چالش‌های صنعت فولاد در سال ۱۴۰۳؛ کاهش ارزش سهام؛ نتیجه عوامل کلان اقتصادی و محدودیت های انرژی
در سال ۱۴۰۳، صنعت فولاد ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو شد که تأثیر مستقیمی بر وضعیت مالی و ارزش سهام شرکت‌های بزرگ این حوزه گذاشت. برخلاف برخی تحلیل‌های سطحی که کاهش ارزش سهام را به عملکرد مدیریتی برخی شرکتها نسبت می‌دهند، بررسی روندهای کلی بازار نشان می‌دهد که این مسأله یک چالش گسترده و سیستماتیک در کل صنعت فولاد کشور است و تقریباً تمامی تولیدکنندگان این بخش را تحت تأثیر قرار داده است.
مهم‌ترین دلایل این کاهش ارزش سهام، محدودیت‌های شدید انرژی، کاهش تقاضای جهانی فولاد، افزایش هزینه‌های تولید و سیاست‌های داخلی مرتبط با قیمت‌گذاری محصولات فولادی بوده‌اند. در این یادداشت، به بررسی وضعیت شرکت‌های مختلف فولادی و دلایل مشترک کاهش ارزش سهام در این صنعت پرداخته خواهد شد.
کاهش ارزش سهام در شرکت‌های فولادی؛ یک پدیده فراگیر
کاهش ارزش سهام تنها محدود به یک یا دو شرکت خاص نیست، بلکه تقریباً تمامی شرکت‌های بزرگ فولادی کشور در ماه‌های اخیر با افت قیمت سهام مواجه شده‌اند. بررسی عملکرد بازار سرمایه نشان می‌دهد که در بازه ۹ ماهه سال ۱۴۰۳، شرکت‌های فولادی بزرگ، از فولاد مبارکه اصفهان گرفته تا فولاد خوزستان و ذوب‌آهن اصفهان، با کاهش ارزش سهام مواجه شده‌اند.
فولاد مبارکه اصفهان، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد کشور، در این مدت با کاهش ۳ درصدی ارزش سهام مواجه شد. با وجود موقعیت این شرکت در بازار، هزینه‌های بالای انرژی و کاهش قیمت محصولات فولادی، فشار زیادی بر سهام آن وارد کرده است.
فولاد خوزستان، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی شمش فولادی کشور، نیز مانند دیگر شرکت های فولادی، کاهش در ارزش سهام را تجربه کرد. اصلی‌ترین دلیل این افت، محدودیت‌های گسترده انرژی در تابستان و پاییز بود که موجب شد بخش زیادی از تولید از دست برود. در تابستان ۱۴۰۳، این شرکت ۷۵۰ هزار تن تولید از دست داد که معادل ۱۶ هزار میلیارد تومان کاهش درآمد بود.
ذوب‌آهن اصفهان، که وابستگی بیشتری به گاز طبیعی دارد، به دلیل قطعی‌های مکرر گاز در پاییز و زمستان، با افت قابل‌توجهی در ارزش سهام خود روبه‌رو شد. افزایش هزینه‌های تولید و محدودیت‌های صادراتی نیز بر این شرکت تأثیر گذاشت.
فولاد کاوه جنوب کیش و فولاد هرمزگان نیز به دلیل کاهش قیمت جهانی فولاد و افت تقاضا، با کاهش چشمگیر ارزش سهام مواجه شدند.
چه عواملی باعث کاهش ارزش سهام صنعت فولاد شده است؟
۱. محدودیت‌های انرژی و تأثیر آن بر تولید
یکی از اصلی‌ترین عوامل کاهش ارزش سهام شرکت‌های فولادی، قطع مداوم برق و گاز در سال ۱۴۰۳ بوده است. برخلاف انتظار، این محدودیت‌ها تنها به تابستان محدود نشد و در پاییز و زمستان نیز ادامه یافت. این وضعیت، نه‌تنها باعث کاهش تولید شد، بلکه هزینه‌های عملیاتی شرکتها را افزایش داد.
در تابستان ۱۴۰۳، فولادسازان کشور به دلیل کمبود برق، تولید خود را به‌طور محسوسی کاهش دادند. برای مثال، فولاد خوزستان در این مدت ۷۵۰ هزار تن تولید را از دست داد.
در پاییز و زمستان، محدودیت‌های گاز باعث شد برخی شرکت‌های وابسته به گاز مانند ذوب‌آهن اصفهان و فولاد کاوه جنوب کیش، تولید خود را کاهش دهند و این موضوع امسال دامن برخی شرکتها مانند فولاد خوزستان را نیز گرفت.
این کاهش تولید و افزایش هزینه‌های انرژی، فشار زیادی بر ارزش سهام این شرکتها وارد کرد.
