علائم تشنج در نوزادان که والدین باید بشناسند

تشنج در نوزادان در حقیقت یک سری اختلالات مغزی است که باعث به وجود آمدن علائمی از جمله حرکات غیرارادی می‌شود، این تشنج‌ها می‌توانند خطرات بالقوه زیادی برای نوزاد باشند به شکلی که فعالیت‌های آتی و رشد کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهند و این مسئله به یکی از نگرانی‌های مادران مبدل شده است.

علت تشنج در نوزادان چیست؟
تشنج در نوزادان ممکن است به دنبال ضربه و آسیب به سر، عفونت یا بیماری زمینه‌ای باشد. برخی از دلایل تشنج در نوزادان عبارت‌اند از:
عفونت ویروسی و باکتریایی
آنسفالیت ویروسی (التهاب بافت مغز) باعث التهاب و تشنج می‌شود. ویروس‌هایی مانند آنفولانزا می‌توانند باعث افزایش دمای بدن نوزاد شده و خطر تشنج نوزاد ناشی از تب را افزایش دهند.
عفونت باکتریایی به‌ویژه باکتری‌های استرپتوکوک گروه B باعث التهاب پرده‎های مغز (مننژیت) می‌شوند و یکی از علل شایع تشنج در نوزادان هستند.

تشنج ناشی از تب
تب یکی از علل تشنج نوزادی است که تقریباً در نوزادان و کودکان سنین ۶ ماه تا ۵ ساله بیشتر رخ می‌دهد. علائم تشنج ناشی از تب در نوزادان عبارت‌اند از:
از دست دادن هوشیاری
لرزش غیرقابل کنترل دست‌ها و پاها
چرخش چشم‌ها (به سمت بالا)
انقباض و گرفتگی عضلات بازو و پاها

هیدروسفالی (به دنبال آسیب مغزی)
هیدروسفالی یا تجمع مایع مغزی-نخاعی باعث فشار به مغز شده و ممکن است باعث تشنج نوزادی شود. هیدروسفالی ممکن است بدون دلیل در رحم رخ دهد. همچنین در صورت استفاده از فورسپس (ابزاری شبیه انبرک به بیرون کشیدن سر نوزاد کمک می‌کند) یا وکیوم (دستگاه ایجادکننده‌ی خلاء که برای کمک به خروج نوزاد از رحم استفاده می‌شود) حین زایمان ممکن است به سر نوزاد آسیب برسد و مایع مغزی-نخاعی در مغز تجمع پیدا کند.

فلج مغزی
تشنج یکی از علائم شایع فلج مغزی است. درصورتی‌که نوزاد دچار فلج مغزی باشد کنترل عضلات برای او مشکل است. علت دقیق فلج مغزی مشخص نیست؛ بااین‌حال کمبود اکسیژن به‌عنوان یکی از علت‎های بروز فلج مغزی و تشنج نوزاد شناخته شده است.
سایر علل تشنج در نوزادان عبارت‌اند از: صرع، افت قند خون، خونریزی و ضربه مغزی

انواع تشنج نوزادان
شایع‌ترین انواع تشنج نوزادان عبارت‌اند از تشنج کلونیک، تشنج تونیک، تشنج میوکلونیک، تشنج اسپاسمیک (صرعی).

تشنج کلونیک: این نوع از تشنج نوزادان با حرکات مکرر در صورت، دست‌وپا و تنه مشخص می‌شود.
تشنج تونیک: این نوع از تشنج با حرکات غیرمعمول تنه، اندام‌ها و چرخش غیرعادی چشم‌ها ظاهر می‌شود.
تشنج میوکلونیک: شامل انقباض‌های عضلانی در تنه، اندام‌ها، دیافراگم و صورت است. سرعت آن بسته به وسعت درگیری عضلات متفاوت است.
اسپاسم صرعی: این نوع تشنج در نوزادان نادر است و معمولاً عضلات تنه و اندام‌ها را درگیر می‌کند. این تشنج بیشتر در زمان بیدار شدن نوزاد رخ می‌دهد.

