هفت خوان جوان پزشکان برای «دستیاری»؛ از وثیقه رزیدنتی تا تعهد محضری

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی با بیان اینکه دانشجوی رشته پزشکی حدود ۷ تا ۸ سال از عمر خود را صرف تحصیل و دانش‌آموختگی رشته پزشکی می‌کند، توضیح داد: وی می‌بایست در آزمون‌های متعددی مانند علوم‌پایه و پره‌انتری شرکت کرده و وارد آزمون دشواری به نام «آزمون دستیاری» می‌شود و پس از پاسخ به سوالات بسیار زیاد و مطالعه منابع بسیار متکثر، در یک رشته تخصصی پذیرفته شود.

وثیقه رزیدنتی و شرایط سخت ثبت‌نام برای دستیاری پزشکی

لاری‌پور  با بیان اینکه پس از اینکه در آزمون پذیرفته شود، با شرایط سختی مواجه می‌شود، افزود: پذیرفته‌شدگان آزمون دستیاری تخصصی می‌بایست ضامن داشته‌ باشند و تعهدنامه رزیدنتی را امضا کنند. صرف تعهد دادن برای انجام آنچه که دولت تعیین کرده است، اقدام بدی نیست اما هنگامی‌که فرد در کشور حضور دارد و مدرک  تحصیلی او در اختیار وزارت بهداشت است، شاید گرفتن تعهد، چندان محلی از اعراب نداشته‌ باشد. شاید حقوقدانان، نظر دیگری دارند و به دنبال محکم‌ کاری هستند.

شروط ضامن‌های رزیدنتی

وی با بیان اینکه رزیدنت‌ها می‌بایست دو ضامن معرفی‌کنند، توضیح داد: تعریف شرایط و ویژگی‌هایی برای ضامن مانند محدودیت سنی به نحوی که فرد کمتر از ۲۵ سال باشد؛ داشتن حداقل ۵ سال سابقه کار، جنسیت، کارمند رسمی و عدم پذیرش کارمند هر سازمان و مجموعه‌ای سبب بروز استرس فراوان برای رزیدنت‌های در وهله نخست ورود به دوره رزیدنتی می‌شود. تعریف شرایط برای ضامنان سبب بروز استرس برای افرادی می‌شود که در دوران تحصیلی خود را با استرس فراوان سپری‌ کرده‌اند.

استقبال بد از دستیاران پزشکی

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی با طرح این سوال که «چرا در دوره دستیاری تخصصی بداستقبال هستیم و خوش‌استقبال نیستیم؟»، افزود: چگونگی رفتار در بدو ورود دوره تخصصی پزشکی، عامل اولیه وارد کردن روحیه نادرست، روحیه نامتبوع و فشار روانی بر رزیدنت‌ها می‌شود.

وی با بیان اینکه مسئولان دانشگاه‌ها تقصیر چگونگی رفتار با رزیدنت‌ها را در بدو ورود به دوره تخصصی به گردن وزارت بهداشت می‌اندازند، توضیح‌داد: تسهیل ورود به دوره تخصصی، یکی از وظایف مسئولان وزارت بهداشت است؛ چرا که کادر درمان می‌توانند تمام خدمات نظام سلامت را در تمام کشور ارائه‌ دهند و جزو نیروهای ارزشمند کشور هستند. شکل و محتوای ضمانت‌نامه و ویژگی‌های ضامن‌ها باید تغییر کرده و تسهیل شود.  

تعهدنامه دوره دستیاری از عجایب رشته پزشکی

لاری‌پور با انتقاد از وضعیت تعهدنامه دوره دستیاری نیز گفت: وزارت بهداشت بر مبنای تعهدنامه دوره دستیاری تخصصی در صورت فوت یک رزیدنت می‌تواند آنچه که از «ما ترک» وی باقیمانده به عنوان وارث برای غرامت دوره دستیاری دریافت‌ کند. دریافت غرامت به عنوان وارث رزیدنت‌ها به دلیل چگونگی تنظیم تعهدنامه است و جزو موارد بسیار عجیب رشته پزشکی و دوره دستیاری تخصصی قلمداد می‌شود.

 معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌ پزشکی گفت: اگر یک دانش‌آموخته رشته پزشکی عمومی بدون وقفه در دوره دستیاری پذیرفته‌ شود، حدود ۲۵ تا ۲۶ سال دارد. اگر یک رزیدنت با چنین شرایطی وارد دوره دستیاری شود، توانایی تامین امکانات حداقلی نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه شهرهای کوچک را هم‌ ندارد؛ چرا که اشتغال نداشته و پس‌انداز نکرده‌ است. در چنین شرایطی، نیازمند حمایت خانواده خود است. انتظار می‌رود دانشگاه‌های علوم‌پزشکی برای رزیدنت‌ها که با مسائلی مانند «سختی کار بیشتر» و «حضور بیشتر در دانشگاه‌ها» مواجه هستند و به آرامش بیشتری نیاز دارند، فضاهایی به منظور اسکان فراهم‌ کنند.

ضرورت توجه به اسکان دستیاران

وی ادامه داد: وجود خوابگاه‌های دانشجویی، خوابگاه‌های متاهلی و محل اسکان به هر نحوی جزو وظایف دانشگاه برای دانشجویان دوره‌های تکمیلی است. اگرچه موضوع ایجاد محل اسکان یا خوابگاه در قانون اساسی ذکر نشده اما عقل، شرع، عرف و فهم اقتضا می‌کند برای کسانی که تحصیل در دوره سخت دستیاری را می‌پذیرند، شرایطی ایجاد شود که دوران تحصیل خود را با آرامش خاطر بیشتری سپری‌ کنند. موضوع اسکان به واسطه هزینه‌های گزاف شهرهای بزرگ جزو موارد استرس‌زا است؛ اگر یک رزیدنت متاهل باشد، مشکلات او صد چندان می‌شود.

لاری‌پور با بیان اینکه پذیرش در دوره دستیاری تخصصی سبب تغییر شرایط می‌شود، توضیح‌داد: هنگامی که یک فرد در دوره دستیاری تخصصی پذیرفته‌ می‌شود، یک پزشک با مهر نظام‌پزشکی و دارای مسئولیت است و به طور واقعی دانشجو قلمداد می‌شود. رزیدنت‌ها نباید در انتظار آموزش باشند بلکه می‌بایست برای یادگیری تلاش‌ کنند. این احتمال وجود دارد بسیاری از فعالیت‌هایی که برای رزیدنت‌های سال اول ایجاد ‌شود، موضوع آموزشی نداشته‌ باشد؛ اگرچه «نهفتگی آموزشی» در آن فعالیت‌ها وجود دارد.  

وی ادامه داد: مسائلی مانند سختی‌های کشیک‌های طولانی، کشیک‌های اضافی به عنوان تنبیه، کم‌خوابی، بی‌خوابی، فقدان زمان برای مراجعه به کتب مرجع و حضور در بیمارستان‌های مرجع که توسط رزیدنت‌ها اداره می‌شود، به سختی کار رزیدنت‌ها می‌افزاید.

مشکلات دستیاران تخصصی و ضرورت حل آن

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی با بیان اینکه مسائل اجتماعی جزو چالش‌ها و مشکلات رزیدنت‌ها است، خاطرنشان‌ کرد: مسائل اجتماعی در چند دسته طبقه‌بندی می‌شود؛ حفظ «احترام و عزت»، «شانیت» و «جایگاه» رزیدنت که دوره تخصصی پزشکی را سپری می‌کند، می‌بایست حفظ شود، اما شان و جایگاه رزیدنت‌ها در برخی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، گروه‌های آموزشی و رشته‌ها نادیده‌ گرفته می‌شود. برخی رفتارهای نادرست مانند «آزار اذیت کلامی» و ... در برخی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و گروه‌ها وجود دارد. این رفتارها سبب بروز فشار بر رزیدنت‌ها می‌شود.

بیش از ۲۰۰ ساعت شیفت در هفته و حق‌الزحمه‌ای ناچیز

وی با بیان اینکه وضعیت معیشتی جزو چالش‌ها و مسائل اجتماعی رزیدنت‌ها است، تصریح‌ کرد: مبلغی که به عنوان «حقوق»، «حق‌الزحمه»، «مستمری» یا با هر عنوان دیگری برای شیفت‌های طولانی بیش از ۲۰۰ ساعت در هفته به رزیدنت‌ها پرداخت‌می‌شود، مکفی‌نیست. میزان ساعت شیفت رزیدنت‌ها در برخی رشته‌ها، گروه‌ها و دانشگاه‌ها علوم‌پزشکی بیشتر است و رزیدنت‌ها، حداقل ۲۰۰ ساعت در هفته شیفت هستند.  

