روند افزایش نقض حقوق کارگرانِ جهان در مطالبه‌گری/ آمریکا پیشتاز اخراج نیروی کار

در آستانه روز جهانی کارگر، ابعاد نقض جهانی حقوق این طبقه اجتماعی در جهان بسیار مورد توجه کارشناسان این حوزه و فعالان کارگری قرار می‌گیرد.

 در سال گذشته میلادی با پایان گرفتن موج‌های گسترده همه‌گیری کرونا که باعث انداختن سایه رکود بر بازار کار جهانی شده بود، شاهد رشد اقتصاد دیجیتال و حوزه خدمات پلتفرمی آنلاین بودیم. همچنین گسترش فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی و سایر حوزه‌های انفورماتیک و کامپیوتر و رشد اینترنت‌های نسل پنجمی در کنار حوادثی چون جنگ اوکراین، شرایط را به سمت کاهش جمعیت نیروی کار فعال سوق داد. این درحالی است که در این مدت سود انباشته شرکت‌ها افزایش و فقیران هر روز فقیر و فقیرتر شده‌اند. 

در این میان آنچه در بحث حقوق جهانی کارگران قابل توجه است، گزارش‌هایی است که حاکی از کاهش حقوق قانونی نیروی کار در زمینه مطالبه‌گری خود در سطح جهانی است.

چرا سوء استفاده از کارگران امسال به بالاترین حد خود رسید؟ 

شاخص حقوق جهانی برخی تشکل‌های بین المللی کارگری از جمله کنفدراسیون جهانی اتحادیه‌ها یا همان ITUC در یکسال گذشته نشان می‌دهد که برخی کشورها در این زمینه به بالاترین حد خود رسیدند. امروزه ۱۴۸ کشور را از نظر احترام به حقوق کارگران رتبه‌بندی شدند. 

بر اساس یافته‌های ایندکس، سوءاستفاده از حقوق کارگران در یک سال گذشته به بالاترین حد خود رسیده است. 

در این چهارچوب، خاورمیانه و شمال آفریقا به عنوان بدترین منطقه برای حقوق کارگران رتبه‌بندی شده است. 

بر طبق این گزارش، تنها سه کشور در سراسر جهان شاهد بهبود رتبه خود در سال جاری بودند. 

سازمان جهانی کار می‌گوید که افزایش مزد کارمندان و کارگران به معنای بهبود بهره وری و مشاغل بیشتر است، اما در بسیاری از نقاط جهان باوجود افزایش حداقل مزد، حقوق نقض می‌شود. 

شاخص جهانی حقوق کارگران در جهان در سال گذشته نشان داد که نقض حقوق کارگران در سال ۲۰۲۲ تا سال ۲۰۲۳ به بالاترین حد خود رسیده است. 

​در مطالعه کنفدراسیون جهانی اتحادیه‌های کارگری در سال ۲۰۱۴ میلادی از میان ۱۴۵ کشور منتخب عضو سازمان جهانی کار که مورد مطالعه قرار گرفتند، در دو حوزه «حق اعتصاب» و «حق تشکل یابی» حدود ۶۰ درصد از این کشورها دارای وضعیت استاندارد بودند. این میزان در پایان سال ۲۰۱۷ میلادی به ۸۰ درصد رسید و رشد قابل ملاحظه‌ای را در این حوزه شاهد هستیم، اما پس از آن با بروز کرونا و جنگ‌های منطقه‌ای، این شاخص در طی پنج سال تنها ۵ درصد رشد داشته و به ۸۵ درصد رسیده است. به این ترتیب در حوزه حق اعتصاب هنوز ۸۵ درصد کشورهای عضو این حق را برای کارگران به رسمیت می‌شناسند ولی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد اعضای سازمان جهانی کار هنوز حق تشکل‌یابی و اعتصاب را به رسمیت نمی‌شناسند. 