علائم تشنج در نوزادان
علائم تشنج در نوزادان بسته به نوع تشنج متفاوت است. همان‌طورکه اشاره کردیم، تشنج نوزادان انواع مختلفی دارد و هرکدام علائم خاص خود را دارند:

علائم تشنج نامحسوس (Subtle)
این نوع تشنج در دوران نوزادی شایع است و ازآن‌جا‌که علائم آن با حرکات روزمره و معمول نوزاد شباهت دارد، معمولاً تشخیص آن دشوار است. علائم تشنج نامحسوس عبارت‌اند از:

حرکات کنترل‌نشده‌ی چشم‌ها
چشمک زدن (پلک زدن سریع) یا خیره شدن به یک نقطه
وقفه‌های طولانی تنفسی
حرکات پاها (شبیه دوچرخه‌سواری)

علائم تشنج تونیک

تونیک به معنای سفت شدن عضلات است. هنگامی‌که نوزاد دچار تشنج تونیک می‌شود، علائم زیر ممکن است اتفاق بیفتد:
سفتی عضلات
افتادگی یا چرخش سر به یک سمت
حرکات غیرعادی در دست‌ها و پاها
چرخش چشم‌ها به یک طرف

علائم تشنج کلونیک

کلونیک به معنای تکان خوردن غیرعادی است. تشنج کلونیک با حرکات غیرقابل کنترل و مکرر ظاهر می‌شود. نوزاد ممکن است حین تشنج کلونیک به صورت، بازوها، پاها و زبان خود چنگ بزند.

علائم تشنج تونیک-کلونیک

همان‌طورکه از نام آن مشخص است، در این تشنج هر دو نوع تشنج تونیک و کلونیک هم‌زمان با هم رخ می‌دهد. یعنی هم‌زمان با انقباض و سفتی عضلات، حرکات تکراری و غیرعادی نیز شروع می‌شود.

درمان تشنج نوزادان

درمان تشنج نوزادان با توجه به‌علت زمینه‌ای آن ممکن است متفاوت باشد. برای مثال، تشنج ناشی از مننژیت یا صرع درمان متفاوتی نیاز دارد. برخی نوزادان برای پیشگیری از عود مجدد تشنج نیاز به درمان و پیگیری طولانی مدت دارند.

درمان دارویی: درمان تشنج نوزادان طبق تشخیص پزشک با استفاده از داروهای ضدتشنج مانند فنی‌توئین، فنوباربیتال و زونیساماید انجام می‌شود.

کاهش دمای بدن: درصورتی‌که تشنج به علت کمبود اکسیژن باشد، پزشک ممکن است درمان هیپوترمی (کاهش دمای بدن) را شروع کند. در این روش برای پیشگیری از آسیب مغزی در نوزاد دمای بدن نوزاد را کاهش می‎دهند. توجه کنید که کاهش دمای بدن تنها باید زیر نظر پزشک و در بیمارستان مجهز انجام شود؛ چراکه کاهش بیش‌ازحد دمای بدن نوزاد خطر مرگ را به‌همراه دارد.

اقدامات اولیه در تشنج نوزادان

در هنگام تشنج نوزاد هرگونه اشیاء تیز یا اجسام سخت را از نوزاد دور کنید، پس از ایمن کردن محیط نوزاد، او را به یک طرف (یک پهلو) بچرخانید تا ترشحات احتمالی از دهان خارج شده و مانع از خفگی نوزاد شود.
سعی نکنید جلوی حرکات دهانی نوزاد مانند گاز گرفتن را بگیرید؛ این کار باعث آسیب بیشتر به سر می‌شود.
در صورت مشاهده‌ی علائم تنفسی در نوزاد، کبود شدن یا طول کشیدن علائم بیش از ۵ دقیقه فوراً با مرکز اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید یا به اولین مرکز درمانی مراجعه کنید.

در صورت ترخیص نوزاد با داروهای ضدتشنج در دادن به‎موقع و دقیق آن‎ها توجه داشته باشید و مراجعه به‎موقع به پزشک را فراموش نکنید.
از آنجایی‎که بیشترین رشد مغز در سال اول و آن هم در سه‎ماهه اول زندگی است، همین امر باعث شده که اغلب مشکلاتی که در هنگام ترخیص در نوزادان ملاحظه می‎شود، در ۳ تا ۴ ماهگی به‎تدریج از بین برود، به همین دلیل درمان تشنج نوزادان نیز کوتاه‎مدت است و بر حسب وضعیت بالینی نوزاد و پاسخ او به درمان، از ۲ هفته تا ۳ ماه بعد از آخرین تشنج، دارو را در صورت تأیید پزشک، می‎توان قطع نمود.