۸۰ درصد بار بیمارستان‌های آموزشی بر دوش دستیاران

لاری‌پور با بیان اینکه وضعیت معیشتی و مکفی‌نبودن دریافتی‌ها سبب تحمیل بار روانی شدید به رزیدنت‌ها می‌شود، اظهار کرد: یک رزیدنت حدود ۳۵ سال سن دارد، اما توانایی تشکیل زندگی حداقلی را ندارد و نیازمند حمایت‌های خانواده است. دولت، وزارت بهداشت به عنوان متولی نظام سلامت و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی برای کسانی که ۸۰ درصد بار آموزشی و درمانی بیمارستان‌های آموزشی و دانشگاهی را بر دوش می‌کشند، می‌بایست شرایطی ایجاد کنند که از حداقل حقوق متناسب با تحصیلات خود برخوردار باشند. همانطور که پزشکان تلاش می‌کنند بیماران فقط دغدغه بیماری داشته‌ باشند، انتظار می‌رود که شرایطی ایجاد شود که ارائه‌ دهنده خدمت فقط دغدغه بیمار خود را داشته‌ باشد.

وی با اشاره به ضرورت تعریف تسهیلات و مشوق‌ها برای رزیدنت‌ها گفت: به طور قطع، رزیدنت‌ها عضو جامعه هستند و به بسته‌های تشویقی و تسهیلاتی مانند تسهیلات بانکی، تسهیلات مربوط به فرزندان، تسهیلات حضور همسر در محل تحصیل دستیار نیاز دارد که جزو موارد تحکیم خانواده و جوانی جمعیت محسوب می‌شود و باید در کانون توجه قرار گیرد.

لاری‌پور با بیان اینکه رزیدنت‌ها نه تنها با چالش‌های عمومی بلکه با مسائل داخلی گروه‌های آموزشی مواجه هستند، افزود: مواردی مانند «مسائل داخلی گروه‌های آموزشی»، «مسائل داخلی رشته‌ها»،   «درس خواندن در یک رشته»، «آزمون‌های متعدد»، «امتحان‌های درون‌بخشی»، «همکاری با اساتید»، «همکاری با رزیدنت‌های سال بالایی و سال پایینی» و «چرخش در بخش‌ها و بیماریستان‌های مختلف» سبب بروز استرس به رزیدنت‌ها می‌شود. یک رزیدنت، حدود ۲۵ سال از عمر خود را که در این بازه زمانی که حدود یک سوم عمر است با استرس گذرانده اما نسبت به آینده امیدوار است.

مهاجرت شغلی و مهاجرت مرزی پزشکان

وی با بیان اینکه اگرچه رزیدنت‌ها می‌بایست شرایط سختی را تجربه‌ کنند، اما نسبت به آینده امیدوار هستند، گفت: رزیدنت‌ها نسبت به آینده خود امیدوار هستند؛ چرا که می‌توانند به عنوان یک طبیب دانش‌آموخته شوند و در یک فضای تسهیل‌ شده به مردم خدمت کنند و فواید حضوری وی به آحاد مردم برسد. متاسفانه به دلیل مسائلی مانند تنگ‌نظری‌ها، قوانین، عدم تسهیل‌گری که در حوزه‌های مختلف  وجود دارد، فضای کسب‌وکار بهبود یافته وجود ندارد و فرد دانش‌آموخته دوره تخصصی باید با زور و اجبار در مکان‌هایی کار کند.

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی با بیان اینکه با زور و اجبار نمی‌توان یک فرد را در یک مکان نگه‌ داشت، خاطرنشان‌ کرد: این احتمال وجود دارد که فرد برخلاف میل باطنی خود به مهاجرت تن‌ دهد. به طور قطع، هر فردی  ترجیح می‌دهد که در کشور خود و در کنار خانواده و هم‌وطنانش حضور داشته باشد. همچنین برخی پزشکان با وجود تلاش‌های فراوان خود به مهاجرت شغلی روی‌ می‌آورند و در محیط دیگری که آزادی، آسایش و درآمد بیشتری دارد، مشغول می‌شوند.

و اما اشتباهات پزشکی

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه بروز خطاهای پزشکی از دیگر مسائل و مشکلات رزیدنت‌ها است، توضیح‌ داد: بروز خطاهای پزشکی و استرس شکایت و مراجعه به مراجع قضایی و انتظامی هم به سختی کار رزیدنت‌ها می‌افزاید. یک رزیدنت از زمان تحصیل در مقطع پزشکی عمومی تا پایان دوره رزیدنتی در شرایط سخت استرس‌زا قرار می‌گیرد؛ در چنین شرایطی، انتظار می‌رود که خانواده، دانشگاه‌ها، مدیران گروه‌های آموزشی و مسئولان در رده‌های مختلف به این گروه کمک‌ کنند.