۲. کاهش قیمت جهانی فولاد و اثر آن بر صادرات
در سال ۲۰۲۴، قیمت جهانی فولاد کاهش یافت که تأثیر مستقیم بر درآمدهای صادراتی شرکت‌های ایرانی داشت.
در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۳، صادرات فولاد کشور از نظر وزنی ۱۳ درصد و از نظر ارزشی ۱۴ درصد کاهش یافت.
شرکت‌هایی که بخش زیادی از درآمد خود را از صادرات تأمین می‌کنند، بیشترین آسیب را از این روند دیدند.
فولاد خوزستان و فولاد هرمزگان به دلیل وابستگی به صادرات، تحت تأثیر این کاهش قیمت قرار گرفتند. با کاهش قیمت‌های جهانی، درآمدهای صادراتی فولادسازان ایران کاهش یافت که اثر مستقیم بر ارزش سهام آن‌ها داشت. در این میان برخی شرکتها مانند فولاد خوزستان ترجیح دادند بر تنظیم بازار و تامین نیازهای داخلی تمرکز کنند.
۳. افزایش هزینه‌های تولید و سیاست‌های داخلی
افزایش هزینه‌های انرژی، مواد اولیه و حمل‌ونقل، تأثیر زیادی بر هزینه‌های تولید شرکت‌های فولادی گذاشته است.
در سال ۱۴۰۳، بسیاری از فولادسازان با افزایش هزینه‌های عملیاتی مواجه شدند، بدون آنکه امکان تعدیل سریع قیمت‌ها در بازار داخلی داشته باشند.
سیاست‌های قیمت‌گذاری داخلی در بورس کالا، یکی از عواملی بود که اجازه نداد قیمت محصولات فولادی متناسب با هزینه‌های تولید تنظیم شود.
دولت برای کنترل قیمت بازار داخلی، در برخی دوره‌ها، محدودیت‌هایی برای افزایش قیمت محصولات فولادی اعمال کرد که این موضوع باعث شد فولادسازان نتوانند زیان‌های ناشی از افزایش هزینه‌های تولید را جبران کنند.
آیا امکان بازگشت رشد در ارزش سهام فولادسازان وجود دارد؟
با توجه به شرایط کنونی، روند بازگشت ارزش سهام فولادسازان، بستگی به تغییرات اساسی در برخی سیاست‌ها دارد:
بهبود شرایط تأمین انرژی: اگر دولت بتواند برنامه‌هایی برای تأمین پایدار برق و گاز صنایع فولادی ارائه دهد، تولید و درآمد این شرکتها به وضعیت عادی بازخواهد گشت.
افزایش قیمت‌های جهانی فولاد: در صورت بهبود شرایط بازار جهانی، شرکت‌هایی که وابستگی بیشتری به صادرات دارند، می‌توانند درآمدهای از دست‌رفته خود را جبران کنند.
اصلاح سیاست‌های داخلی: در صورتی که دولت سیاست‌های قیمت‌گذاری را اصلاح کند و به فولادسازان اجازه دهد قیمت‌ها را متناسب با هزینه‌های تولید تنظیم کنند، فشار بر این صنعت کاهش خواهد یافت.
سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی: برخی شرکتها مانند فولاد خوزستان و فولاد مبارکه، سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و خورشیدی را آغاز کرده‌اند. اجرای این پروژه‌ها می‌تواند در آینده وابستگی صنعت فولاد به شبکه برق کشور را کاهش دهد.
کاهش ارزش سهام فولادسازان، یک بحران مقطعی یا سیستماتیک؟
کاهش ارزش سهام شرکت‌های فولادی یک چالش فراگیر در کل صنعت فولاد کشور بوده و تنها به یک یا دو شرکت خاص محدود نمی‌شود.
ناترازی شدید انرژی، کاهش قیمت جهانی فولاد، افزایش هزینه‌های تولید و سیاست‌های داخلی، عوامل اصلی این کاهش ارزش بوده‌اند.
برای بهبود شرایط، دولت باید در تأمین پایدار انرژی، سیاست‌های صادراتی و تنظیم‌گری بازار داخلی، اصلاحاتی جدی انجام دهد.
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پایدار، اصلاح قیمت‌گذاری داخلی و بهبود شرایط صادراتی، می‌تواند روند کاهش ارزش سهام را متوقف کند و مسیر را برای رشد مجدد صنعت فولاد هموار سازد.
اینکه آینده صنعت فولاد چگونه رقم بخورد، بستگی به تصمیماتی دارد که امروز گرفته می‌شود. اگر سیاست‌های حمایتی مناسبی اتخاذ شود، این صنعت پتانسیل رشد و بازگشت به مسیر سودآوری را خواهد داشت.
