها نیست؟ چرا کلیشه‌های غربی تبدیل به دغدغه این افراد شده؟ بحث‌هایی مانند طرح کودک همسری کاملاً حاشیه‌ای است باید به مسئولیت اصلی یعنی ترویج ازدواج پرداخت.
وی خطاب به موافقان طرح ادامه می‌دهد: بر اساس آمارها ازدواج‌هایی که در سنین پائین در دهه‌های 80 و 90 انجام شده به مراتب موفق‌تر بوده و نمی‌توان گفت ازدواج در سنین پائین به جدایی می‌انجامد چه بسیار طلاق‌هایی که در ازدواج‌هایی با سنین 30 سال به بالا رخ داده است. باید ازدواج مبتنی بر عقلانیت باشد البته در مقوله ازدواج فاکتورهای زیادی را باید مدنظر قرار دهیم همان طور که فردی قصد رفتن به مکه می‌کند علاوه بر تمکن مالی باید شرایط روحی و جسمی مساعدی هم داشته باشد در زمینه ازدواج هم همین طور است آمادگی و یادگیری مهارت‌های پیش از ازدواج لازمه آن است و در عین حال هم نباید با استفاده از واژه‌هایی مانند کودک همسری این سنت حسنه را تحقیر کرد و در نهایت سبب پائین آمدن سن ازدواج شد.
الزام اصلاح قانون طرح ممنوعیت کودک همسری
مونیکا نادی، وکیل دادگستری نیز درباره طرح کودک همسری، با اشاره به این که در قانون فعلی حداقل سن ازدواج برای کودکان وجود ندارد، به «ایران» می‌گوید: براساس ماده 1041 قانون مدنی ازدواج زیر 13 سال آزاد است و هیچ حداقلی برای آن قائل نشده و تنها محدود به یک سری شرایط مانند اذن ولی و رعایت مصلحت و اجازه دادگاه است. هدف طرح ممنوعیت کودک همسری تنها اصلاح این ماده قانونی بود مبنی بر این که ازدواج‌های زیر 13 سال که منوط به شرایط مذکور بود به‌طور کلی ممنوع شود.
به گفته وی این خواسته خیلی زیادی نبود زیرا سن بین‌المللی بلوغ 18 سال تمام است و ازدواج زیر 13 سال برای دختران و زیر 16 سال برای پسران با این عدد تناسبی ندارد. در واقع خواسته موافقان طرح به این دلیل شکل گرفت که ازدواج در سنین کودکی بر خلاف منافع او است چون ازدواج سبب می‌شود کودک ناخواسته از عالم کودکی جدا شده و وارد دنیای بزرگسالی شود بدون این که آمادگی لازم را داشته باشد امروزه بر حسب مقتضای زمان و مکان بلوغ جنسی نمی‌تواند نشان دهنده آمادگی برای ازدواج باشد زیرا شرط اصلی بلوغ عقلی است ازدواج در سنین پایین سبب می‌شود رشد فردی و اجتماعی کودک متوقف شود. پسران برای امرار معاش از آموزش مهارت‌ها بازمی مانند زیرا به مشاغلی روی می‌آورند که تنها بتوانند گذران زندگی کنند، در این میان دختران هم پس از ازدواج از تحصیل باز می‌مانند و ممکن است بارداری‌های زودهنگام و ناخواسته‌ای داشته باشند که حتی سلامت جسمی آنها را با خطراتی مواجه کند.
ازدواج‌های زودهنگام و در سنین پائین معمولاً ناخواسته و بدون آگاهی است و می‌تواند روابط زوجین را مختل کند و در نهایت به طلاق بیانجامد. مطرح کنندگان این طرح با این دیدگاه که کودک باید از کودکی بهره کامل ببرد و رشد عقلی باید ملاک ازدواج باشد.
به اعتقاد نادی پیشنهاد افزایش سن یک پیشنهاد کاملاً حداقلی است، نباید به چنین پیشنهاداتی که کاملاً جنبه بهره‌مندی اجتماعی دارد، انگ سیاسی زد هرچند مخالفان اغلب بحث‌های شرعی نیز در خصوص این طرح دارند، این در حالی است که فقه ما کاملاً پویا است و بسیاری از مراجع نیز رشد عقلی را برای ازدواج لازم می‌دانند ولی متأسفانه در کمیسیون قضایی مجلس به این موارد توجهی نشد و برخی نمایندگان مدعی بودند که چنین طرحی مخالف شرع است برخی هم جامع نبودن طرح و عدم توجه به مسائل فرهنگی و منطقه‌ای را بهانه قرار دادند ازدواج مسأله‌ای است که مبتنی بر رسوم منطقه‌ای است اما آن چه که از اهمیت بالایی برخوردار است این است که باید سطح آگاهی‌ها بالا برود و خود خانواده‌ها به دلایل مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی با ازدواج کودکان مخالفت کنند.
در نهایت نمی‌توانیم حتی برای یک دختر روستایی زیر 13 سال تصور کنیم که بخواهد به هر دلیلی ازدواج کند. این طرح سرنوشت نامعلومی دارد ولی می‌توان همچنان امیدوار بود که با رفع ایرادهای جزئی به مرحله تدوین برسد.
منبع: ایران آنلاین
1981