لاری‌پور در ادامه صحبت‌هایش به مباحثی مبنی بر خودکشی در دستیاران نیز اشاره کرد و گفت: اگرچه خودکشی یک موضوع چندوجهی است و این احتمال وجود دارد که مسائل و مشکلاتی که خارج از فضای رزیدنتی وجود دارد، سبب خودکشی شده، اما دوره رزیدنتی نیز به یک عامل تبدیل شده و به سختی‌های خارج از فضای رزیدنتی افزوده‌ باشد؛ به نحوی که این خطر وجود دارد که در این میان فردی نیز تحت تاثیر مشکلات و فشار زیاد روانی به زندگی خود پایان‌ دهند. امیدوارم، تمام مسئولان ذی‌ربط و تمام کسانی که دوره رزیدنتی را سپری کرده‌اند و به اساتد دانشگاه‌های علوم‌پزشکی شده‌اند، به موضوع خودکشی در این گروه توجه‌ کنند.

جوان پزشکان و وضعیت سربازان دارای کسری خدمت

وی با بیان اینکه بنابر برتصمیم وزیر بهداشت مقرر شده که استرس کمتری برای گرفتن تضامین مورد نیاز دوره دستیاری انجام شود، گفت: همچنین برخی از دانش‌آموختگان که برای خدمت وظیفه عمومی، کسری دارند با تعهد می‌بایست ادامه خدمت خود را سپری‌ می‌کردند، اما با مشکلاتی مواجه می‌شدند. امیدوارم که موضوع وضعیت سربازان دارای کسری خدمت وظیفه عمومی نیز در کانون توجه وزارت بهداشت قرار گیرد تا مشکلات جوان پزشکان برطرف‌ شود.

اقبال سایر کشورها به توانمندی پزشکان ایرانی

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی درباره نرخ آزادسازی مدرک تحصیلی گفت: هیچ‌فردی را نمی‌توان با زور و اجبار در کشور نگه‌ داشت؛ حتی اگر مدرک تحصیلی او را گرو نگه‌ داشت. تحصیل‌کردگان نیز مانند یک رود روان هستند و این رود می‌تواند از سنگ‌لاخ‌ها گذر کند و به طور قطع مسیر آینده خود را پیدا می‌کند. کشورهای خارجی از دانش‌آموختگان ایرانی به خوبی استقبال می‌کنند و از توانمندی پزشکان ایرانی مطلع هستند. ایران به واسطه حضور اساتید برجسته از منظر فنی و دانشی در رشته پزشکی پیشتاز است و افراد حاذقی را تربیت می‌کند؛ به نحوی که کشورهای دیگر خواهان حضور پزشکان، پرستاران و ماماهای ایرانی هستند؛ چرا که از حضور نیروهای توانمند برخوردار نیستند.

لاری‌پور ادامه‌داد: با زور و اجبار نمی‌توان مدرک کسی را گرو گرفت؛ چه بسا که در آینده‌ای نزدیک با انجام تست‌هایی از توانمندی و سواد افراد مطلع شوند و نیازی به ارائه مدرک وجود نداشته‌ باشد.

پزشکان، سفیران خوش‌نام حوزه پزشکی کشور

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی با بیان اینکه برای تربیت دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف هزینه صرف شده، توضیح داد: دولت برای تحصیل افراد هزینه کرده و انتظار می‌رود که افراد چند برابر هزینه‌های انجام‌ شده، خدمت‌ کنند؛ یکی از دلایلی که مبلغی برای آزادسازی مدرک تحصیلی در نظر گرفته‌ می‌شود، موضوع خدمت به کشور است. کسی که تعهدات خود را انجام داده، می‌بایست مدرک وی آزاد باشد و بتواند به هر نقطه‌ای که دوست‌دارد، برود. افرادی که به کشورهای خارجی مهاجرت می‌کنند، جزو سفیران خوش‌نام حوزه پزشکی کشور هستند. براساس قرآن، مهاجرت‌کردن، کار  بدی نیست اما انتظار می‌رود کسی که با هزینه‌های کشور درس خوانده در کشور خود بماند و به مردم خدمت‌ کند.  

