ماسک تا چه اندازه ما را در برابر آلودگی هوا محافظت می کند؟

در برنامه ضربان شبکه سلامت سیما مهدی خاتونی فوق تخصص بیماری‌های ریوی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص تأثیر آلودگی هوا بر سلامت به گفت‌وگو پرداخت.

کارشناس برنامه با تاکید بر این که کودکان، سالمندان و مادران باردار در خطر آسیب‌های بیشتری نسبت به آلودگی هوا قرار دارند، گفت: این روز‌ها با افزایش میزان آلودگی هوا و تشدید بیماری‌های زمینه ای، تعداد بیماران مراجعه کننده به کلینیک‌های تخصصی تنفسی و بیمارستان‌ها افزایش یافته است.

وی در پاسخ به این سوال که در روز‌های اخیر با افزایش میزان آلودگی هوا، چه بیمارانی بیشتر تحت آسیب‌های جسمی قرار گرفته اند گفت: بیماران مزمن تنفسی با بروز حملات تنگی نفس و عود بیماری زمینه ای، بیشتر به بیمارستان‌ها مراجعه می کنند، با توجه به وجود بیماری‌های ویروسی مانند کرونا و آنفولانزا که وجود دارند، بروز آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا نیز مزید بر علت شده است.

خاتونی در پاسخ به این سوال که آیا در روز‌های آلوده، احتمال ابتلا به بیماری‌های ویروسی بیشتر می‌شود گفت: ماهیت بیماری‌های ویروسی به صورتی است که وقتی مستقیم با ذرات معلق در هوا و ویروس‌های در گردش جامعه مواجه می‌شود، ایجاد یک چرخه معیوب می‌کند و هر زمان که شاخص آلودگی هوا بالا می رود، شیوع بیماری‌های ویروسی نیز بیشتر می‌شود.

او گفت: اجزای اصلی آلودگی هوا، یک سری مواد، ریزگرد و گاز‌هایی مانند NO۲، SO۲، اوزون و یک سری اسید‌ها به شکل ذرات استنشاقی (آئروسل) مانند اسید سولفوریک که، ذرات معلق در هوا هستند، که بعضی‌ها در سیستم مجاری فوقانی تنفسی رسوب می‌کنند و بعضی دیگر، از این مسیر عبور می‌کنند و به سیستم تحتانی تنفسی می رسند و بسته به ایندکه کدام ناحیه از سیستم تنفسی را تحت تاثیر قرار دهند، علائم بالینی متفاوتی ایجاد خواهند کرد.

این فوق تخصص بیماری‌های تنفسی ادامه داد: این مواد اسیدی و گازها، بیمار را دچار تحریک مجاری تنفسی، مانند سرفه و تنگی نفس می‌کنند.

وی مژک‌ها را یک سد دفاعی در برابر این نوع آلودگی‌ها دانست و گفت: آلودگی ها، این مژک‌ها را از کار می‌اندازند، وقتی این سد دفاعی بدن که از مژک‌های بینی شروع می‌شوند و تا داخل ریه‌ها ادامه دارند، از کار بیافتند، کارآیی طبیعی خود را از دست می‌دهند و منجر به این می‌شوند، که این مواد مضر به راحتی وارد بدن شوند و فرد را دچار علائمی مانند تنگی نفس، سرفه، خارش بدن و سوزش چشم می کند که این علائم با تشدید بیماری زمینه‌ای فرد و با احتمال بستری در بیمارستان، همراه خواهد بود.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال، که ماسک‌ها تا چه اندازه ما را در برابر آلودگی هوا، محافظت می‌کنند گفت: ماسک ساده جراحی تا حدود ۴۰ الی ۵۰ درصد، قدرت فیلتر مواد آلوده را دارد و از ورود این مواد به بدن و سیستم تنفسی جلوگیری می‌کند. اگر بخواهیم از ورود درصد بیشتری از این مواد جلوگیری کنیم، باید از ماسک‌های N۹۵ و FFP۲ و FFP۳، که بر حسب تکنولوژی ساخت و نانو فیلتر‌های به کار رفته در آن‌ها می‌توانند، تا ۹۰ درصد از ورود ذرات آلوده و ریزگرد‌ها به سیستم تنفسی جلوگیری کنند، استفاده کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این سوال، که گروه‌های حساس چه کسانی هستند گفت: کودکان، افراد سالمند و خانم‌های باردار و همچنین افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و طولانی مدت مانند بیماری‌های مزمن تنفسی، قلبی، کبدی، کلیوی، بیماری‌هایی که سالیان سال فرد را درگیر کرده اند، جمعیتی هستند که در معرض آسیب بیشتر قرار دارند.

وی در پاسخ به این سؤال، که هنگام آلودگی هوا، آیا محیط‌های بسته امن هستند گفت: با وجود تبادلات هوایی، محیط‌های بسته هم، کاملاً پاک و مصون نخواهند بود و ذرات ریز، از کوچک‌ترین منافذ وارد محیط‌های بسته می‌شوند، در این خصوص بحث غلظت مواد آلاینده در بدن و سیستم تنفسی مطرح است، به طوری که با قرار گرفتن در محیط باز، میزان ورود مواد آلاینده به بدن، طی فعالیت‌های عادی و ورزشی، متفاوت خواهد بود. 

خاتونی یادآور شد: مطمئنا غلظت آلودگی در منزل کمتر از محیط باز خواهد بود و آسیب کمتری به بدن وارد می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا، تا چه حد تبلیغاتی و تا چه حد علمی است گفت: تصفیه کننده‌های خانگی، درصدی از آلاینده‌ها را فیلتر می‌کنند، اما بعضی از مواد آلاینده، قطر‌های ریزی دارند و از فیلتر این دستگاه‌ها خارج می‌شوند و وارد دستگاه تنفس افراد می‌شوند.

وی افزود: این دیدگاه علمی نیست که با استفاده از دستگاه تصفیه هوا، از شر تمام ذرات آلاینده در امان خواهیم بود، البته استفاده از آن‌ها کاملاً بی اثر نیست و درصدی از مواد آلاینده را جذب می‌کند و تا حدودی اثرات مفید دارد، اما به اندازه تبلیغاتی که برای آن‌ها انجام می شود، کارساز نخواهد بود.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا‌ دارو، و یا ویتامین خاصی برای بهبود وضعیت در این شرایط وجود دارد گفت: داروی خاصی برای رفع این معضل وجود ندارد، اما می‌توان با استفاده از مواد طبیعی که در تقویت سیستم ایمنی بدن موثرند، مانند سبزیجات و میوه جات تازه، لبنیات به خصوص لبنیات کم چرب و همچنین مصرف مایعات فراوان، تا حدودی سیستم ایمنی را تقویت کرد.

وی افزود: کلسیم موجود در لبنیات، میزان جذب سرب ناشی از آلاینده‌های محیطی را کم می کند. دارو‌ها اغلب جنبه‌های تجارتی دارند و اساس علمی در مصرف آنها، وجود ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: طبق تحقیقاتی که در ایران و دیگر کشور‌ها انجام شده است، به این نتیجه رسیده اند که سیگار و دخانیات و همچنین آلودگی‌های صنعتی و آلاینده‌های محیطی (استنشاق هوای آلوده و همچنین استنشاق گاز حاصل از سوخت‌های فسیلی، مانند سوخت فضولات خشک شده حیوانات در منازل روستایی، یا استفاده از تنور‌های خانگی برای پخت و پز) به طور چشمگیری آمار سرطان‌ها به خصوص بدخیمی‌های تنفسی را افزایش داده است.