علل، علایم و درمان مسمومیت با سرب در افراد معتاد

سرب چیست؟

سرب یک فلز همه کاره است که تقریباً در 900 صنعت استفاده می شود. مسمومیت با سرب به دلیل شیوع آن در مشتقات شیمیایی مختلف، یک مشکل رایج به ویژه در کشورهای در حال توسعه است.

سرب به راحتی از طریق پوست، دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش جذب می شود. پس از ورود به پلاسما به آسانی از سد خونی مغز و جفت عبور می کند و در تمام بافت های نرم و سخت پخش می شود.

درد شکم، کم خونی، خستگی، درد مفاصل، سردرد، اختلال حافظه، آتاکسی، نوروپاتی محیطی، ناشنوایی، بیماری کلیوی، ضعف ایمنی، کاهش وزن هنگام تولد، سقط جنین و زایمان زودرس از مهم ترین علائم مسمومیت با سرب هستند.

اگرچه آلودگی سرب معمولاً تنها زمانی رخ می دهد که فرد سابقه تماس با منابع سنتی سرب داشته باشد، انواع جدیدی از مسمومیت های غیر شغلی مشکلاتی را ایجاد کرده اند. یکی از جدیدترین منابع غیر شغلی آلودگی به سرب، اعتیاد به مواد مخدر است که اخیراً به عنوان منبع اصلی مسمومیت با سرب در برخی کشورها از جمله ایران مطرح شده است.

سمیت غیر آلی سرب مربوط به تزریق داخل وریدی یا کشیدن هروئین آلوده از سال 1989 گزارش شده است. موارد دیگر عبارتند از شاهدانه فرآوری شده ، مت آمفتامین و داروهای گیاهی سنتی هندی. در آسیا، تریاک و حشیش به‌عنوان مواد مخدری که در دهه‌های اخیر بیشتر مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند گزارش شده‌اند.

تریاک ممکن است با مواد مختلفی مانند استریکنین، پاراستامول و فلزات سنگین مانند سرب و تالیم مخلوط شود. فروشندگان و قاچاقچیان ممکن است فلزات سنگین را به تریاک اضافه کنند تا وزن آن را برای سود بیشتر افزایش دهند. افزودن سرب به تریاک می تواند یک مشکل بهداشتی مهم ایجاد کند و گزارش های فزاینده از مسمومیت با سرب در اثر سوء مصرف مواد هشدار دهنده است

مشکلات سلامتی ناشی از سرب

فرقی نمی کند که فرد ذرات سرب را نفس بکشد، قورت دهد یا جذب کند، اثرات سلامتی یکسان است. با این حال، بدن سطوح بالاتری از سرب را هنگام تنفس جذب می کند.

در بدن ما، سرب جذب و در استخوان‌ها، خون و بافت‌های ما ذخیره می‌شود. برای همیشه در آنجا باقی نمی ماند، بلکه به عنوان منبعی برای قرار گرفتن در معرض مداوم داخلی در آنجا ذخیره می شود.

با افزایش سن، استخوان‌های ما دمینرالیزه می‌شوند و ممکن است در نتیجه انتشار بیشتر سرب از بافت استخوان افزایش یابد. این نگرانی وجود دارد که سرب ممکن است از استخوان در میان زنانی که در دوره یائسگی قرار دارند، حرکت کند. مشخص شده است که زنان یائسه نسبت به زنان قبل از یائسگی سطح سرب خون بیشتری دارند.

تقلب در مواد مخدر با مواد سمی در حین تولید یا مصرف، مشکلات بهداشتی متعددی را ایجاد کرده است. علائم مسمومیت با سرب شبیه به چندین بیماری است که اغلب منجر به روش‌های تشخیصی غیرضروری، تشخیص‌های اشتباه و حتی جراحی می‌شود. در نهایت با توجه به اینکه مسمومیت با سرب علائم و نشانه‌های غیراختصاصی را نشان می‌دهد، غربالگری این بیماری با نمونه‌گیری خون و بررسی سطح سرب خون در افراد پرخطر باید در اولویت قرار گیرد.

سوء مصرف مواد مخدر یکی از رایج ترین تهدیدات بهداشتی، اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی قابل اجتناب در سراسر جهان است. علاوه بر این، آنها مشکلات جدی ایجاد می کنند که منابع انسانی را از بین می برد. علاوه بر این، سوءمصرف مواد مخدر یکی از معضلات عمده بهداشت عمومی در ایران است و تریاک و مشتقات آن رایج ترین مواد مخدر غیرمجاز مصرفی در این کشور هستند. مسمومیت با سرب ناشی از ناخالصی های تریاک یکی از مسائل مهم بهداشتی در بین افراد وابسته به تریاک در کشورهای خاورمیانه از جمله ایران است .

سم شناسی سرب در معتادان به تریاک

عوامل زیادی مانند سن، وضعیت فیزیولوژیکی، وضعیت تغذیه، مسیر قرار گرفتن در معرض و شکل فیزیکی و شیمیایی سرب میزان جذب فلز را از منابع مختلف تعیین می‌کنند. عوامل غذایی مانند رژیم غذایی کم کلسیم، کمبود آهن و مصرف در حالت ناشتا جذب سرب را افزایش می دهند.

سرب دارای سرعت جذب بالا و سریع است. مقدار زیادی سرب ممکن است از طریق استنشاق جذب شود. از نظر تئوری، جذب سرب از طریق مجاری تنفسی باید گسترده ترین راه در معرض قرار گرفتن در مصرف کنندگان تریاک باشد و انتظار می رود گرما و میاسما حاصل از کشیدن تریاک جذب سرب را افزایش دهد.