توجه سازمان نظام پزشکی به چالش‌ها و مشکلات رزیدنت‌ها

وی با بیان اینکه سازمان نظام‌پزشکی به عنوان متولی امور صنفی پزشکان به مسائل دستیاران توجه‌کرده، اظهار کرد: در گذشته، دوره رزیدنتی به عنوان دوره دانشجویی محسوب می‌شد و به عنوان اعضای سازمان نظام‌پزشکی به طور جدی در نظر گرفته‌ نمی‌شدند. با توجه به دیدگاه نظام پزشکی به رزیدنت‌ها، اقدامات شایان ذکری انجام نشده بود. طی چند سال گذشته و ادوار اخیر سازمان نظام پزشکی، «دفتر دستیاری»، «دفتر پزشکان طرحی» و «دفتر ضریب k» با حضور ذی‌نفعان در سازمان نظام‌پزشکی ایجاد شده است. این دفاتر توسط افرادی که دستیار یا پزشک طرحی بوده‌اند یا در حال حاضر دستیار یا پزشک طرحی هستند، ایجاد و مدیریت می‌شود. مشکلات این گروه احصا شده و  مورد بررسی قرار گرفت.

لاری‌پور گفت: مشکلات خودکشی دستیاران در کانون توجه قرار گرفته و دستورالعملی برای این موضوع در نظر گرفته شده است. معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی، دستورالعمل خودکشی دستیاران پزشکی را در اختیار وزارت بهداشت قرار داده است. مسائلی مانند «شمولیت قانون کار»، «سربازی»، «تضامین» را بارها پیگیری کرده‌ایم. به دلیل اینکه مسائل مختلف با بخش‌های مختلف و به ویژه بخش‌های مختلف وزارت بهداشت درهم‌تنیدگی دارد، انتظار می‌رود که مسائل دستیاران با همکاری وزارت بهداشت حل شود.

بودجه یک همتی افزایش حقوق دستیاران

وی با بیان اینکه رئیس سازمان نظام پزشکی با رئیس مجلس شورای اسلامی به منظور افزایش حقوق دستیاران جلساتی برگزار کرده، توضیح داد: مبلغ یک همت برای افزایش حقوق دستیاران درنظر گرفته شده و همچنین تلاش شده که افزایش حقوق دستیاران در بودجه سنواتی به صورت سالیانه دیده‌ شود. با توجه به اینکه رئیس‌جمهور از اعضای خانواده پزشکی است و سابقه ریاست دانشگاه ‌علوم‌پزشکی و هدایت وزارت بهداشت را در کارنامه کاری خود دارد و با جنس مشکلات دستیاران آشنا است، انتظار می‌رود به موضوع دستیاران ورود کند. همچنین وزیر بهداشت نیز با جنس مشکلات آشنا است.

لاری‌پور ادامه داد: امیدواریم که با حمایت‌های دولت و وزارت بهداشت و با حضور ذی‌نفعان بتوانیم با حضور مدیران توانمند، عاقل و قانون‌خوانده با یک همکاری هم‌افزا در جهت رفع مشکلات دستیاران گام‌ برداریم.

توجه به آموزش اخلاق حرفه‌ای در دوره دستیاری

معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی با بیان اینکه دوره رزیدنتی فقط یک دوره درمانی و آموزشی نیست، بلکه دوره‌ای پژوهشی و در ارتباط با اخلاق حرفه‌ای است، گفت: علاوه‌ بر مباحث آموزشی مرسوم، تعهد به اخلاق حرفه‌ای آموزش داده شود. آموزش پایه به پایه، یکی از آموزش‌های مرسوم دوره رزیدنتی است و باید به عنوان یک ارزش افزوده تقویت‌ شود.

لاری‌پور در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: حضور زیاد رزیدنت‌ها در بیمارستان‌ها نباید فقط به عنوان یک عامل محدود کننده باشد؛ بلکه گاهی‌اوقات می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ البته می‌بایست یک فضای مهربانانه وجود داشته باشد. وضعیت کمپ‌های دانشجویی در کشورهای خارجی به این نحو است که دانشجویان برای تفریح از کمپ خارج نمی‌شوند و مجموعه‌های تفریحی در کمپ وجود دارد. انتظار می‌رود سهم سلامت از تولید ناخالص ملی به نحوی افزایش یابد که حوزه سلامت بتواند به تعالی خود ادامه‌ دهد.