البته این تنها روی کاغذ معنا دارد. کشورهایی که از نظر ظاهری حق اعتصاب، اعتراض و تشکل‌یابی کارگران را به رسمیت می‌شناسند، بسیار بیشتر از کشورهایی هستند که در عمل هیچ حقی را رعایت نمی‌کنند. طبق گزارشات منابع کارگری، اعتصابات در ۱۲۹ کشور از ۱۴۸ کشوری که هم‌اکنون عضو سازمان جهانی کار هستند، به شدت محدود یا ممنوع شده است. 

با این اوصاف، نسبت کشورهایی که حق اعتصاب را نقض می‌کنند از ۶۳ درصد در سال ۲۰۱۴ به ۸۷ درصد در ابتدای سال ۲۰۲۳ رسیده است. 

طبق برآورد سازمان جهانی کار، اروپا بهترین وضعیت را در سطح حفظ حقوق اساسی کار را داراست. پس از اروپا، قاره آمریکای شمالی و جنوبی و پس از آن آفریقا بهترین وضعیت را دارد. آسیای شرقی رتبه بعدی را در حوزه حقوق اساسی اعتصاب، تشکل‌یابی، آزادی و سازمان‌یابی را دارد و بدترین رتبه در اختیار کشورها و دولت‌های خاورمیانه و شمال آفریقاست. 

حقوق کارگران کجا پایمال می‌شود؟ 

بر اساس شاخص جهانی حقوق ۲۰۲۲، خاورمیانه و شمال آفریقا بدترین منطقه جهان برای حقوق کارگران است. کارگران در این منطقه با نقض سیستماتیک حقوق خود یاعدم تضمین حقوق خود مواجه هستند. 

حقوق کارگران همچنین در آسیای شرقی و اقیانوسیه، دومین منطقه بد جهان برای چنین حقوقی، به طور سیستماتیک نقض می‌شود. ITUC می‌گوید، نقض در سال ۲۰۲۲ شامل «وحشیگری شدید پلیس» برای سرکوب اقدامات اعتصابی بود. شاخص‌ها نشان می‌دهد که در آفریقا و آمریکای شمالی نیز، «نقض منظم» حقوق کارگران وجود دارد. 

در این میان، تنها سه کشور در سراسر جهان شاهد بهبود رتبه‌بندی خود در شاخص حقوق جهانی ۲۰۲۲ بودند. این کشورها عبارتند از السالوادور در آمریکای مرکزی، نیجر در غرب آفریقا و عربستان سعودی در خاورمیانه. 

آمریکا پیشتاز اخراج نیروی کار

در این میان نشریه فوربس گزارشی مفصل از افزایش نرخ بیکاری در جهان پس از موج تعدیل‌های نیروی پساکرونا منتشر کرده است. در این تحلیل، ایالات متحده آمریکا بیشترین میزان اخراج نیروی کار را داشته است. 

اخراج ۱۰۰ هزار نفر از پرسنل غول‌های فناوری آمریکا (اپل، مایکروسافت، آلفا-گوگل، فیس‌بوک-متا و آمازون) از میان متخصص‌ترین نیروهای کار جهان در حوزه فناوری اطلاعات و رایانه و سخت‌افزار و الکترونیک، باعث شده تا عملا بخش قابل توجه مدیران حوزه‌های فناوری و افراد متخصص خود را از دست بدهند. 

طبق گزارش فاینانشال تایمز، از شرکت‌های بزرگ خدماتی، رسانه‌ای و مجازی حاضر در آمریکا، به جز یکصد هزار متخصص پنج غول اول اقتصاد فناورانه آمریکا، ۱۰۰۰ نفر از شرکت «گپ»، ۶ هزار نفر از شرکت «۳M» و ۷ هزار نفر از شرکت دیزنی مشمول موج اخراج‌ها شدند. 

شرکت بزرگ نرم‌افزار و امنیت شبکه «کلاه سرخ» یا red hat، حدود ۲۰ هزار نیرو و شرکت Lyft در حوزه رانندگان آنلاین و خدمات حمل و نقل ۱۲۰۰ نفر را در سال ۲۰۲۳ اخراج کردند. 