علایم بالینی و آزمایشگاهی و تشخیص مسمومیت با سرب در افراد معتاد 

علایم بین افراد مسموم متفاوت است. مواجهه حاد، تحت حاد و مزمن ممکن است علایم متفاوتی را نشان دهد و بستگی به مقدار سرب دریافتی دارد. علاوه بر این، سطوح سرب که در آن علائم و نشانه‌ها آشکار می‌شوند، بسته به ویژگی‌های مختلف هر فرد، بسیار متفاوت است. 

در موارد مسمومیت با سرب در افراد معتاد معمولاً درد شکم (کولیک سرب)، یبوست، درد عضلانی و اسکلتی، سردرد، بی اشتهایی، کاهش میل جنسی، سرگیجه، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و افتادگی مچ دست / مچ پا به دلیل آسیب آکسونی که بر اعصاب حرکتی از جمله n تأثیر می گذارد. پرونئوس کم خونی، نفروپاتی و بازوفیلی گلبول های قرمز در اسمیر خون نیز ممکن است وجود داشته باشد.

انسفالوپاتی حادترین و جدی ترین علایم مسمومیت با سرب است و ممکن است منجر به عواقب عصبی دائمی و مرگ شود. میالژی، خستگی، تحریک پذیری، بی خوابی، بی اشتهایی، اختلال در حافظه کوتاه مدت و مشکلات تمرکز نیز از علایم مسمومیت با سرب در افراد معتاد است.

برخی از مطالعات ارتباط مواجهه مزمن با سرب را با فشار خون بالا نشان داده اند. ظاهراً، یکی از مکانیسم‌های حیاتی فشار خون ناشی از سرب، القای افزایش تون عروقی است. با این حال، سرب نه تنها برای افزایش نورآدرنالین گردش خون و فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک شناخته شده است، بلکه در برخی موارد، ممکن است به عنوان یک مسدود کننده گیرنده β عروقی نیز عمل کند که منجر به اتساع عروق شریانی می شود. 

مطالعات متعددی وجود دارد که عملکرد غیرطبیعی کبد را در مصرف کنندگان تریاک آلوده به سرب نشان داده است، حتی اگر آسیب کبدی ناشی از سرب یک پدیده نادر است. 

صرف نظر از علائم، تشخیص قطعی مسمومیت با سرب تا حد زیادی به یافتن سطح بالای سرب در خون بستگی دارد. آزمایشات آزمایشگاهی مورد استفاده برای تشخیص مسمومیت با سرب شامل پروتوپورفیرین گلبول قرمز آزاد (FEP) و شمارش کامل خون با مورفولوژی اسمیر، علاوه بر نیتروژن اوره خون (BUN)، کراتینین سرم و آزمایش ادرار می باشد.

پزشکان مطالعات تصویربرداری از شکم را به عنوان یک ابزار ضروری در افشای ذرات سرب موجود در دستگاه گوارش شناسایی کرده‌اند و همچنین وجود احتمالی علائم مرتبط با سرب را حتی در غیاب B-Pb نیز در نظر گرفته‌اند. نقش بالقوه تصویربرداری در مسمومیت با سرب در مصرف کنندگان تریاک تاکید شده است

درمان مسمومیت با سرب در افراد معتاد 

بیمارانی که با علائمی مطابق با مسمومیت با سرب مراجعه می‌کنند و با افزایش B-Pb تشخیص داده می‌شوند باید برای درمان در نظر گرفته شوند. حذف کامل یا کاهش قرار گرفتن در معرض سرب اولین گام در درمان مواردی است که در معرض جذب بیش از حد یا قرار گرفتن در معرض سرب قرار دارند.

در صورت مصرف اخیر خوراکی، شستشوی معده ممکن است موثر باشد. درمان یبوست ممکن است جذب سرب از روده را کاهش دهد. مرحله دوم در فرآیند درمان، تامین آب کافی برای دستیابی به خروجی ادرار 1-2 میلی لیتر بر کیلوگرم در 24 ساعت است. حفظ تنفس و گردش خون باید بالاترین اولویت را داشته باشد.

بیمارانی که علائم آنسفالوپاتی را تقلید می کنند یا دارای B-Pb بالای 70-100 میکروگرم در دسی لیتر هستند، باید برای بستری شدن در بیمارستان و درمان پادزهر در نظر گرفته شوند.

چندین عامل کلات کننده با اثر ضد سم در برابر مسمومیت با سرب برای استفاده بالینی در دسترس هستند، به عنوان مثال. 2،3-دیمرکاپتوپروپانول (دیمرکاپرول، آنتی لویزیت بریتانیا، BAL)، دی سدیم ادتات کلسیم (CaEDTA)، سدیم-2،3-دیمرکاپتوپروپان-1-سولفونات (DMPS، Dimaval) و مزو-2،3-دیمرکاپتوسوسینیک اسید (DMSA) ؛ ساکسیمر).

در موارد با آنسفالوپاتی حاد سرب و افزایش فشار داخل جمجمه، تجویز BAL im همراه با انفوزیون CaEDTA در دوره اولیه 2 تا 3 روزه توصیه شده است.

با این حال، به دلیل سمیت بالای خود، دیمرکاپرول اکنون فقط برای درمان مختصر و اولیه مسمومیت های حاد و تهدید کننده زندگی مناسب است.

بیماران با سطح سرب خون در محدوده 45 تا 70 میکروگرم در دسی لیتر بدون علائم آشکار معمولاً می توانند به صورت سرپایی با درمان خوراکی DMSA مدیریت شوند.

دوز توصیه شده DMSA 10 میلی گرم بر کیلوگرم هر 8 ساعت به مدت 5 روز و سپس 10 میلی گرم بر کیلوگرم هر 12 ساعت به مدت 14 روز است. اگر DMSA در دسترس نباشد، DMPS یک داروی جایگزین است.