شرکت vox وابسته به شرکت متا (فیس بوک) ۴ هزار نفر از کل ۱۰ هزار نیروی اخراجی زبده شرکت متا را به خود اختصاص داده بود که کلیه این نیروها مشمول تعدیل نیرو شدند. 

شرکت اوپن دور، پیتچ بوک و best buy نیز در فضای پلتفرمی جمعا ۱۰ هزار نفر از نیروهای خود را تعدیل کرده و یا لغو قرارداد کردند. 

این درحالی است که موج اخراج‌ها در بخش با ترکیب ارگانیک بالای سرمایه و فناورانه به بخش تولید و تجارت ساده نیز سرایت یافته است. 

اخراج ۳۰۰ نفر از کارکنان مک دونالد در برخی ایالات و گزارش رویترز از اخراج ۲۰۰ نفر از ۲۰۰۰ کارمند ارشد شرکت فروشگاه‌های بزرگ «والمارت» آمریکا، خود در این زمینه یک نشانه شروع است. 

رویترز روز دوشنبه از زبان پیش‌بینی کننده کارشناسان اقتصادی ایالات متحده گزارش داده است که ممکن است تا پایان سال ۲۰۲۳ حدود ۱۵۰ هزار نفر از کارگران غول‌های تولید فست فود ایالات متحده آمریکا به دلیل رشد ابزارهای تولید و فناوری و به دلیل افزایش سطح بهره‌وری و کاهش تقاضای جامعه به دلیل افت قدرت خرید و افزایش تورم، تعدیل نیرو خواهند داشت. 

کار در سطح خدمات تفریحی نیز پیچیده شده و شرکت بازی‌سازی EA (الکترونیک آرتز) و همچنین شرکت برگزاری کنسرت و موسیقی وارنر ادعا کردند که ممکن است بین ۷ تا ۱۰ درصد نیروی خود را تعدیل کنند. 

کار به جایی رسیده که در دو صنعت کشاورزی و صنایع نظامی نیز باوجود افزایش نیاز در بازار آمریکا باتوجه به تقاضای روزافزون این دو حوزه، شاهد بیکاری کارگران و متخصصان حقوق بگیر هستیم. برای مثال، یک غول صنایع کشاورزی آمریکا که نخواسته بدلیل خطر سقوط سهام نامش فاش شود، به نشریه فوربس گفته که رقیبش «تایسون فودز» ۱۶۶۰ کارمند خود را اخراج خواهد کرد و قرار است دو کارخانه را در آرکانزاس و ویرجینیا ببندد. 

در حوزه صنایع نظامی، شرکت بسیار مطرح لاکهید-مارتین سازنده جنگنده‌های فوق پیشرفته f-35 و انواع هلکوپترها و پهپادهای فوق هوشمند در نظر دارد ۱۷۶ کارمند بسیار گرانقیمت و متخصص خود را از بخش هلیکوپترهای بالابر سنگین سیکورسکی در ایالت مریلند اخراج کند. 

آمارها پیش بینی می‌کنند جمعا حدود یک میلیون کارگر نیمه ماهر و ماهر و متخصص آمریکایی ممکن است طی سال‌های ۲۰۲۲ تا ابتدای سال ۲۰۲۴ اخراج شوند. این امر درحالی است که ایالات متحده آمریکا روی ریل رشد اقتصادی ۱ تا ۲ درصدی نیز قرار دارد. 

در این میان مرکز همکاری‌های توسعه‌ای OECD با انتشار آماری نشان داد که نرخ بیکاری ایالات متحده که در زمان ترامپ به ۱۵ درصد (یک رکورد تاریخی در این حوزه) رسید، باوجود آمدن این نرخ به زیر ۴ درصد، اما باز هم درحال افزایش است و ممکن است دوباره با این شیب تعدیل‌ها به سطح بیکاری اتحادیه اروپا و فراتر از آن نیز برسد.